Sprawdź, jak interpretować nowe przepisy o bhp na uczelniach a unikniesz problemów podczas kontroli

Przy porównywaniu przepisów rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z 5 lipca 2007 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w uczelniach (dalej: stare rozporządzenie) z przepisami rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z 30 października 2018 r. w sprawie sposobu zapewnienia w uczelni bezpiecznych i higienicznych warunków pracy i kształcenia (dalej: nowe rozporządzenie) uwidaczniają się pewne różnice, które mogą wymagać interpretacji i wyjaśnienia.

Jak się okazuje takich zapisów kontrowersyjnych, nieścisłych w tym rozporządzeniu jest więcej. Dla przykładu kolejna kwestia: w ramach jakich szkoleń przeszkolić osoby prowadzące zajęcia w warsztatach, laboratoriach? W ramach szkoleń okresowych bhp, gdzie wśród zagadnień ujęta jest pierwsza pomoc czy może należy dla tych pracowników zorganizować odrębne szkolenia z tej tematyki? Czy w ogóle okresowe szkolenia dla pracowników uczelni są teraz obowiązkowe? W nowym rozporządzeniu jest mowa tylko o:

• studentach,
• doktorantach,
• uczestnikach studiów podyplomowych.

W nowym rozporządzeniu nie ma zapisu ze starego rozporządzenia mówiącego o obowiązku szkoleń w zakresie bhp dla osób objętych obowiązkowym szkoleniem zgodnie z rozporządzeniem w sprawie szkoleń w dziedzinie bhp.

Spróbujmy odpowiedzieć na powyższe wątpliwości. Uwzględniając, iż budynek uczelni składa się z zespołu pomieszczeń, w tym z pomieszczeń, w których odbywają się zajęcia dydaktyczne, to do 1 marca 2019 r. należy pomieszczenia te wyposażyć w apteczki. Z przepisów wynika, że dotyczy to każdego pomieszczenia, którym będą odbywały się zajęcia, niezależnie od charakteru zajęć oraz zagrożeń jakie się z nimi wiążą. Natomiast fakt iż przepisy nowego rozporządzenia nie odwołują się bezpośrednio do okresowych szkoleń dla pracowników uczelni nie oznacza automatycznie, iż osoby te, szczególnie zatrudnione na podstawie stosunku pracy nie powinny odbyć szkoleń okresowych bhp. W takim wypadku należy uznać, niż względem pracowników uczelni będą miały zastosowanie ogólne przepisy regulujące problematykę szkoleń pracowniczych.

Zgodnie z treścią rozporządzenia ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z 30 października 2018 r w sprawie sposobu zapewnienia w uczelni bezpiecznych warunków pracy i kształcenia, obowiązkiem Rektora do 1 marca 2019 r. jest wyposażenie pomieszczeń uczelni, w których są prowadzone zajęcia dydaktyczne w apteczki zaopatrzone w:

• środki niezbędne do udzielania pierwszej pomocy,
• instrukcję o zasadach udzielania tej pomocy.

Powyższy obowiązek, może rodzić istotne problemy w sferze organizacyjno-finansowej, uwzględniając fakt liczby pomieszczeń na uczelniach, w których prowadzone są zajęcia dydaktyczne. Tym samym warto jednoznacznie ustalić:

• czy wymóg apteczki faktycznie jest niezbędny w każdym pomieszczeniu, w którym odbywają się zajęcia?
• czy być może intencją prawodawcy było szczególne potraktowanie pomieszczeń przeznaczonych do realizacji zajęć, podczas których występują szczególne zagrożenia wypadkowe?

Niezależnie od faktu, iż rolą Rektora jest:

• analiza i identyfikowanie zagrożeń dla zdrowia i życia,
• ocena i dokumentowanie ryzyka związanego z pracą oraz kształceniem w uczelni,

przepis wprowadzający wymóg posiadania apteczek nie pozostawia szczególnego pola do interpretacji w zakresie ograniczenia obowiązku wyłącznie do pomieszczeń, w których odbywają się zajęcia o szczególnym ryzyku wypadkowym.

Nie można oczywiście wykluczyć, uwzględniając liczbę pomieszczeń, w których odbywają się zajęcia, że Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego wyda stosowne stanowisko w zakresie omawianego obowiązku. Być może w przyszłości ograniczy obowiązek związany z apteczkami do pomieszczeń, w których odbywają się zajęcia obarczone podwyższonym ryzykiem.

