Sprawdź, jakie usługi z zakresu bhp może świadczyć samodzielnie inspektor ds. bhp

Osoba spełniająca wymogi kwalifikacyjne w zakresie inspektora lub starszego inspektora ds. bhp nie może samodzielnie pełnić roli specjalisty spoza zakładu pracy (firmy zewnętrznej) zajmującej się zadaniami służby bhp u pracodawców. Z przepisów wynika bowiem, że specjalistą spoza zakładu może być osoba legitymująca się co najmniej wymogami kwalifikacyjnymi specjalisty ds. bhp. Nie ma natomiast problemu z prowadzeniem szkoleń okresowych. Wymogiem jest w tym wypadku posiadanie przez osobę prowadzącą szkolenie właściwego zasobu wiedzy, doświadczenia zawodowego oraz przygotowania dydaktycznego w celu zapewnienia właściwej realizacji programu szkolenia, co ocenia sam organizator szkolenia, którym może być pracodawca.

Problematyka szkoleń bhp uregulowana jest w rozporządzeniu w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Zgodnie z przepisami przywołanego rozporządzenia, szkolenia z zakresu bhp mogą być prowadzone na zlecenie pracodawców przez jednostki organizacyjne prowadzące działalność szkoleniową w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Rozporządzenie wskazuje podmioty mogące prowadzić taką działalność. Mogą nimi być:

• placówki kształcenia ustawicznego, praktycznego,

• ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego.

Proszę zwrócić uwagę, że zarówno regulacje zawarte w rozporządzeniu w sprawie szkoleń bhp, jak i w przepisach ustawy o swobodzie działalności gospodarczej nie zawierają definicji pojęcia „działalność oświatowa”. Może to sugerować, że aby taka działalność mogła być legalnie prowadzona w zakresie szkoleń bhp, konieczne jest spełnienie kryteriów wynikających z ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty.

Warto w tym miejscu wskazać, że przepisy rozporządzenia w sprawie szkoleń bhp przed nowelizacją – która miała miejsce w 2007 r. – przewidywały, iż szkolenia w zakresie bhp mogły być organizowane i prowadzone przez jednostki organizacyjne uprawnione do prowadzenia działalności szkoleniowej w dziedzinie bhp na podstawie przepisów o systemie oświaty. Skutkowało to nadzorem merytorycznym ze strony kuratorium oświaty nad jednostkami prowadzącymi szkolenia.

Obecne przepisy nie wskazują na wymóg, aby jednostki organizacyjne działające w obszarze szkoleń bhp musiały funkcjonować w ramach takich regulacji. Wynika to z jasnego obecnego brzmienia przepisu § 4 rozporządzenia w sprawie szkoleń bhp, zgodnie z którym szkolenie osób będących:

• pracodawcami,

• pracowników służby bhp oraz

• instruktorów i wykładowców tematyki bezpieczeństwa i higieny pracy

prowadzą jednostki organizacyjne prowadzące działalność szkoleniową w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Powyższe wyjaśnienia dotyczą prowadzenia szkoleń okresowych bhp.

Inaczej sytuacja przedstawia się odnośnie szkoleń wstępnych bhp.

Instruktaż ogólny (szkolenie wstępne ogólne) prowadzi:

• pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy,

• osoba wykonująca u pracodawcy zadania tej służby albo

• pracodawca, który sam wykonuje takie zadania, lub

• pracownik wyznaczony przez pracodawcę posiadający zasób wiedzy i umiejętności zapewniający właściwą realizację programu instruktażu, mający aktualne zaświadczenie o ukończeniu wymaganego szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Natomiast instruktaż stanowiskowy przeprowadza:

• wyznaczona przez pracodawcę osoba kierująca pracownikami lub

• pracodawca,

jeżeli osoby te posiadają odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz są przeszkolone w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego.

Jak widać osoba prowadząca własną działalność gospodarczą i spełniająca wymogi kwalifikacyjne wyłącznie na poziomie inspektora lub starszego inspektora ds. bhp nie jest uprawniona do prowadzenia szkoleń wstępnych z zakresu bhp, z uwagi na brak podstaw prawnych dających taką możliwość.

