Nawet elektromonterzy mogą być narażeni na szkodliwe czynniki biologiczne podczas wykonywania pracy

Anna Słowińska
Anna Słowińska
07.04.2017AKTUALNE

Nawet elektromonterzy mogą być narażeni na szkodliwe czynniki biologiczne podczas wykonywania pracy

„Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy, nie może zatem uchylać się od wdrażania środków zapobiegawczych, uzasadniając to brakiem stosownej wiedzy o zagrożeniach występujących w danym środowisku pracy.” – stwierdziłNaczelny Sąd Administracyjny wyroku z 19 stycznia 2011 r. sygn. akt. II OSK 58/10.

Brak oceny ryzyka zawodowego w związku z wystąpieniem szkodliwych czynników biologicznych z uwzględnieniem klasyfikacji i wykazu szkodliwych czynników biologicznych powoduje brak wiedzy i świadomości pracownika na temat zagrożeń na stanowiskach pracy, co może doprowadzić do wypadku podczas pracy. – Takie zdanie wyraził Naczelny Sąd Administracyjny w sprawie jednej ze spółek z o.o.

Stan faktyczny

Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny po przeprowadzeniu kontroli w Spółce z o.o. stwierdził uchybienia mogące stanowić zagrożenia dla bezpieczeństwa zdrowia i higieny pracowników. Stwierdzono m.in. brak wentylacji w niektórych pomieszczeniach, brak aktualnych wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych na stanowiskach pracy uniemożliwiających opracowanie realnej oceny ryzyka zawodowego oraz  instrukcji bhp przy stanowiskach pracy. Po rozpatrzeniu odwołania spółki Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny uchylił decyzję PPIS w zakresie terminu wykonania zaleceń a w pozostałym zakresie utrzymał. Od decyzji do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego  odwołała się spółka. WSA  w Bydgoszczy uchylił decyzję Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego, nakazując organowi wskazanie po ponownym rozpatrzeniu sprawy, jakie spośród szkodliwych czynników biologicznych wymienionych w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z 22 kwietnia 2005 r. występują w środowisku pracy oraz na jakim stanowisku pracy występuje na nie narażenie.

Elektromonterzy również mogą być narażeni na czynniki biologiczne

Po ponownym rozpatrzeniu sprawy Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w drodze decyzji orzekł przeprowadzenie oceny narażenia na czynniki biologiczne na stanowiskach:

  • elektromonter sieciowy,
  • starszy elektromonter sieci,
  • elektromonter pogotowia,
  • starszy elektromonter pogotowia,
  • elektromonter urządzeń specjalistycznych,
  • starszy elektromonter urządzeń specjalistycznych,

a w przypadku stanowisk z częstym kontaktem z glebą (elektromonter sieciowy, starszy elektromonter sieci) zaproponowanie pracownikom szczepień ochronnych przeciwko tężcowi.

Zdaniem spółki nie było u niej stanowisk pracy wymagających częstego kontaktu z glebą, co do których wskazane jest wykonanie szczepień ochronnych ani takich, na których wykonywana jest praca, podczas której potwierdzone jest narażenie na działanie czynników biologicznych.

Rozstrzygnięcia sądów

Wojewódzki Sąd Administracyjny

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy uchylił decyzję Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego, nakazując organowi wskazanie po ponownym rozpatrzeniu sprawy, jakie spośród szkodliwych czynników biologicznych wymienionych w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z 22 kwietnia 2005 r. występują w środowisku pracy oraz na jakim stanowisku pracy występuje na nie narażenie.

Sąd I instancji

Natomiast Sąd I instancji uznał, że wnikliwe postępowanie wyjaśniające potwierdziło, że w spółce zatrudnia się pracowników w warunkach narażenia na działanie szkodliwych dla zdrowia czynników biologicznych.  Ta zwłaszcza okoliczność w ocenie Sądu powinna mieć dla skarżącej Spółki znaczenie przesądzające o konieczności zaproponowania pracownikom zatrudnionym na wyżej wymienionych stanowiskach szczepień ochronnych.

