Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 23 lipca 2009 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy procesach galwanotechnicznych (Dz.U. z 2009 r. nr 126, poz. 1043)

1. Rozporządzenie określa wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy przy:

1) przygotowywaniu powierzchni, nakładaniu, wytwarzaniu i usuwaniu powłok, wykonywanych w procesach elektrolitycznych lub chemicznych, zwanych dalej "procesem galwanotechnicznym";

2) magazynowaniu, transporcie wewnętrznym i innych czynnościach z substancjami i mieszaninami stosowanymi w procesie galwanotechnicznym.

2. Użyte w rozporządzeniu określenia oznaczają:

1) galwanizernia - pomieszczenie lub zespół pomieszczeń, w których wykonywany jest proces galwanotechniczny;

2) kąpiel galwaniczna - roztwór substancji chemicznych lub ich mieszanin stosowany w procesie galwanotechnicznym;

3) substancja - substancję w rozumieniu przepisów rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) i utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniającego dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE (Dz. Urz. UE L 396 z 30.12.2006, str. 1, z późn. zm.( 4 )), zwanego dalej "rozporządzeniem nr 1907/2006";

4) (uchylony);

4a) mieszanina - mieszaninę w rozumieniu przepisów rozporządzenia nr 1907/2006;

5) substancja stwarzająca zagrożenie lub mieszanina stwarzająca zagrożenie - każdą substancję stwarzającą zagrożenie lub mieszaninę stwarzającą zagrożenie w rozumieniu przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniającego i uchylającego dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniającego rozporządzenie nr 1907/2006 (Dz. Urz. UE L 353 z 31.12.2008, str. 1, z późn. zm.);

6) czynniki chemiczne stwarzające zagrożenie - czynniki chemiczne stwarzające zagrożenie w rozumieniu definicji zawartej w przepisach dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych;

7) urządzenie galwaniczne - urządzenie techniczne do wykonywania procesu galwanotechnicznego, w szczególności wanna, bęben oraz kielich.

1. Niedopuszczalne jest przeznaczanie na galwanizernię pomieszczeń usytuowanych poniżej poziomu terenu otaczającego budynek.

2. Dopuszcza się wykonywanie procesów galwanotechnicznych w budynku wielokondygnacyjnym pod warunkiem zapewnienia szczelności stropów nad i pod galwanizernią oraz spełnienia wymagań określonych w § 4.

3. Przepis ust. 1 nie dotyczy pomieszczeń niebędących pomieszczeniami pracy w rozumieniu ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, w których zostały usytuowane urządzenia techniczne i instalacje pomocnicze zapewniające funkcjonowanie galwanizerni.

Instalacja urządzenia galwanicznego w pomieszczeniu, w którym znajdują się inne stanowiska pracy niezwiązane z procesem galwanotechnicznym, jest dopuszczalna, pod warunkiem że:

1) urządzenie jest przystosowane konstrukcyjnie do pracy poza galwanizernią;

2) jest to uzasadnione względami technologicznymi, w szczególności gdy urządzenie stanowi fragment wieloczynnościowej linii produkcyjnej;

3) urządzenie nie zagraża bezpieczeństwu i zdrowiu pracowników;

4) poziom narażenia na czynniki chemiczne stwarzające zagrożenie nie przekracza wartości dopuszczalnych, określonych w przepisach dotyczących najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

1. Ściany, sufity i podłogi w galwanizerni, magazynach oraz pomieszczeniach przeznaczonych do wykonywania czynności, o których mowa w § 21 ust. 2, muszą być odporne na oddziaływanie substancji i kąpieli galwanicznych, zwanych dalej "kąpielą", stosowanych w procesie galwanotechnicznym, nienasiąkliwe i łatwo zmywalne.

