Ręczne prace transportowe – zasady bhp

Ręczne prace transportowe to każdy rodzaj transportowania lub podtrzymywania przedmiotów, ładunków lub materiałów przez jednego lub więcej pracowników, w tym przemieszczanie ich przez:

• unoszenie,
• podnoszenie,
• układanie,
• pchanie,
• ciągnięcie,
• przenoszenie,
• przesuwanie,
• przetaczanie lub
• przewożenie.

Przed dopuszczeniem pracownika do ręcznych prac transportowych pracodawca jest zobowiązany:

• przeszkolić pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, zwłaszcza w zakresie prawidłowych sposobów wykonywania ręcznych prac transportowych;
• zapewnić pracownikom informacje dotyczące przemieszczanego przedmiotu, przede wszystkim: jego masy i położenia jego środka ciężkości, zwłaszcza w przypadku gdy masa jest nierównomiernie rozłożona;
• informować pracowników o wszystkich aspektach bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wymaganiach ergonomii, w tym o wynikach oceny ryzyka zawodowego, oraz o środkach bezpieczeństwa zapobiegających urazom, a zwłaszcza urazom kręgosłupa.

Organizacja ręcznych prac transportowych, w tym stosowane metody pracy, powinna zapewnić przede wszystkim:

• ograniczenie długotrwałego wysiłku fizycznego, w tym zapewnienie odpowiednich przerw w pracy na odpoczynek,
• wyeliminowanie nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego pracownika, a zwłaszcza urazów kręgosłupa, związanego z rytmem pracy wymuszonym procesem pracy,
• ograniczenie do minimum odległości ręcznego przemieszczania przedmiotów,
• uwzględnienie wymagań ergonomii.

Przy ręcznych pracach transportowych nie należy przemieszczać przedmiotów, gdy:

• przedmiot jest zbyt ciężki, za duży, nieporęczny lub trudny do utrzymania według oceny osoby kierującej pracownikami,
• przedmiot jest niestabilny lub jego zawartość może się przemieszczać,
• przedmiot jest usytuowany tak, że wymaga trzymania lub operowania w odległości od tułowia pracownika albo ma tendencję do wyginania się lub obwijania wokół tułowia pracownika,
• kształt lub struktura przedmiotu może powodować urazy u pracownika, zwłaszcza w przypadku kolizji,
• przemieszczanie przedmiotu może być wykonywane tylko przez skręt tułowia,
• wykonanie pracy wymaga pochylenia tułowia pracownika o kąt większy niż 45° lub wykonywania czynności przemieszczania w pozycji niestabilnej,
• mogą wystąpić nagłe ruchy przedmiotu,
• stanowisko pracy lub jego otoczenie uniemożliwia przemieszczanie przedmiotu na wysokości zapewniającej bezpieczeństwo lub przy prawidłowej pozycji ciała pracownika,
• powierzchnia jest nierówna, stwarzająca zagrożenie przy poruszaniu się lub jest śliska w zetknięciu ze spodem obuwia pracownika,
• podłoga i powierzchnia robocza mają różne poziomy, co wymusza przemieszczanie przedmiotów na różnych wysokościach,
• podłoga lub powierzchnia oparcia stóp jest niestabilna,
• przedmiot ogranicza pole widzenia pracownika.

Przy wykonywaniu prac związanych z ręcznym przemieszczaniem przedmiotów nieporęcznych, niestabilnych, ze zmiennym środkiem ciężkości i innych, które z powodu ich masy, kształtu lub właściwości mogą spowodować zagrożenie wypadkowe, konieczne jest przygotowanie instrukcji.

