Praca w hałasie – problem który dotyka wszystkich – poznaj źródła i skutki

Hałas jest czynnikiem, który zagraża zdrowiu pracowników. Jeżeli występuje w miejscu pracy, może być również przyczyną zarówno chorób zawodowych pracowników, jak i obniżenia wydajności oraz jakości pracy zakładu. Z przeprowadzanych badań wynika, że na 1000 zatrudnionych 45 jest narażonych na hałas mogący powodować trwałe ubytki słuchu, co jest potwierdzone liczbą przypadków zawodowego uszkodzenia słuchu.

Mówiąc hałas mamy na myśli wszelkie niepożądane, nieprzyjemne, uciążliwe lub szkodliwe dźwięki oddziałujące na zmysł i narząd słuchu, na pozostałe zmysły oraz części organizmu człowieka. 

W środowisku pracy każde urządzenie, maszyna czy środek transportu mogą być rozpatrywane jako źródło hałasu. Natomiast poziom emisji hałasu przez dane urządzenie zależy od bardzo wielu czynników, takich jak:

• rodzaj,

• typ,

• jego moc,

• stopień zużycia i eksploatacji.

Warto wspomnieć w tym miejscu o bardzo istotnej sprawie dotyczącej narażenia na hałas, a odnoszącej się do kwestii źródła hałasu. Otóż poziom dźwięku zmniejsza się wraz z odległością od źródła dźwięku. W przestrzeni otwartej do punktu obserwacji docierają na ogół tylko fale bezpośrednie z tego źródła i wówczas poziom ciśnienia akustycznego maleje o 6 dB przy podwojeniu odległości od źródła. Inaczej jest natomiast w sytuacji, gdy źródło hałasu i pracownik znajdują się w pomieszczeniu zamkniętym. Wówczas do pracownika, oprócz fal bezpośrednich, dochodzą także fale odbite od ścian sufitu, podłogi i przedmiotów znajdujących się w pomieszczeniu.

Hałas może być zatem wewnętrzny i zewnętrzny. Źródła hałasu wewnętrznego to maszyny, urządzenia, narzędzia i procesy technologiczne, stosowane na stanowisku pracy albo stanowiskach sąsiednich (w tym samym pomieszczeniu). Źródłem hałasu wewnętrznego mogą być:

• ręczne narzędzia pneumatyczne (młotki, przecinaki, szlifierki) – do 134 dB,

• silniki spalinowe – maksymalne poziomy dźwięku A do 125 dB,

• prasy – do 115 dB,

• piły tarczowe do metalu – do 115 dB,

• wentylatory – do 114 dB,

• sprężarki – do 113 dB,

• obrabiarki skrawające do metalu (szlifierki, automaty tokarskie, wiertarki) – do 104 dB.

Pracownik może być narażony również na hałas zewnętrzny, czyli dochodzący z zewnątrz pomieszczenia, w którym jest zatrudniony, czy miejsca, w którym pracuje. Źródła hałasu zewnętrznego, na który narażony jest pracownik, najczęściej pochodzą z sąsiednich obiektów tego samego zakładu, ale także z ulicy, sąsiednich zakładów, stosowanych w pobliżu maszyn, urządzeń. Źródłem hałasu zewnętrznego mogą być:

• otoczenie zakładów przemysłowych: 50–90 dB,

• maszyny drogowe i budowlane: 75–85 dB,

• kosiarka do trawy: ponad 90 dB,

• miejski ruch uliczny: ok. 90 dB.

Hałas oddziałuje ujemnie na organ słuchu i ośrodkowy układ nerwowy człowieka. Negatywne oddziaływanie hałasu na organizm człowieka jest utożsamiane przede wszystkim z bezpośrednim oddziaływaniem na narząd słuchu. Szkodliwość oddziaływania hałasu zależy od poziomu ciśnienia akustycznego oraz czasu trwania narażenia, czyli tzw. dawki hałasu.

Wartość ciśnienia akustycznego, przy której zaczynamy słyszeć określony dźwięk, nazywana jest progiem słyszenia.

Podstawowym skutkiem oddziaływania hałasu na narząd słuchu jest czasowe lub trwałe przesunięcie progu słyszenia. Czasowe przesunięcie progu słyszenia jest swego rodzaju reakcją obronną organizmu na nadmierny hałas i ustępuje po upływie określonego czasu. Natomiast trwałe przesunięcie progu słyszenia jest nieodwracalne i wynika z wywołanych hałasem zmian w uchu środkowym i wewnętrznym.

Powstawanie uszkodzeń słuchu jest najczęściej procesem powolnym – ubytki słuchu pojawiają się stopniowo. Z tego powodu osoby narażone na nadmierny hałas z reguły nie dostrzegają jego negatywnego oddziaływania aż do momentu, w którym osoba ma problemy ze zrozumieniem mowy, nie słyszy niektórych głosek, nastawia radio czy telewizor na wysoki poziom dźwięku – zaczyna się pojawiać proces nieodwracalnego uszkodzenia słuchu.

Do trwałych ubytków słuchu dochodzi najczęściej w wyniku długotrwałego narażenia na hałas o poziomach dźwięku A przekraczających 80 dB. Biorąc pod uwagę poziom hałasu i jego szkodliwości dla zdrowia, hałas można podzielić na grupy ujęte w poniższej tabeli.

Tabela. Grupy hałasu

Warto zapamiętać:

• „Ciągła ekspozycja na hałas jest bardziej szkodliwa niż przerywana, dlatego zawsze należy stosować przerwy w przebywaniu w hałasie”.

• „Źródła hałasu zewnętrznego, na który narażony jest pracownik, najczęściej pochodzą z sąsiednich obiektów tego samego zakładu, ale także z ulicy, sąsiednich zakładów, stosowanych w pobliżu maszyn, urządzeń”.

• „Im wyższy jest poziom ciśnienia akustycznego i dłuższy czas przebywania w hałasie, tym jest on bardziej szkodliwy”.

• „Długotrwałe przebywanie w hałasie o dużym poziomie powoduje powstanie trwałego upośledzenia (ubytku) słuchu, zaliczanego do chorób zawodowych”.