Czy brak odstąpienia od pracy może być przesłanką wniosku o nałożenie kary porządkowej?

Sebastian Kryczka
Sebastian Kryczka
19.11.2018AKTUALNE

Wykonywanie pracy w sposób zgodny z przepisami i zasadami bhp jest obowiązkiem każdego pracownika. Odstąpienie od pracy – tam, gdzie warunki pracy stwarzają bezpośrednie zagrożenie zdrowia lub życia pracowników bądź innych osób – jest przez przepisy bezpośrednio traktowane w kategoriach uprawnienia, a nie obowiązku prawnego. Czy jednak nieskorzystanie z powyższego przywileju daje pracownikowi służby bhp prawo do wnioskowania o nałożenie kary porządkowej dla pracownika?

Stwierdzenie, iż na pracodawcy ciąży obowiązki w zakresie zapewnienia pracownikom bezpiecznych warunków pracy nie jest specjalnie odkrywcze. Mimo dokładania należytych starań sprawnie funkcjonującej służby bhp nie w każdym przypadku zapewnienie optymalnych warunków pracy będzie możliwe. Dużo zależy bowiem zarówno od podstawy samych zatrudnionych, jak i od zdarzeń podyktowanych siłą wyższą, niezależnych od pracodawcy.

Uwaga!

W przypadku gdy warunki pracy stwarzają szczególnie istotne i bezpośrednie zagrożenia dla:

  • zdrowia i życia ludzkiego,
  • mienia lub środowiska praca

w żadnym razie nie powinna być ona kontynuowana. Przyjęcie innego założenia to prosta droga do wypadku czy katastrofy.

Kto ma podjąć decyzję o odstąpieniu od pracy, gdy jej warunki zagrażają zdrowiu lub życiu?

Uwzględniając możliwe sytuacje związane z wystąpieniem bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia, przepisy Kodeksu pracy dają każdemu pracownikowi prawo powstrzymania się od pracy. Oznacza to, że nie pracodawca a pracownik staje się stroną decydującą, czy w danym przypadku istnieje podstawa do skorzystania z uprawnienia odstąpienia od pracy, czy też nie.

Jak już wspomniałem, przepisy Kodeksu pracy regulujące kwestię powstrzymania się od pracy w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia, posługując się konstrukcją „uprawnienia”, a nie „obowiązku prawnego”. Formalnie pracownik może więc kontynuować pracę, w warunkach bezpośredniego zagrożenia zdrowi lub życiu – nie można być bowiem formalnie jednocześnie uprawnionym i zobowiązanym. Powstaje jednak pytanie, czy działanie w postaci braku zaniechania pracy w warunkach bezpośredniego zagrożenia stwarza ryzyko w zakresie możliwości skutecznego nałożenia na pracownika kary porządkowej?

Czy nie powstrzymanie się od pracy w warunkach bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia może być podstawą do ukarania pracownika?

Z przepisów regulujących pracowniczą odpowiedzialność porządkową wynika, iż w związku z naruszeniem przez pracownika obowiązków z zakresu bhp pracodawca ma prawo nałożyć na niego karę:

  • upomnienia,
  • nagany
  • karę pieniężną.

Jednak było to możliwe, pracodawca musi uzyskać informację dopuszczeniu się przez pracownika uchybienia porządkowego. Źródłem takiej wiedzy może być np.:

  • inny pracownik – w zakresie każdego rodzaju przewinienia,
  • pracownika służby bhp, jak również pracownika zatrudnionego przy innej pracy, który wykonuje zadania służby bhp – w przypadku uchybień dotyczących przepisów bhp.