W owej instrukcji określa się, że:

• przedmiot nieporęczny lub trudny do uchwycenia i utrzymania przemieszczać należy przy użyciu odpowiedniego sprzętu pomocniczego, nieograniczającego pola widzenia, zapewniającego bezpieczeństwo podczas pracy;
• przedmioty, których środek ciężkości po ustawieniu w pozycji do podnoszenia i po podniesieniu znajdowałby się powyżej połowy wysokości przedmiotu, nie powinny być przenoszone ręcznie, chyba że zostałyby zastosowane uchwyty znajdujące się powyżej środka ciężkości;
• zwoje taśmy, drutu, kabla itp. podczas ich przenoszenia powinny być zabezpieczone przed rozwinięciem i wyginaniem,
• w razie konieczności przenoszenia przedmiotu trzymanego w odległości większej niż 30 cm od tułowia należy zmniejszyć o połowę dopuszczalną masę przedmiotu przypadającą na jednego pracownika lub zapewnić wykonywanie tych czynności przez co najmniej dwie osoby.

W przypadku ręcznego przemieszczania przedmiotów, przez jednego pracownika:

Podczas oburęcznego przemieszczania siła użyta przez pracownika niezbędna do zapoczątkowania ruchu przedmiotu, mierzona równolegle do podłoża, nie może przekraczać wartości:

• przy pchaniu – 300 N dla mężczyzn i 120 N dla kobiet,

• przy ciągnięciu – 250 N dla mężczyzn i 100 N dla kobiet.

Ręczne przetaczanie przedmiotów o kształtach okrągłych (zwłaszcza beczek, rur o dużych średnicach) dopuszczalne jest, pod warunkiem, że zachowane będą wartości sił, jak podczas oburęcznego przemieszczania przedmiotów - określone wyżej -oraz przy spełnieniu następujących wymagań:

• masa ręcznie wtaczanych przedmiotów na pochylnie, nie może przekraczać 50 kg na jednego mężczyznę i 20 kg na jedną kobietę.

Wartości sił używanych przez pracownika do poruszania elementów urządzeń służących do ręcznego przemieszczania przedmiotów (zwłaszcza dźwigni, korb, kół, przycisków, pedałów) nie mogą przekraczać w przypadku obsługi:

• oburęcznej - dla mężczyzn 120 N przy pracy stałej i 240 N przy pracy dorywczej, a dla kobiet 50 N

  przy pracy stałej i 100 N przy pracy dorywczej;

• jednoręcznej - dla mężczyzn 50 N przy pracy stałej i 120 N przy pracy dorywczej, a dla kobiet 20 N przy pracy stałej i 50 N przy pracy dorywczej;
• nożnej - dla mężczyzn 300 N przy pracy stałej i 500 N przy pracy dorywczej, a dla kobiet 120 N przy pracy stałej i 200 N przy pracy dorywczej.

Natomiast przenoszenie przedmiotów, których długość przekracza 4 m, a masa 30 kg dla mężczyzn i 20 kg dla kobiet, powinno odbywać się zespołowo. Pod warunkiem, że na jednego pracownika przypadać będzie masa nieprzekraczająca przy:

1)     pracy stałej – 25 kg dla mężczyzn i 10 kg dla kobiet,

2)     pracy dorywczej – 42 kg dla mężczyzn i 17 kg dla kobiet.

Niedopuszczalne jest zespołowe przenoszenie przedmiotów na odległość przekraczającą 25 m lub o masie przekraczającej 500 kg dla mężczyzn i 200 kg dla kobiet.

Przy zespołowym przenoszeniu przedmiotów ważne są:

• dobór pracowników pod względem wzrostu i wieku oraz nadzór pracownika doświadczonego w zakresie stosowania odpowiednich sposobów ręcznego przemieszczania przedmiotów i organizacji pracy, wyznaczonego w tym celu przez pracodawcę oraz
• odstępy między pracownikami co najmniej 0,75 m oraz stosowanie odpowiedniego sprzętu pomocniczego.

Transport wózkami

Dopuszczalna masa ładunku przemieszczanego na wózku po terenie płaskim o twardej i gładkiej nawierzchni, po terenie o nachyleniu nieprzekraczającym 5%, łącznie z masą wózka, nie może przekraczać na wózku:

• 2-kołowym - 350 kg (mężczyźni), 140 kg (kobiety),
• 3- lub więcej kołowym - 450 kg (mężczyźni), 180 kg (kobiety). 

