Kiedy stres w pracy może być zewnętrzną przyczyną zdarzenia?

W sprawie, rozpoznanej przez Sąd Najwyższy w wyroku z 28 października 2014 r., sygn. akt II UK 23/14 ubezpieczona prowadziła w 2008 r. w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej biuro turystyki zagranicznej.

23 czerwca 2008 r., w trakcie wykonywania pracy związanej z obsługą klientów, w tym zgłaszających pretensje pod adresem biura, zasłabła i poczuła ucisk w klatce piersiowej. W związku z zasłabnięciem została przyjęta do szpitala z rozpoznaniem zawału mięśnia sercowego oraz nagłym zatrzymaniem krążenia – stan po reanimacji. W tym samym dniu przeszła tzw. pierwotną angioplastykę gałęzi przedniej zstępującej z implantacją stentu. Na oddziale przebywała do 25 czerwca 2008 r. Od 23 lipca 2008 r. do 13 sierpnia 2008 r. ubezpieczona przebywała w Centrum Rehabilitacji Kardiologicznej, gdzie rozpoznano stan po zawale ściany przedniej leczony pierwotną angioplastyką GPZ z implantacją stentu oraz zawał serca powikłany migotaniem komór.

ZUS odmówił przyznania ubezpieczonej prawa do jednorazowego odszkodowania, uznając, że zawał mięśnia sercowego został u niej wywołany schorzeniem samoistnym, a nie działaniem czynników zewnętrznych.

Sąd pierwszej instancji oddalił odwołanie ubezpieczonej od decyzji ZUS. Zdaniem sądu ubezpieczona nie wykazała nadmiernego przeciążenia obowiązkami pracowniczymi, silnego przeżycia psychicznego, czy stresu o gwałtownym charakterze, wywołanego rażąco nietypowymi warunkami pracy. Wymiana zdań z klientami biura, nawet gwałtowna i stan zdenerwowania z tym związany nie może być uznany za silne przeżycie psychiczne. Zwykły stres, któremu poddawany jest każdy pracownik nie jest uznawany w orzecznictwie i doktrynie za przyczynę zewnętrzną zdarzenia. W ocenie Sądu przyjmowanie klientów i ich obsługa należy do normalnych obowiązków pracownika biura podróży, dlatego stres wywołany agresją werbalną kilku niezadowolonych klientów nie jest nadzwyczajnym zdarzeniem w pracy pracownika biura podróży.

Apelację ubezpieczonej od wyroku sądu pierwszej instancji oddalił także sąd okręgowy. Sąd okręgowy powołał się na orzecznictwo Sądu Najwyższego, w którym sąd ten dopuszcza możliwość uznania zawału serca za wypadek przy pracy, zwracając jednak uwagę, że wymaga to ustalenia, że nastąpił on w czasie wykonywania pracy przez pracownika dotkniętego schorzeniem samoistnym na skutek przyczyny zewnętrznej lub wystąpienia dodatkowych zdarzeń, które w konkretnych okolicznościach mogą być uznane za współsprawcze przyczyny zewnętrzne.

Zatem nie jest przyczyną zewnętrzną w rozumienia powołanego wyżej przepisu stres psychiczny, który przeciętny organizm jest w stanie znieść bez istotnego uszczerbku dla zdrowia.     

Stres może być uznany za współprzyczynę o charakterze zewnętrznym jedynie w sytuacji, gdy jego gwałtowny charakter jest wynikiem rażąco nietypowych warunków pracy.

Ubezpieczona złożyła skargę kasacyjną od wyroku sądu okręgowego do Sądu Najwyższego. Sąd ten ją oddalił, a w uzasadnieniu wyroku podkreślił, że wykonywanie przez pracownika, który doznał zawału serca w czasie i miejscu wykonywania zatrudnienia, zwykłych czynności nie może być uznane za przyczynę zewnętrzną wypadku przy pracy.

W omawianej sprawie biegły sądowy z zakresu kardiologii, stwierdził, że stres, jakiego doznała ubezpieczona „był mechanizmem, który zapoczątkował szereg zjawisk, które doprowadziły do wystąpienia zawału serca”. W jego ocenie stres był czynnikiem współsprawczym wystąpienia zawału serca, a ubezpieczona doznała stałego uszczerbku na zdrowiu w wysokości 30 proc.

Zdaniem Sądu Najwyższego ubezpieczona nie wykazała nadmiernego przeciążenia obowiązkami pracowniczymi, silnego przeżycia psychicznego, czy stresu o gwałtownym charakterze, wywołanego rażąco nietypowymi warunkami pracy. Brak podstaw do uznania, że stres którego doświadczyła wnioskodawczyni, wynikający z jej miejsca zatrudnienia i charakteru pracy (obsługa klientów w biurze podróży), miał charakter niecodzienny, znaczący i na tyle intensywny by mógł być uznany za zewnętrzną przyczynę zdarzenia. Przyjmowanie klientów i ich obsługa należy do normalnych (codziennych) obowiązków pracownika biura podróży, a stres wywołany reakcją niezadowolonych klientów nie jest nadzwyczajnym zdarzeniem w pracy pracownika biura podróży.

W konsekwencji Sąd Najwyższy uznał, że stres związany z wykonywaniem obowiązków pracowniczych jest cechą tych obowiązków i nie może być uznany za przyczynę zewnętrzną zawału serca, chyba że jego gwałtowny charakter jest wynikiem rażąco nietypowych warunków pracy.