2. Powierzchnie, o których mowa w ust. 1, nie mogą mieć pęknięć i innych uszkodzeń, a miejsca połączeń, w szczególności ścian z podłogą, muszą być wykonane w sposób ograniczający gromadzenie się zanieczyszczeń i ułatwiający ich usuwanie oraz zapobiegający przenikaniu substancji i mieszanin stosowanych w procesie galwanotechnicznym do elementów konstrukcyjnych budynku.

3. Elementy budowlane oraz wyposażenie pomieszczeń, o których mowa w ust. 1, muszą być odporne lub zabezpieczone przed niszczącym oddziaływaniem substancji i mieszanin stosowanych w procesach galwanotechnicznych.

1. Galwanizernię wyposaża się w instalację wodno-odpływową, umożliwiającą mycie urządzeń i pomieszczeń, oraz odpływ zanieczyszczonej wody.

2. W galwanizerni stosuje się rozwiązania techniczne zabezpieczające przed:

1) poślizgiem;

2) wpadnięciem do wanien galwanicznych w przypadku niespełnienia wymagań, o których mowa w § 7 ust. 1;

3) rozlaniem kąpieli i umożliwiające jej bezpieczny odpływ w przypadku wystąpienia wycieku lub pęknięcia wanny;

4) niezamierzonym mieszaniem różnych kąpieli lub ścieków galwanicznych i wystąpieniem niekorzystnych reakcji chemicznych.

1. Proces galwanotechniczny, w szczególności związany z ręczną obsługą urządzeń, organizuje się i prowadzi w taki sposób, aby ograniczyć wysiłek fizyczny oraz poziom i czas narażenia na czynniki chemiczne stwarzające zagrożenie.

2. Dopuszcza się ręczne zanurzanie lub wyjmowanie przedmiotów z kąpieli pod warunkiem zachowania wymagań określonych w przepisach dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych oraz dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy związanych z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych.

3. Prace, o których mowa w ust. 2, mogą być wykonywane, jeżeli:

1) całkowita przenoszona masa nie przekracza 10 kg na pracownika;

2) odległość między zewnętrzną krawędzią wanny galwanicznej a miejscem zawieszania przedmiotu nie przekracza 0,8 m, przy uwzględnieniu szerokości zainstalowanych urządzeń systemu wentylacji miejscowej, o których mowa w § 10 ust. 1 pkt 2 lit. b.

1. Odległość górnych krawędzi ręcznie obsługiwanych wanien galwanicznych od poziomu podestu musi wynosić co najmniej 0,8 m, ale nie może przekraczać 1,1 m.

2. Przejście pomiędzy urządzeniami do wykonywania procesu galwanotechnicznego, w tym pomiędzy wannami lub zespołami wanien galwanicznych, musi mieć szerokość nie mniejszą niż:

1) 1 m - jeżeli przejście nie jest wykorzystywane do obsługi urządzeń;

2) 1,2 m - jeżeli wanny są obsługiwane wyłącznie z jednej strony przejścia;

3) 1,5 m - jeżeli wanny są obsługiwane z obu stron przejścia.

1. Instalację wodną doprowadzającą wodę do wanien galwanicznych wykonuje się w sposób uniemożliwiający przedostanie się kąpieli z wanien do przewodów doprowadzających wodę.

2. Ciśnienie wody lub pary wodnej służącej do ogrzewania kąpieli w wannach galwanicznych nie może być wyższe niż:

1) 0,6 MPa - dla pary wodnej;

2) 1,0 MPa - dla wody.

W celu zmniejszenia wydzielania się czynników chemicznych stwarzających zagrożenie z kąpieli galwanicznych, o ile jest to technologicznie możliwe, należy:

1) stosować środki ograniczające parowanie, w tym środki powierzchniowo czynne lub zmniejszające czynną powierzchnię parowania;

2) podczas przerw w pracy przykrywać wanny galwaniczne pokrywami ograniczającymi wydobywanie się par.