Trzeba pamiętać, że przy przemieszczaniu ładunku na wózku po pochyleniach większych niż 5%, masa ładunku, łącznie z masą wózka, nie może przekraczać na wózku:

• 2-kołowym - 250 kg (mężczyźni), 100 kg (kobiety),
• 3- lub więcej kołowym - 350 kg (mężczyźni), 140 kg (kobiety).

Natomiast w przypadku przemieszczania ładunku na wózkach po nawierzchni nierównej lub nieutwardzonej – dopuszczalna masa ładunku, łącznie z masą wózka, nie może przekraczać 60% wartości wskazanych powyżej.

Sposób ładowania oraz rozmieszczenia ładunków na wózkach i taczkach ma zapewniać ich równowagę i stabilność podczas przemieszczania. Przedmioty przewożone na wózkach nie powinny wystawać poza obrys wózka i przysłaniać pola widzenia. W wyjątkowych przypadkach dopuszczalne jest przewożenie przedmiotów w warunkach niespełnienia tych wymagań, o ile praca odbywa się pod nadzorem zapewniającym bezpieczne jej wykonanie.

Masa ładunku przemieszczanego na taczce, łącznie z masą taczki, nie może przekraczać przy przemieszczaniu:

1) po terenie płaskim o twardej i gładkiej nawierzchni o nachyleniu:

• nieprzekraczającym 5% - 100 kg dla mężczyzn i 40 kg dla kobiet,
• większym niż 5% - 75 kg dla mężczyzn i 30 kg dla kobiet;

2) po terenie o nierównej lub nieutwardzonej nawierzchni - 60% wartości określonych w punkcie powyższym.

Niedopuszczalne jest przemieszczanie ładunku na taczce i w wózkach po pochyleniach większych niż 8% oraz na odległość przekraczającą 200 m.

Niedopuszczalne jest przenoszenie przez jednego pracownika materiałów ciekłych – gorących, żrących albo o właściwościach szkodliwych dla zdrowia, których masa wraz z naczyniem i uchwytem przekracza 25 kg dla mężczyzn i 10 kg dla kobiet.

Balony szklane z kwasami lub innymi cieczami żrącymi przewozi się na specjalnych wózkach. W wyjątkowych przypadkach balony mogą przenosić dwie osoby w odpowiednio wytrzymałych koszach z uchwytami.

Dźwignice powinny posiadać wyraźne oznakowanie określające ich dopuszczalny udźwig. Stosowane do przemieszczania ładunków krążki, wielokrążki i wciągniki przymocowuje się do posiadających odpowiednią wytrzymałość belek, haków, dźwigarów lub innych konstrukcji – w sposób zapewniający bezpieczeństwo pracy, a stosowane wciągarki i przyciągarki przymocowuje się do podłoża w sposób zabezpieczający przed ich przemieszczaniem podczas pracy.

Wciągarki i przyciągarki muszą mieć sprawne hamulce oraz urządzenia uniemożliwiające ruch wsteczny wału lub bębna.

Używanie lin i łańcuchów uszkodzonych lub o niedostatecznej wytrzymałości albo niewłaściwie zamocowanych jest niedopuszczalne. Długość liny lub łańcucha dobiera się tak, aby przy rozwinięciu, niezbędnym do przemieszczenia ładunku, pozostały na bębnie co najmniej dwa zwoje.

Zamocowanie ładunku na haku ma zapobiegać jego upadkowi lub gwałtownej zmianie położenia. Podnoszenie lub opuszczanie ładunków w miejscu przebywania pracowników poprzedza się sygnałem ostrzegawczym. Natomiast przebywanie pracowników pod zawieszonym ładunkiem jest niedopuszczalne.

Oto najważniejsze zasady bhp, o których należy pamiętać podczas ręcznego przemieszczania towarów.