Zasady przeprowadzania bezpośrednich kontroli PIP w dobie koronawirusa

Praca zdalna dla organów kontroli i nadzoru nad warunkami pracy – gdyby coś takiego, ktoś mi powiedział jeszcze rok temu uznałbym, że jest „pod wpływem”, albo nigdy nie miał styczności ustawą o Państwowej Inspekcji Pracy i nie zna zupełnie specyfiki pracy inspektora. Życie napisało jednak swój scenariusz dla PIP w zakresie procedury kontrolnej obowiązującej w czasie epidemii koronawirusa, która przewiduje zdalne kontrole. Problem jedynie w tym, że procedura czynności kontrolnych inspektorów wynika z ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy, a nowe przyjęte rozwiązania nie wynikają nawet z zarządzeń Głównego Inspektora Pracy – tylko z komunikatów ukazujących się na stronie internetowej GIP.

Na temat kontroli PIP, przeprowadzanych wyłącznie w trybie zdalnym, nie będę dzisiaj pisał. No może mały komentarz, że nie mają one zupełnie oparcia w obowiązującej ustawię o PIP. Kwestia legalności działania w granicach i na podstawie przepisów prawa wydaje się być sprawą coraz bardziej umowną. Z jednej strony bowiem procedura kontroli jest w miarę precyzyjnie uregulowana w przepisach ustawy o PIP, a z drugiej, pojawiają się zasady kontroli – wiążące podmioty kontrolowane – wydawane praktycznie w dowolnej formie. Wydaje się więc, że wprowadzane zasady kontroli zdalnej są poza jakimkolwiek zewnętrznym nadzorem.

Z zasad przeprowadzania czynności kontrolnych bezpośrednio w siedzibie podmiotu kontrolowanego wynika, iż „co do zasady” inspektor pracy będzie prowadził czynności kontrolne w nie więcej niż jednym podmiocie w danym dniu roboczym. Przed rozpoczęciem czynności kontrolnych, w sytuacji gdy nie wyklucza tego charakter kontroli, inspektor pracy podejmie próbę kontaktu telefonicznego lub mailowego celem ustalenia obowiązujących w kontrolowanym podmiocie procedur dotyczących utrzymania reżimu sanitarnego.

Po rozpoczęciu kontroli inspektor pracy ustali z kontrolowanym pracodawcą lub przedsiębiorcą zasady prowadzenia poszczególnych czynności kontrolnych. Według wytycznych GIP, w celu usprawnienia procesu kontroli zaleca się, jeśli tylko jest to możliwe:

• udostępnienie wydzielonego pomieszczenia, w którym będą prowadzone czynności kontrolne,
• wyznaczenie najlepiej jednej osoby reprezentującej kontrolowany podmiot odpowiedzialnej za współpracę z inspektorem pracy i sprawne prowadzenie kontroli (udostępnianie dokumentów do kontroli, uczestniczenie w wizytacji pomieszczeń i stanowisk pracy itp.) – najlepiej osobę znającą zakład i procesy produkcyjne.

Zasady bezpośrednich kontroli PIP w zakładach pracy, obowiązujące w okresie epidemii COVID-19, przewidują ograniczenie spotkań wymagających bezpośredniej (fizycznej) obecności większej liczby pracowników (np. z podmiotami reprezentującymi pracowników), na rzecz korzystania ze środków komunikacji elektronicznej. Ponadto inspektorzy będą ograniczać do niezbędnego minimum czas wizytacji stanowisk pracy oraz czas przebywania na terenie zakładu (podlega to indywidualnej ocenie inspektora pracy, uzależnionej od stanu faktycznego i ilości nieprawidłowości, jeśli wystąpią).

Czas pokaże, jak nowe pozaustawowe zasady kontroli PIP sprawdzą się w praktyce. Z całą pewnością dowiemy się o sukcesach inspektorów, czego gorąco należy im życzyć. Pytanie tylko, jak inspektorzy pracy podejdą do ewentualnych kwestii związanych z utrudnianiem czynności kontrolnych w kontekście reżimu sanitarnego? Przecież szczególne zasady bezpośrednich kontroli PIP, obowiązujące w czasie epidemii COVID-19, nie mają rangi prawa powszechnie obowiązującego – stanowią coś w rodzaju zbioru postulatów skierowanych zarówno do inspektorów, jak również podmiotów kontrolowanych. Czy ewentualne naruszenie w ocenie inspektora zasad publikowanych przez GIP będzie mogło stanowić podstawę skierowania do prokuratury zarzutu utrudniania czynności kontrolnych? Czas pokaże. Z drugiej strony, jeżeli taka praktyka zostanie wprowadzona przez organy PIP, nic nie stoi na przeszkodzie, aby pracodawcy, według których inspektor naruszył reżim sanitarny również interweniowali – przykładowo w ramach stosownej korespondencji kierowanej do Rady Ochrony Pracy.