1. Galwanizernia, magazyny, pomieszczenia przeznaczone do wykonywania czynności, o których mowa w § 21 ust. 2, i inne pomieszczenia, w których następuje wydzielanie się czynników chemicznych stwarzających zagrożenie, wyposaża się, stosownie do potrzeb, w systemy wentylacyjne:

1) grawitacyjny;

2) mechaniczny:

a) ogólny lub

b) miejscowy.

2. Systemy wentylacji grawitacyjnej i mechanicznej muszą zapewniać taką wymianę powietrza, aby w środowisku pracy nie były przekroczone najwyższe dopuszczalne stężenia czynników chemicznych stwarzających zagrożenie.

3. System wentylacyjny projektuje się i konstruuje w taki sposób, aby zminimalizować ryzyko powstania atmosfery wybuchowej lub zajścia niekorzystnych reakcji chemicznych w tym systemie wentylacyjnym.

4. Kierunek zasysania powietrza w systemie wentylacji mechanicznej musi być zgodny z kierunkiem przemieszczania się czynników szkodliwych dla zdrowia.

5. Wentylacja mechaniczna musi być uruchamiana co najmniej 10 minut przed wejściem do pomieszczenia i działać podczas pobytu pracowników. Wyłącznik wentylacji mechanicznej musi znajdować się na zewnątrz pomieszczenia.

6. W przypadku awarii lub wyłączenia systemu wentylacji mechanicznej w galwanizerniach, magazynach i w pomieszczeniach, o których mowa w ust. 1, informacje o awarii lub wyłączeniu tego systemu przekazuje się przy pomocy sygnałów dźwiękowych i świetlnych pracownikom, którzy są obowiązani do przerwania pracy i niezwłocznego opuszczenia miejsc, w których wystąpiły awaria lub wyłączenie systemu wentylacji mechanicznej.

1. System miejscowej wentylacji sytuuje się w taki sposób, aby odprowadzenie czynników chemicznych stwarzających zagrożenie następowało z miejsca ich wydzielania się.

2. Wanna galwaniczna z kąpielą wydzielającą czynniki chemiczne stwarzające zagrożenie, której obsługa jest związana z bezpośrednim narażeniem pracownika na oddziaływanie tego czynnika, musi być wyposażona co najmniej w umieszczony na jej dłuższych bokach:

1) odciąg szczelinowy, gdy jej wewnętrzna szerokość nie przekracza 0,7 m;

2) nawiewnik i odciąg szczelinowy zlokalizowane na przeciwległych bokach wanny albo odciąg szczelinowy dwustronny, gdy jej wewnętrzna szerokość przekracza 0,7 m.

3. Ssawki odciągów, o których mowa w ust. 2, muszą być wykonane i umieszczone w taki sposób, aby przy maksymalnym dopuszczalnym poziomie kąpieli nie było możliwe przedostanie się tej kąpieli do instalacji wentylacyjnej.

4. Wanna galwaniczna, o której mowa w ust. 2, może być wyposażona w inny rodzaj wentylacji miejscowej, w szczególności w odciąg wielopoziomowy zapewniający łączne wychwytywanie czynnika szkodliwego wydzielającego się z powierzchni kąpieli galwanicznej i wyjmowanego przedmiotu.

1. Wentylacja mechaniczna ogólna oraz wentylacja mechaniczna miejscowa muszą działać w sposób ciągły podczas prowadzenia procesu galwanotechnicznego. W przypadku gdy wentylacja mechaniczna ogólna albo wentylacja mechaniczna miejscowa jest niesprawna lub wyłączona, wykonywanie procesu galwanotechnicznego jest zabronione.

