Kopalnia Soli „Wieliczka” obiektem przyjaznym i bezpiecznym

Współczesna kopalnia „Wieliczka” to około 2390 komór i blisko 250 km chodników usytuowanych na dziewięciu poziomach. Zabezpieczanie górniczych wyrobisk to proces ciągły i zaplanowany na wiele lat. Przebiega zgodnie z założeniami modelu docelowego wielickich podziemi – do zachowania przeznaczono 218 komór i 190 zespołów.

Kopalnia Soli „Wieliczka” ma certyfikowany System Zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną Pracy wdrożony na podstawie Polskiej Normy PN-N 18001:2004. Dbałość o bezpieczeństwo pracy oznacza w kopalni nie tylko regulaminy i procedury, ale również budowanie świadomości i kultury bezpieczeństwa załogi. Pracownicy kopalni mogą zgłaszać uwagi i pomysły w zakresie bhp – bezpieczeństwo jest bowiem wspólną troską i odpowiedzialnością.

W firmie funkcjonuje system szkoleń. W ich programie są m.in. praktyczne ćwiczenia z udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej, resuscytacji krążeniowo-oddechowej z zastosowaniem defibrylatora, użycia górniczego pochłaniacza ochronnego POG-8M. To obowiązkowe resume daje pewność, że osoby zatrudnione w kopalni, zwłaszcza pod ziemią, dysponują najbardziej aktualną wiedzą oraz wszystkimi niezbędnymi umiejętnościami. Goście przebywający w kopalni są zawsze informowani przez opiekujących się nimi pracowników o zasadach bezpiecznego zachowania w górniczych wyrobiskach.

Ścisła ewidencja osób, służba dyspozytorska, szczegółowe rewizje szybów i urządzeń wyciągowych, a nawet stacja ratownictwa górniczego – dzięki temu w Kopalni Soli „Wieliczka” nie ma miejsca na przypadek.

W okresie intensywnej eksploatacji poważne niebezpieczeństwo na kopalnię sprowadzał metan (CH4). Przedostawał się do wyrobisk drogą powolnego odgazowania z naruszonej robotami górniczymi calizny. Zaprzestanie wydobycia soli znacznie zminimalizowało w Wieliczce zagrożenie metanowe.

Niezwykle istotne w profilaktyce metanowej jest skuteczne przewietrzanie wyrobisk, a także prowadzenie regularnych pomiarów zawartości metanu. W związku z tym z wyrobisk pobiera się próby powietrza przeznaczone do analiz laboratoryjnych. Wyniki badań naukowych, zakończenie eksploatacji złoża, prace zabezpieczające oraz likwidacyjne pozwalają na sukcesywne obejmowanie polem niemetanowym kolejnych części Kopalni Soli „Wieliczka” (m.in. trasy turystyczne, baza lecznicza).

Z uwagi na właściwości soli – zachowuje się ona plastycznie – w wielickiej kopalni nie ma niebezpieczeństwa tąpnięć. Istnieje jednak inne niebezpieczeństwo mianowicie możliwość zawałów. Zawał to nagłe, niekontrolowane i niezwiązane z prowadzeniem prac górniczych przemieszczenie się skał do wyrobiska powodujące utratę jego drożności. Ograniczanie zagrożenia zawałowego wiąże się w wielickiej kopalni z systematycznym zabezpieczaniem pustek poeksploatacyjnych (podsadzka, kotwienie, stawianie obudów) oraz zbliżaniem się do modelu docelowego zapewniającego stateczność górotworu.

Woda to w kopalniach soli najbardziej niszczycielski spośród żywiołów. W przypadku „Wieliczki” szczególnie newralgiczna pozostaje północna granica złoża sąsiadująca z silnie nawodnionymi warstwami chodenickimi.