Pracodawca zatrudniających do 100 pracowników – w przypadku braku kompetentnych pracowników – może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy. Specjalista spoza zakładu pracy powinien jednak spełniać wymagania kwalifikacyjne niezbędne do wykonywania zadań służby bhp oraz ukończyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy dla pracowników tej służby.

Specjalista spoza zakładu musi legitymować się przynajmniej wymaganiami kwalifikacyjnymi specjalisty do spraw bhp. W przypadku, gdy wymogi te nie są spełnione, pracodawca nie ma legalnej możliwości faktycznego powierzenia zadań służby bhp osobie prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą (firmie zewnętrznej), która przywołanych wymogów nie spełnia.

W przypadku zaistniałej sytuacji dopuszczalnym rozwiązaniem wydaje się być opcja, gdzie osoba o kwalifikacjach inspektora, starszego inspektora ds. bhp prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą podpisze umowę z pracodawcą na obsługę z zakresu bhp, która to umowa będzie wskazywała inną osobę (o kwalifikacjach specjalisty ds. bhp), faktycznie pełniącą obowiązki właściwe dla służby bhp w zakładzie pracy.

Przepisy regulujące problematykę funkcjonowania służby bhp nie normują szczegółowo kwestii proceduralnych związanych z powierzeniem zadań służby specjalistom z poza zakładu pracy. Mimo braku bezpośrednich wskazań wynikających z przepisów kodeksowych, w interesie pracodawcy jest zadbanie, aby powierzenie zadań służby bhp specjalistom z poza zakładu pracy miało formalnych charakter i dało się udowodnić – nie tylko przez pryzmat faktu realizacji poszczególnych zadań służby bhp.

Podstawą powierzenia zadań służby bhp specjalistom z poza zakładu pracy jest umowa cywilnoprawna. Powinna mieć ona dla celów dowodowych oraz dla precyzji dokonywanych między stronami ustaleń formę pisemną.

W braku szczególnych wskazań można przyjąć, że umowa będąca podstawą powierzenia zadań z zakresu obsługi bhp może być zawarta z osobą fizyczną prowadzącą działalność w zakresie kompleksowej obsługi z zakresu bhp, jak również z firmą która współpracuje z osobami o odpowiednich wymaganiach kwalifikacyjnych.

Reasumując przepisy wymagają aby osoba, która ma realizować zadania służby bhp z zewnątrz miała określone wymogi kwalifikacyjne. Osoba, która nie będzie realizowała zadań służby bhp – takich wymogów spełniać nie musi. Tym samym należy przyjąć, że dopuszczalną sytuacją będzie zawarcie przez inspektora, st. inspektora ds. bhp prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą w zakresie usług bhp umowy z pracodawcą, której przedmiotem będzie wykonywanie zadań służby bhp przez wskazaną i uzgodnioną przez strony osobę z kwalifikacjami specjalisty ds. bhp.

Elastyczność w tym obszarze wynika z poziomu uregulowania – a raczej niedoregulowania omawianej kwestii. Z tych względów prezentowane rozwiązanie jest nie do podważenia przez organy kontroli i nadzoru – pod warunkiem, że osoba faktycznie wykonująca zadania służby bhp z zewnątrz legitymuje się właściwym poziomem kwalifikacji, a jej udział w problemach bhp w zakładzie pracy nie będzie ograniczał się wyłącznie do wypadków zbiorowych ze skutkiem śmiertelnym.

W praktyce nie można wykluczyć przypadku kiedy to pracodawca zawrze umowę na prowadzenie spraw bhp z firmą prowadzoną przez osobę, która nie spełnia wymogów kwalifikacyjnych – a która ma kwalifikacje korespondujące z funkcją inspektora ds. bhp. Problem w tym, że działalność służby bhp, w tym firm zewnętrznych wykonujących zadania tej służby znajduje się pod stałym nadzorem PIP. W przypadku, gdy pracodawca zdecydowałby się na powierzenie spraw bhp firmie zewnętrznej, prowadzonej w formie jednoosobowej działalności gospodarczej, której właściciel nie legitymowałby się właściwym poziomem wymagań kwalifikacyjnych, a mimo to samodzielnie wykonywałby czynności z zakresu bhp, wówczas pracodawca naraża się na sankcje w tym możliwą odpowiedzialność wykroczeniową.