2. W przypadku stosowania kąpieli zawierających substancje wykazujące działanie rakotwórcze, mutagenne lub ostre działanie toksyczne:

1) wyłącznik wentylacji mechanicznej musi znajdować się na zewnątrz galwanizerni, a wentylacja ta musi być uruchamiana co najmniej 10 minut przed wejściem do galwanizerni;

2) awaria lub wyłączenie wentylacji mechanicznej muszą być sygnalizowane przy pomocy sygnałów świetlnych i dźwiękowych zobowiązujących pracowników do przerwania pracy i niezwłocznego opuszczenia galwanizerni;

3) rozpoczęcie pracy w galwanizerni, w której nastąpiła awaria lub wyłączenie wentylacji mechanicznej, może nastąpić po upływie co najmniej 10 minut od chwili ponownego uruchomienia tej wentylacji.

1. Urządzenia galwaniczne z kąpielami cyjankalicznymi oddziela się od urządzeń galwanicznych z kąpielami kwaśnymi w sposób wykluczający możliwość połączenia się tych kąpieli, par i ścieków.

2. Stężenie cyjanowodoru na stanowiskach pracy związanych z obsługą urządzeń galwanicznych z kąpielami cyjankalicznymi musi być monitorowane.

1. Przy urządzeniach galwanicznych umieszcza się:

1) informacje dotyczące składu i temperatury kąpieli;

2) znaki i napisy ostrzegawcze;

3) podstawowe dane techniczne dotyczące urządzenia galwanicznego.

2. Znaki i napisy, o których mowa w ust. 1 pkt 2, umieszcza się zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 21 ust. 3 ustawy z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (Dz. U. z 2022 r. poz. 1816).

1. Przedmioty przeznaczone do obróbki w procesie galwanotechnicznym należy zanurzać i wyjmować w taki sposób, aby nie powodowało to rozlewania lub rozpryskiwania kąpieli.

2. Przedmioty zanurzane w kąpielach o temperaturze powyżej 100 °C (373 K) muszą być suche.

1. Pracodawca zapewnia:

1) pomieszczenia i urządzenia higieniczno-sanitarne;

2) natryski ratunkowe do obmycia całego ciała oraz przemycia oczu;

3) system pierwszej pomocy oraz środki do jej udzielania.

2. Wymagania dotyczące pomieszczeń, urządzeń i środków, o których mowa w ust. 1, oraz ich doboru i rozmieszczenia określają ogólne przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy.

1. Pomieszczenia, w których pracownik jest narażony na działanie czynników chemicznych stwarzających zagrożenie, w szczególności pomieszczenia, o których mowa w § 4 ust. 1, muszą być odpowiednio oznakowane znakami bezpieczeństwa w sposób określony ogólnymi przepisami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy wydanymi na podstawie art. 237¹⁵§ 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy.

2. W pomieszczeniach, o których mowa w ust. 1, jest niedopuszczalne spożywanie posiłków oraz picie napojów.

1. Stosownie do występujących zagrożeń i rodzaju wykonywanych prac, w szczególności polegających na usuwaniu osadów, czyszczeniu wanien galwanicznych lub innych czynnościach niezwiązanych bezpośrednio z realizacją procesu galwanotechnicznego, należy stosować odpowiednie do warunków wykonywania tych prac i występujących zagrożeń środki zabezpieczające, w tym środki ochrony indywidualnej.

2. Jeżeli prace, o których mowa w ust. 1, są wykonywane w utrudnionych warunkach lub przy zwiększonym zagrożeniu, pracodawca zapewnia odpowiednią asekurację przy realizacji tych prac.

3. Podczas wykonywania prac, o których mowa w ust. 1 i 2, pracodawca ogranicza do minimum liczbę pracowników podlegających narażeniom, w szczególności:

1) dopuszcza do pracy w warunkach zagrożeń jedynie pracowników niezbędnych do jej wykonania;

2) zakazuje wstępu do miejsc zagrożonych pozostałym pracownikom.

Wymagania w zakresie unieszkodliwiania zanieczyszczeń znajdujących się w ściekach galwanicznych, a także sposób zagospodarowania tych zanieczyszczeń określają przepisy dotyczące ochrony środowiska.