Skarga kasacyjna – Pracodawca nie posiada żadnej wiedzy o szkodliwych czynnikach, na które byliby narażeni jej pracownicy.

Od tego wyroku Spółka z o.o. (dalej: skarżący) wniosła skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego (dalej w skrócie NSA). Jednak skarga kasacyjna nie znalazła uzasadnionego usprawiedliwienia. W skardze kasacyjnej skarżący  wskazał na:

  1. art. 2221 Kodeksu pracy, twierdząc, że u skarżącego nie występuje sytuacja zatrudniania pracowników w warunkach narażania na działanie szkodliwych czynników biologicznych, w związku z czym zastosowanie tego przepisu, jak i w konsekwencji przepisów wykonawczych do tego przepisu w stosunku do skarżącego nie powinno było mieć miejsca.
  2. Postanowienie rozporządzenia Ministra Zdrowia z 28 listopada 2005 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy oraz szczepień ochronnych - wskazanych do wykonania pracownikom podejmującym pracę lub zatrudnionym na tych stanowiskach (Dz.U. nr 250, poz. 2113), tj. pkt 4 załącznika do rozporządzenia w ten sposób, że nie uwzględniono okoliczności, że u skarżącego nie ma stanowisk, które są ujęte w załączniku do tego rozporządzenia - "Wykaz stanowisk pracy oraz szczepień ochronnych wskazanych do wykonania pracownikom podejmującym pracę lub zatrudnionym na tych stanowiskach", a w szczególności uznano, że u skarżącego należałoby stosować pkt 4, gdy tymczasem kontakt pracowników z ziemią jest sporadyczny, a nie częsty.
  3. Postanowienie rozporządzenia Ministra Zdrowia z 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz.U. nr 81, poz. 716) - albowiem załącznik nr 2 do tego rozporządzenia wskazuje wykaz prac narażających pracowników na działanie czynników biologicznych, a u skarżącego nie istnieją stanowiska pracy wykazane w tym załączniku, w tym także nie potwierdzono nigdy w historii spółki narażenia na działanie jakichkolwiek czynników biologicznych. Spółka podkreśliła, że nie jest w stanie zrealizować w szczególności § 5 tego rozporządzenia, albowiem nie posiada żadnej wiedzy o szkodliwych czynnikach, na które byliby narażeni jej pracownicy, w związku z czym niewykonalnym jest dokonywanie rozważań nad wyborem środka zapobiegawczego w stosunku do niezidentyfikowanych zagrożeń i podejmowanie w tym celu oceny ryzyka zawodowego.

Brak oceny ryzyka zawodowego w związku z wystąpieniem szkodliwych czynników biologicznych z uwzględnieniem klasyfikacji i wykazu szkodliwych czynników biologicznych powoduje brak wiedzy i świadomości pracownika na temat zagrożeń na stanowiskach pracy, co może doprowadzić do wypadku podczas pracy.

Naczelny Sąd Administracyjny –Pracodawca nie może uchylać się od wdrażania środków zapobiegawczych, uzasadniając to brakiem wiedzy o zagrożeniach występujących w danym środowisku pracy.

NSA uznał, że skarga nie miała usprawiedliwionych podstaw. Zgodnie ze stanowiskiem NSA autor skargi kasacyjnej nie podważył skutecznie, że spółka zatrudnia pracowników na stanowiskach pracy, w których występuje narażenie na działanie czynników biologicznych, a także na stanowiskach, które wymagają częstego kontaktu z glebą, brak jest podstaw do twierdzenia, że w stosunku do skarżącej spółki nie znajduje zastosowania przepis art. 2221 Kodeksu pracy.

Ponadto NSA podniósł, że zgodnie z art. 207 § 1 Kodeksu pracy to pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy, nie może zatem uchylać się od wdrażania środków zapobiegawczych, uzasadniając to brakiem stosownej wiedzy o zagrożeniach występujących w danym środowisku pracy. Jak słusznie stwierdził Sąd I instancji źródłem wiedzy może być literatura fachowa, a ponadto rodzaje czynników biologicznych wynikają z zaleceń pokontrolnych inspekcji sanitarnej.

