Problematyka outsourcingu usług bhp budzi kontrowersje

Kontrowersje wokół tematu outsourcingu usług z zakresu bhp pojawiają się zwłaszcza w zakresie grona podmiotów uprawnionych do korzystania z tej formy wypełniania obowiązków, jakie nakłada na nich ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.; dalej: Kodeks pracy).

W dziale X Kodeksu pracy wskazane zostały obowiązki pracodawców mające na celu ochronę zdrowia pracowników, obowiązki często stałego lub powtarzającego się monitorowania stanu bhp i wprowadzania w tym zakresie potrzebnych zmian i ulepszeń. W tym celu tworzy się służbę bhp, która pełni funkcje doradcze i kontrolne. Obowiązkowo trzeba ją utworzyć, jeżeli pracodawca zatrudnia co najmniej 101 pracowników. W mniejszych zakładach pracy obowiązki tej służby pracodawca powierza pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy, dysponującemu stosownymi uprawnieniami. W określonych przypadkach pracodawca sam może pełnić funkcje służby bhp: gdy zatrudnia do 10 pracowników, albo zatrudniając do 20 pracowników, mieści się w grupie działalności, z którą nie jest związane znaczne ryzyko wypadkowe.

Jeżeli w zakładzie pracy nie jest zatrudniony kompetentny pracownik, istnieje możliwość powierzenia funkcji służby bhp specjaliście spoza zakładu pracy. Musi jednak posiadać wymagane w przepisach rozporządzenia w sprawie służby bhp kwalifikacje oraz aktualne przeszkolenie bhp dla służby bezpieczeństwa.

Kontrowersyjna jest kwestia, czy każdy przedsiębiorca może korzystać z uprawnienia do scedowania obowiązków związanych z bhp na firmę zewnętrzną. Wątpliwości wiążą się z rozróżnieniem pracodawców zatrudniających do 100 oraz ponad 100 pracowników. Z literalnego brzmienia przepisów wynika, że tylko pracodawca zatrudniający nie więcej niż 100 pracowników może skorzystać z tej możliwości. Takie stanowisko było przez lata forsowane przez Państwową Inspekcję Pracy oraz znalazło wyraz w części orzecznictwa. W tym samym czasie pojawiały się jednak zdania przeciwne wyrażane zarówno przez sądy administracyjne, jak i Stowarzyszenie Ochrony Pracy, powołujące się na autorytety prawa pracy.

Ostatecznie spór rozstrzygnął dopiero wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 12 stycznia 2011 r., OSK 1120/10. NSA orzekł, że przepis art. 7 ust. 3 dyrektywy 89/391 Rady Europejskiej w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy przewiduje obowiązek skorzystania z wykwalifikowanych usług zewnętrznych, ale tylko w przypadku gdy środki przedsiębiorstwa są niewystarczające. W razie sporu, to na pracodawcy ciąży wykazanie, że nie miał kompetentnych pracowników do stworzenia zakładowej służby bhp. Będzie musiał udowodnić, że jego pracownicy nie posiadają odpowiednich kwalifikacji oraz nie chcą się dokształcać w tym zakresie. Musi również wykazać, że szukał takich pracowników na rynku pracy, ale ich nie znalazł.

Dopuszczalna jest jednak sytuacja, że w dużej firmie, gdzie służbą bhp zajmuje się więcej niż jedna osoba, część z nich zatrudniona jest na etacie, a część posiada umowy cywilnoprawne. Ale także i w tym przypadku pracodawca musi wykazać, że nie mógł wszystkich zatrudnić.

Zatem, dowolność w wykorzystywaniu outsourcingu bhp przez większych przedsiębiorców jest obecnie mocno ograniczona, ale nie niemożliwa. Wydaje się, że zwłaszcza w mniejszych miejscowościach może pojawić się problem ze znalezieniem specjalistów. Barierę taką mogą również stanowić ograniczenia finansowe firmy.