Podmioty uprawnione do prowadzenia kontroli

Tomasz Zwolak
Tomasz Zwolak
09.06.2015AKTUALNE

Podmioty uprawnione do prowadzenia kontroli

Istota każdej kontroli polega na rejestracji stanu faktycznego dotyczącego jej przedmiotu, porównania go ze stanem wyznaczonym przez przepisy prawa dla kontrolowanego podmiotu oraz oceny, co wynika z tego porównania. Często rodzi się jednak pytanie, kto może dokonać kontroli w firmie? Jakie podmioty są upoważnione do jej przeprowadzenia? Oto odpowiedzi na te pytania.

Korzyści 

Ten tekst wskaże Ci:

  • przez kogo może być skontrolowana twoja działalność
  • jaka działalność podlega kontroli
  • zakres kontroli upoważnionych do tego organów

Ogólne zasady kontrolowania przedsiębiorców zostały ustalone w przepisach ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 672 ze zm.). Odnoszą się one do każdej kontroli przedsiębiorcy, przy czym regulacje prawne, które ustanawiają kompetencje kontrolne dla poszczególnych organów, mają zróżnicowany charakter.

Uwaga!

Od reguły, że ogólne zasady kontroli wynikają z ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, przewidziano jeden wyjątek. Chodzi tu o sytuację, w której zasady oraz tryb takiej kontroli zostały bezpośrednio uregulowane w rozporządzeniach UE i ratyfikowanych umowach międzynarodowych. W takich przypadkach kontrole są prowadzone na podstawie przepisów wspólnotowych albo norm międzynarodowych.

Organy upoważnione do prowadzenia kontroli u przedsiębiorcy są określone w poszczególnych ustawach. Z treści tych ustaw wynika również zakres kontroli.

Ważne

Uwzględniając to, jak szeroki jest zakres kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorców, również katalog instytucji upoważnionych do prowadzenia takiej kontroli jest stosunkowo szeroki. Zazwyczaj są to organy administracji publicznej: rządowej oraz samorządowej.

Szczególnie duże zainteresowanie instytucji kontrolnych budzi przedsiębiorca, który nie prowadzi działalności samodzielnie, ale zatrudnia pracowników. Przestrzeganie przez niego unormowań prawa pracy, kształtujących jego sytuację jako pracodawcy, jest kontrolowane przede wszystkim przez:

  1. Państwową Inspekcję Pracy (PIP), której zadania w głównej mierze polegają na kontrolowaniu przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy;
  2. Państwową Inspekcję Sanitarną (sanepid), której zadaniem jest w szczególności ochrona zdrowia przed niekorzystnym oddziaływaniem czynników szkodliwych i uciążliwych oraz kontrola warunków higieny w zakładach pracy;
  3. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, którego inspektorzy kontrolują, czy pracodawca – jako płatnik składek ubezpieczeniowych – wykonuje wszystkie obowiązki z tym związane. W głównej mierze chodzi o kontrolę zgłaszania pracowników do ubezpieczeń społecznych, prawidłowości oraz rzetelności obliczania, potrącania oraz opłacania składek pobieranych przez ZUS, ustalanie praw do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, ich wypłata oraz dokonywanie rozliczeń z tego tytułu, prawidłowość i terminowość sporządzania wniosków o świadczenia emerytalne oraz rentowe;
  4. urząd skarbowy, który prowadzi kontrole przedsiębiorcy będącego pracodawcą w celu weryfikacji prawidłowej realizacji obowiązków jako płatnika podatku dochodowego oraz zatrudnianych pracowników, ponieważ to pracodawca oblicza oraz pobiera podatek od wynagrodzenia pracownika, a także dokonuje jego wpłaty do właściwego US;
  5. Straż Graniczną oraz Służbę Celną, które prowadzą kontrolę legalności zatrudniania obcokrajowców w firmie;
  6. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, który kontroluje wykorzystanie środków przy zatrudnianiu osób niepełnosprawnych;
  7. Głównego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, który sprawdza przestrzeganie przez przedsiębiorcę regulacji prawnych z zakresu ochrony danych osobowych.

