Jak wygląda proces szkolenia bhp w praktyce

Prawie 3/4 pracodawców deklaruje, że organizuje szkolenia bhp we własnym zakresie. Oznacza to, że pracodawca, zgodnie z obowiązującym prawem, powinien zapewnić właściwy przebieg procesu szkolenia, czyli:

• programy szkolenia,

• wykładowców posiadających odpowiednie kwalifikacje i kompetencje,

• odpowiednie warunki do prowadzenia szkolenia,

• wyposażenie dydaktyczne niezbędne do właściwej realizacji szkolenia,

• właściwy przebieg szkolenia oraz

• prowadzenie dokumentacji.

Zlecanie szkoleń firmom zewnętrznym

Kolejną praktyką funkcjonującą na rynku szkoleń bhp jest zlecanie szkoleń firmom zewnętrznym prowadzącym działalność szkoleniową w tym zakresie. Korzysta z tej możliwości prawie 30% pracodawców, w szczególności duże przedsiębiorstwa. W takiej sytuacji ciężar właściwej organizacji procesu szkolenia spada na firmę szkoleniową. Warto jednak pamiętać, że standardy pracy firm szkoleniowych są bardzo różne – obecnie na rynku możemy spotkać wiele form prowadzenia tego typu działalności – począwszy od jednoosobowych firm prowadzących działalność szkoleniową w zakresie bhp, jedynie na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej (na marginesie warto zauważyć, iż istnieje luka w przepisach – nie ma instytucji powołanych do weryfikowania procesu szkolenia takich firm, weryfikuje je jedynie rynek, gdzie zwykle dużo ważniejszym kryterium jest czas trwania oraz cena niż jakość procesu), a skończywszy na firmach szkoleniowych posiadających wpis do ewidencji placówek edukacyjnych, które mają wykwalifikowaną kadrę, znają specyfikę procesu szkolenia, często posiadają wdrożone systemy zarządzania jakością [PN PN-EN ISO 9001:2009 lub ISO 29990:2010(E)] lub stosują standardy usług szkoleniowych rekomendowane przez Polską Izbę Firm Szkoleniowych.

Analiza prowadzonych badań wskazuje, że:

• Jedynie 50% badanych pracodawców posiada programy szkoleń, a tylko w niecałych 38% są one dostosowane do specyfiki zakładu.

• Szkolenia prowadzą osoby, które nie mają odpowiedniego przygotowania do realizacji procesu szkolenia. Tylko niecałe 18% spośród osób prowadzących instruktaż stanowiskowy odbyło szkolenie z zakresu metod prowadzenia instruktażu. Natomiast wykładowcy prowadzący szkolenia okresowe nie posiadali dostatecznej wiedzy formalnej w zakresie celów szkolenia, treści, sposobów dokumentowania czy form realizacji.

Analizując dalej sposób realizacji szkoleń bhp, należy wskazać, że podejście procesowe (systematyczne) do szkoleń bhp stosuje niewiele firm. Na uwagę zasługuje fakt, że 50% deklaruje prowadzenie diagnozy potrzeb szkoleniowych w kontekście szkoleń bhp, jednak gdy próbujemy zgłębić to zagadnienie, okazuje się, że dotyczy ono jedynie wymogów formalnych (spełnienie wymagań prawnych), a nie faktycznych potrzeb szkoleniowych w zakresie bezpieczeństwa. Niecałe 40% deklaruje prowadzenie oceny efektywności szkolenia, jednak ocena ta jest fragmentaryczna i sprowadza się do badania poziomu zadowolenia oraz weryfikacji poziomu wiedzy (co jest wymogiem formalnym w tego typu szkoleniach).

Przeprowadzona analiza wskazuje, że szkolenia bhp prowadzone są na bardzo zróżnicowanym poziomie, często niezachowywane są żadne standardy w tym zakresie, kadra prowadząca jest słabo przygotowana merytorycznie, nie potrafi też sprostać wymaganiom uczestników szkoleń. Konieczność uczestnictwa w szkoleniach o bardzo niskich standardach z czasem powoduje u uczestników wzrost nastawienia negatywnego, co w konsekwencji skutkuje niechęcią do szkoleń bhp oraz brakiem motywacji do aktywnego w nich uczestnictwa.

W podsumowaniu należy podkreślić, że prowadzone badania koncentrują się przede wszystkim na analizie procesu szkolenia pod kątem zgodności z obowiązującymi przepisami prawnymi lub też pod kątem realizacji szkolenia traktowanego jako proces (podejście systematyczne). Jak do tej pory brakuje badań, które pokazują, jakie kompetencje trenerskie posiadają osoby prowadzące tego typu szkolenia, jakie doświadczenie w zakresie prowadzenia szkoleń oraz jakimi metodami pracują.

Marta Znajmiecka-Sikora

Bogna Kędzierska

Instytut Psychologii Wydziału Nauk o Wychowaniu Uniwersytetu Łódzkiego