Niekontrolowane i gwałtowne wdarcie się wody do wyrobisk powoduje szczególnie groźne zjawisko – ługowanie, czyli rozpuszczanie soli. Dobre rozpoznanie geologiczne i brak eksploatacji zabezpieczyły wielicką kopalnię przed ewentualnym przebiciem się do warstw wodonośnych. Mimo to pracownicy prowadzą nieustanny monitoring hydrogeologiczny kopalni.

Najskuteczniejszym znanym sposobem zwalczania zagrożenia wodnego jest uszczelnianie górotworu. W „Wieliczce” służy do tego zatłaczana z powierzchni specjalna mieszanina iniekcyjna, której skład opracowali naukowcy z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Iniektu używa się m.in. do likwidacji chodników, a także do uszczelniania szybów (nowatorską metodą jet grouting, dzięki której na czas prac nie trzeba wyłączać szybu z ruchu).

Drewno nie koroduje, może przetrwać wśród soli kilkaset lat, doskonale znosi nacisk górotworu, niemniej jednak oznacza zagrożenie pożarami egzogenicznymi (sól to kopalina niepalna). Dlatego właśnie drewno używane w Kopalni Soli „Wieliczka” jest specjalnie impregnowane, aby spełniało normy materiału trudnozapalnego.

Profilaktyka przeciwpożarowa obejmuje również pomiary instalacji. Kopalnia ma Instrukcję Bezpieczeństwa Pożarowego oraz służbę przeciwpożarową. Pod ziemią znajdują się składy przeciwpożarowe oraz sprzęt gaśniczy, okresowo prowadzone są ćwiczenia z zagrożenia pożarowego i ewakuacji załogi, tzw. gry pożarowe, które pozwalają w praktyce przetestować procedury oraz przygotowanie pracowników.

Kopalnia to nie tylko podziemia, ale też rozbudowana infrastruktura na powierzchni. Wiele spośród budynków ma walory zabytkowe. Nie mają już znaczenia przemysłowego, niemniej jednak otrzymują zupełnie nowe funkcje – na przykład dawny młyn solny, który stał się siedzibą uzdrowiska i mieści m.in. gabinety lekarskie. Zrewitalizowane tereny kopalni nie tylko cieszą oko, ale też stanowią przyjazną i bezpieczną przestrzeń dla pracowników, turystów, kuracjuszy, wieliczan.

W 2003 roku uruchomiono skomputeryzowany zakład utylizacji wód zasolonych, który zastąpił przestarzałą warzelnię próżniową. Pochodząca spod ziemi solanka służy do produkcji kilkunastu tysięcy ton soli warzonej rocznie, dosycona chlorkiem sodu wykorzystywana jest w procesie podsadzania, wreszcie do wytwarzania dobroczynnego aerozolu w tężni (ma walory leczniczej wody mineralnej). Zagospodarowanie wód zasolonych odbywa się na podstawie systemu zarządzania środowiskowego (norma ISO 14001:1996).

Kopalnia Soli „Wieliczka” łączy funkcje obiektu górniczego z działalnością udostępniającą – turystyczną, leczniczą, imprezową. Ta różnorodność ma jednak wspólny mianownik, którym jest zapewnienie bezpieczeństwa zabytkowej kopalni, leżącemu nad nią miastu i oczywiście ludziom. Unikatowy obiekt wymaga unikatowych rozwiązań stanowiących odpowiedź na jego specyficzne potrzeby.

Nowatorskie dedykowane rozwiązania dobrze służą bezpieczeństwu i higienie pracy, ograniczają zagrożenia i pozwalają z optymizmem spoglądać w przyszłość zabytkowej kopalni. Bhp pod ziemią jest znacznie trudniejszym zagadnieniem niż bhp na powierzchni. O tym, że Kopalnia Soli „Wieliczka” dobrze wywiązuje się z tego zadania, świadczą przyznawane jej nagrody i wyróżnienia (m.in. Pracodawca – organizator pracy bezpiecznej, Solidny pracodawca, Panteon polskiej ekologii).