Wskazane wyliczenie dotyczące przedsiębiorcy jako pracodawcy nie wyczerpuje zakresu, w jakim może być kontrolowany. Wiele innych organów może także sprawdzać, czy przedsiębiorca działa w sposób zgodny z przyjętymi normami. Należą do nich w szczególności:

  • Inspekcja Ochrony Środowiska, która nadzoruje działalność przedsiębiorcy pod kątem przestrzegania przepisów o ochronie środowiska;
  • Główny Urząd Nadzoru Budowlanego – weryfikuje zgodność działań przedsiębiorcy z unormowaniami prawa budowlanego oraz ustawy wyrobach budowlanych;
  • Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, która kontroluje w szczególności, czy przedsiębiorca wytwarza, przechowuje, sprowadza, znakuje, podaje skład oraz reklamuje artykuły rolno-spożywcze stosownie do przepisów dotyczących jakości produktów;
  • Państwowa Inspekcja Farmaceutyczna – nadzoruje warunki wytwarzania i importu produktów leczniczych, ich jakość, obrót oraz reklamę;
  • Inspekcja Transportu Drogowego – nadzoruje przestrzeganie przepisów regulujących wykonywanie transportu drogowego przez przedsiębiorców, którzy prowadzą działalność w tym zakresie.

Szczególnym organem kontroli jest Najwyższa Izba Kontroli, będąca naczelnym organem kontroli państwowej, sprawdzającym przede wszystkim działalność organów administracji rządowej oraz samorządowej.

Najwyższa Izba Kontroli może również prowadzić kontrolę działalności przedsiębiorców w zakresie, w jakim korzystają ze środków z majątku lub środków państwowych albo samorządowych, a także, w jaki sposób wywiązują się z obowiązków finansowych na rzecz państwa. Dotyczy to w szczególności przedsiębiorców, którzy realizują zadania zlecone albo powierzone przez państwo, wykonują zamówienia publiczne na rzecz państwa albo samorządu terytorialnego, organizują lub wykonują prace interwencyjne bądź roboty publiczne, działają z udziałem państwa albo samorządu, korzystają z mienia państwowego albo samorządowego.

Kto podlega kontroli?

Kontrolowani są przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, a zatem:

  • osoba fizyczna,
  • osoba prawna oraz
  • jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, która na podstawie ustawy posiada zdolność prawną – która we własnym imieniu wykonuje działalność gospodarczą.
Ważne

Jako przedsiębiorcy mogą być również kontrolowane osoby będące wspólnikami spółki cywilnej. Jednak tylko w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej.

Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, co do zasady, prowadzą działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej i dlatego należy je uznać za przedsiębiorców. Jednak możliwe są sytuacje, w których spółki z o.o. nie prowadzą przedsiębiorstwa (możliwe jest jej prowadzenie oraz założenie w celach niezarobkowych). Wówczas nie są one przedsiębiorcami i nie podlegają kontroli prowadzonej zgodnie z zasadami ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

Autor: 

Tomasz Zwolak
prawnik, specjalista z zakresu bhp

Autor
Tomasz Zwolak
Mgr prawa, absolwent Uniwersytetu Marii Curie – Skłodowskiej w Lublinie, Od 2003 r. zajmuje się tematyką prawa pracy, praktyk, pracownik działów personalnych m.in. ZUS, oraz PKO BP S.A., autor licznych publikacji dotyczących prawa pracy i bhp, prowadzi szkolenia otwarte oraz dedykowane z zakresu prawa pracy.

Poradnia 48 Portalu BHP

Jeśli masz jakiekolwiek pytania skorzystaj z indywidualnej porady grona naszych wybitnych Ekspertów.

Bądź codziennie na bieżąco ze zmianami w branży BHP, dzięki aplikacji stworzonej przez najlepszych Ekspertów.