Odnośnie nie odnotowania w przedsiębiorstwie przypadków choroby będącej następstwem wystąpienia czynnika biologicznego, sąd wypowiedział się, że nie oznacza, to iż w danym środowisku pracy czynnik ten nie występuje i pracownicy nie są narażeni na jego działanie. Sąd odwołał się do pojęcia  "potwierdzone narażenie", o którym mowa w pkt 8 załącznika nr 2 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z 22 kwietnia w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz.U. nr 81, poz. 716)

Warte zapamiętania

Jako pracodawca jesteś zobowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności więc jako pracodawca powinieneś organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Ponadto ciąży na Tobie jako pracodawcy obowiązek zapewnienia przestrzegania w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przekazywania pracownikom informacji o zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach.

Szczególnym Twoim obowiązkiem jako pracodawcy jest obowiązek oceny ryzyka zawodowego występującego przy wykonywanych pracach, w szczególności przy doborze wyposażenia stanowisk i miejsc pracy, stosowanych substancji i preparatów chemicznych, biologicznych, rakotwórczych lub mutagennych oraz zmianie organizacji pracy.

Ważne

Podczas oceny ryzyka zawodowego uwzględniaj wszystkie czynniki środowiska pracy występujące przy wykonywanych pracach oraz sposoby wykonywania prac.

Stosowane przez Cebie w następstwie oceny ryzyka zawodowego środki profilaktyczne, metody oraz organizacja pracy powinny zapewniać zwiększenie poziomu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników. Powinny być ponadto zintegrowane z działalnością prowadzoną przez Ciebie na wszystkich poziomach struktury organizacyjnej zakładu pracy. Szczególnie pamiętaj, że nawet jeśli nie odnotowano w przedsiębiorstwie przypadków choroby będącej następstwem wystąpienia czynnika biologicznego, nie oznacza, to iż w danym środowisku pracy czynnik ten nie występuje i pracownicy nie są narażeni na jego działanie. Również powinieneś ten czynnik poddać monitorowaniu.

Ważne

W celu zapobiegania szerzeniu się chorób zakaźnych u osób pracujących, narażonych na działania czynników biologicznych, czyli gdy istnieje możliwość wystąpienia w środowisku pracy szkodliwego czynnika biologicznego przeprowadza się, po uzyskaniu ich zgody, szczepienia ochronne zalecane na danym stanowisku pracy

Wskazówki z orzeczenia sądu:
1. Jako pracodawca jesteś zobowiązany:

  • chronić życie i zdrowie pracowników;
  • organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy;
  • do przekazywania pracownikom informacji o zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach.

2. Ponadto jako pracodawca:

  • nie możesz uchylać się od wdrażania środków zapobiegawczych zakładzie pracy, uzasadniając to brakiem stosownej wiedzy o zagrożeniach występujących w danym środowisku pracy;
  • masz obowiązek oceny ryzyka zawodowego występującego przy wykonywanych pracach, w szczególności przy doborze wyposażenia stanowisk i miejsc pracy przy uwzględnieniu czynników występujących w środowisku.

3. Nawet jeśli nie odnotowano w przedsiębiorstwie przypadków choroby będącej następstwem wystąpienia czynnika biologicznego, nie oznacza, to iż w danym środowisku pracy czynnik ten nie występuje i pracownicy nie są narażeni na jego działanie.

Autor: 

Anna Słowińska
Prawnik;
Vox Poland Pomoc Prawna

Autor
Anna Słowińska
prawnik, absolwentka Wydziału Prawa Uniwersytetu Szczecińskiego i studiów podyplomowych "Prawa i Wolności człowieka" zorganizowanych przez Instytut Nauk Prawnych PAN i Helsińską Fundacje Praw Człowieka.