Funkcjonowanie uczelni wyższych, w tym zapewnienie bezpiecznych warunków pracy oraz nauki znajduje się pod regularną kontrolą Państwowej Inspekcji Pracy. Z całą pewnością inspektorzy będą kontrolowali zagadnienie obowiązkowego wyposażenia pomieszczeń uczelni, w których odbywają się zajęcia w apteczki. Na chwilę obecną uwzględniając aktualny stan omawianych przepisów, trudno będzie przekonać inspektora, że w danym pomieszczeniu zajęcia odbywają się sporadycznie i o niewielkim w stopniu ryzyka, i tym samym nie ma racjonalnych podstaw dla zapewnienia apteczki. Jeżeli zatem do 1 marca 2019 r. przepisy zachowają aktualny kształt, a inspektor pracy zauważy, że któreś pomieszczenie przeznaczone do odbywania zajęć nie będzie wyposażone w apteczkę, wówczas wyda decyzję nakazową. Zobowiąże w niej Rektora do zapewnienia apteczki w wyznaczonym przez siebie terminie. Jest to najbardziej optymistyczny scenariusz – dla władz uczelni.

Uprawnieniem Rektora będzie oczywiście złożenie odwołania od nakazu inspektora pracy. Uwzględniając jednak kształt omawianego przepisu dotyczącego apteczek, szanse będą niewielkie aby organ drugiej instancji – jakim jest Okręgowy Inspektor Pracy – uchylił lub zmienił decyzja organu pierwszej instancji – jakim jest inspektor pracy.

Obowiązkiem Rektora jest zapewnienie obowiązkowych szkoleń z bezpiecznych i higienicznych warunków kształcenia, w wymiarze nie mniejszym niż 4 godziny, dla:

• studentów i
• doktorantów

rozpoczynających kształcenie w uczelni, w zakresie uwzględniającym specyfikę kształcenia w uczelni i rodzaj wyposażenia technicznego wykorzystywanego w procesie kształcenia.

Ponadto Rektor zapewnia szkolenia dotyczące bezpiecznych i higienicznych warunków kształcenia dla uczestników:

• studiów podyplomowych,
• kształcenia specjalistycznego,
• innych form kształcenia, jeżeli ich przeprowadzenie jest niezbędne dla bezpiecznej realizacji zajęć w ramach tych studiów lub kształcenia.

Jeżeli obowiązek przeprowadzenia szkolenia nie wynika z programu danej formy kształcenia, o konieczności jego przeprowadzenia decyduje Rektor.

Opierając się na brzmieniu przepisów nowego rozporządzenia, które określają powyższe obowiązki w zakresie szkoleń bhp, można by uznać, iż wobec osób nie wymienionych bezpośrednio w przepisach dotyczących szkoleń bhp, szkolenia nie muszą być zapewniane. Uznając regulację jaką jest nowe rozporządzenie za kompletną i wyczerpującą, która w sposób szczególny i z pierwszeństwem przed innymi przepisami reguluje problematykę bezpieczeństwa na uczelni można by faktycznie uznać, iż szkolenia ograniczone są tylko i wyłącznie do wskazanych w rozporządzeniu grup osób.

Wydaje się jednak, że nie będzie to postępowanie prawidłowe, a inni pracownicy uczelni powinni mieć zapewnione szkolenia bhp na zasadach ogólnych – wspólnych dla pozostałych pracowników, czyli osób zatrudnionych na podstawie stosunku pracy. Warto bowiem zauważyć, że problematyka szkoleń w nowym rozporządzeniu uregulowana jest względem uczestników określonych form kształcenia. Trudno tym samym przyjąć, iż prawidłowym postępowaniem będzie zupełna rezygnacja z zapewniania szkoleń, w tym okresowych, względem pracowników uczelni. Wiązałoby się to z ich nierównym traktowaniem w zakresie zapewniania bezpiecznych warunków pracy w stosunku do pozostałych grup pracowniczych.

Uwzględniając powyższe, w braku szczegółowych uregulowań można uznać, iż pracownicy uczelni prowadzący zajęcia w warsztatach i laboratoriach powinny mieć zapewnione szkolenie, w tym z zakresu udzielania pierwszej pomocy, na zasadach ogólnych, wspólnych dla pozostałych pracowników.