Warto przypomnieć, że zgodnie z § 3 pkt 4 rozporządzenia w sprawie służby bhp, służba ta jest uprawniona między innymi do występowania do pracodawcy o zastosowanie kar porządkowych w stosunku do pracowników odpowiedzialnych za zaniedbanie obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Oceniając możliwość skierowania do pracodawcy wniosku o zastosowanie względem pracownika kary porządkowej należy przyjąć, że dużo zależy od konkretnego przypadku. Gdyby trzymać się dosłownie zasady, zgodnie z którą pracownik ma jedynie „prawo” odstąpienia od pracy w przypadku bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia, wówczas wnioskowanie o nałożenie kary nie byłoby możliwe. Przepisy o pracowniczej odpowiedzialności odnoszą się bowiem do naruszenia nie tyle uprawnień co pracowniczych obowiązków prawnych. Z drugiej jednak strony warto odwołać się do zasady, zgodnie z którą obowiązkiem każdego pracownika jest wykonywanie pracy w sposób bezpieczny oraz dbanie o dobro pracodawcy.

Ważne

Trudno pogodzić kontynuowanie pracy w warunkach zagrażających bezpośrednio zdrowiu i życiu oraz jednocześnie nie pozostawać w kolizji z przepisami i zasadami bhp, a także zasadą dbałości o dobro pracodawcy.

Uwzględniając powyższe można przyjąć, że pracownik służby bhp, który poweźmie informację o fakcie wykonywania przez pracownika obowiązków w warunkach bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia, który nie odstąpił od pracy i nie powiadomił o zagrożeniu innych pracowników oraz przełożonych, ma jak najbardziej prawo skierowania do pracodawcy wniosku o nałożenie na pracownika kary porządkowej.

Jak zapobiec wątpliwością co do podstawy ukarania pracownika za pracę w warunkach istotnego i bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia lub życia? (Śródtytuł)

W celu uniknięcia rozbieżności w zakresie oceny – „prawo czy obowiązek” powstrzymania się od pracy, dobrym rozwiązaniem jest wprowadzenie stosownej regulacji w przepisach zakładowych. Należy wówczas w sposób jednoznaczny wskazać nie tyle uprawnienie, co obowiązek pracownika powstrzymania się od pracy, gdy wystąpią warunki bhp stwarzające zagrożenie o charakterze bezpośrednim. Wówczas nie będzie żadnych wątpliwości co do możliwości zarówno wnioskowania, jak i nakładania porządkowych kar na pracowników, którzy zdecydowali się kontynuować pracę mimo dużego ryzyka wystąpienia wypadku czy katastrofy. Taka wewnętrzna regulacja będzie znacznie lepiej oddawała charakter kodeksowego „uprawnienia” powstrzymania się od pracy, wpisując się w pełni w zasadę dbałości o zdrowie i życie pracowników. Warto podkreślić, że wprowadzenie wewnętrznego przepisu, który zobowiązywałby pracowników do odstąpienia od pracy w przypadku bezpośredniego zagrożenia zdrowia i życia nie stwarza żadnego ryzyka ze strony kontrolującego zakład pracy inspektora PIP.

Autor: 

Sebastian Kryczka

prawnik, ekspert prawa pracy oraz kontroli jego przestrzegania

Autor
Sebastian Kryczka
Absolwent Wydziału Prawa Administracji i Ekonomii (Zakład Prawa Pracy) Uniwersytetu Wrocławskiego. Od 2002 r. zawodowo zajmuje się problematyką prawa pracy, jak również w zagadnieniami związanymi z działalnością kontrolno-nadzorczą sprawowaną przez Państwową Inspekcję Pracy. Były pracownik merytoryczny Państwowej Inspekcji Pracy, jak również współpracownik Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Ekspert współpracujący z największymi i najbardziej opiniotwórczymi podmiotami w kraju, zajmującymi się problematyką prawa pracy. Autor komentarza do kodeksu pracy, ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy, kilkunastu rozporządzeń wykonawczych do kodeksu pracy, jak również kilkuset publikacji poświęconych problematyce prawa pracy oraz bhp. Jako były pracownik PIP posiada bogate doświadczenie w zakresie między innymi poradnictwa, w ramach którego ocenia wątpliwości prawne przez pryzmat zarówno szeroko rozumianego prawa pracy ale i kompetencji kontrolno-nadzorczych inspektorów pracy.