1. Substancje niebezpieczne i preparaty niebezpieczne stosowane w procesie galwanotechnicznym przechowuje się w magazynie wyposażonym w:

1) instalację wodno-odpływową umożliwiającą mycie pomieszczeń i wyposażenia magazynu;

2) drzwi otwierane na zewnątrz magazynu, wyposażone w zamknięcie otwierane przez dwóch niezależnych pracowników;

3) informację zakazującą wstępu osobom nieupoważnionym.

2. Przed otwarciem magazynu należy włączyć wentylację mechaniczną. Wejście do magazynu może nastąpić po spełnieniu warunku, o którym mowa § 10 ust. 5, i zapewnieniu asekuracji.

3. Sposób przechowywania w magazynach substancji stwarzających zagrożenie lub mieszanin stwarzających zagrożenie określają ogólne przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy wydane na podstawie art. 237¹⁵§ 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy.

4. Pobieranie z magazynu cyjanków oraz innych substancji stwarzających zagrożenie lub mieszanin stwarzających zagrożenie, stanowiących szczególne zagrożenie dla zdrowia i życia, musi być wykonywane przez co najmniej dwie osoby. Każdorazowe pobranie tych substancji i mieszanin należy odnotować w określonym przez pracodawcę systemie rejestracji, zabezpieczonym w sposób uniemożliwiający dostęp do tego systemu osób nieupoważnionych.

5. Podczas pobierania, dostarczania lub wykonywania w magazynie innych prac z udziałem substancji stwarzających zagrożenie lub mieszanin stwarzających zagrożenie należy stosować, w zależności od stopnia zagrożenia, odpowiednie środki zabezpieczające, w tym środki ochrony indywidualnej.

1. Wydawanie z magazynu, transport wewnętrzny i stosowanie substancji i mieszanin następuje zgodnie z ogólnymi przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy wydanymi na podstawie art. 237¹⁵§ 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy.

2. Rozlewanie, ważenie, rozdrabnianie, odmierzanie, sporządzanie mieszanin, przenoszenie substancji i mieszanin oraz ich rozpuszczanie odbywa się za pomocą sprzętu zapewniającego bezpieczne wykonywanie tych czynności. Przy wykonywaniu tych prac należy stosować, w zależności od stopnia zagrożenia, odpowiednie środki zabezpieczające, w tym środki ochrony indywidualnej spełniające wymagania określone w przepisach rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/425 z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie środków ochrony indywidualnej oraz uchylenia dyrektywy Rady 89/686/EWG (Dz. Urz. UE L 81 z 31.03.2016, str. 51).

3. Naczynia i sprzęt, w szczególności stosowany do czynności, o których mowa w ust. 2, oznacza się w sposób widoczny i nieusuwalny podczas wykonywania tych czynności, zaś pojemniki i zbiorniki służące do przechowywania lub zawierające substancje stwarzające zagrożenie lub mieszaniny stwarzające zagrożenie oznacza się w sposób trwały i widoczny, zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 21 ust. 3 ustawy z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach.

4. Używane pojemniki i zbiorniki, o których mowa w ust. 3, po zakończeniu prac oczyszcza się, a zanieczyszczające je substancje stwarzające zagrożenie lub mieszaniny stwarzające zagrożenie usuwa się w sposób niestwarzający zagrożenia.

1. Jeżeli stężone kwasy lub ługi nie są przechowywane w oryginalnych opakowaniach, to należy je przechowywać w zamkniętych pojemnikach napełnionych nie więcej niż do 90 % ich pojemności.

2. Naczynia szklane o pojemności powyżej 5 litrów, w których przechowuje się substancje lub mieszaniny, umieszcza się w odpowiednio wytrzymałych opakowaniach ochronnych z uchwytami.

3. Niedopuszczalne jest używanie uszkodzonych opakowań ochronnych.

Traci moc rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 19 lutego 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy procesach galwanotechnicznych (Dz. U. Nr 19, poz. 192).

Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia.