System zarządzania bhp to korzyści dla firmy. Poszukiwanie efektów ekonomicznych

Wielu pracodawców uważa, że najważniejszym argumentem mogącym ich przekonać do wprowadzenia w swoim zakładzie pracy SZBP jest argument ekonomiczny. Chcieliby uzyskać odpowiedź na pytanie, czy i jak poprawią się wskaźniki ekonomiczne firmy po wprowadzeniu systemu.

Na początku należy jednak najpierw wskazać, że skuteczny SZBP nie jest zbiorem procedur, instrukcji i zadań, ale wzajemnie powiązanych, a także oddziałujących procesów, które ułatwiają przedsiębiorstwu osiąganie celów. Bardzo istotne jest, aby w funkcjonowanie SZBP byli zaangażowani wszyscy pracownicy, a jego liderem powinien być szef firmy lub wyznaczona przez niego osoba z najwyższego kierownictwa, posiadająca odpowiednią wiedzę i ciesząca się wysokim autorytetem wśród załogi.

System zarządzania bhp, który nie aktywizuje wszystkich pracowników oraz nie wpływa pozytywnie na zmiany w kulturze bezpieczeństwa, będzie miał niewielki wpływ na poprawę stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w przedsiębiorstwie.

Sporządzona w procesie zarządzania bhp analiza kosztów i korzyści powinna uwzględniać wszystkie możliwe do ustalenia składniki nakładów na bhp.

Trzeba zdawać sobie sprawę, że w pierwszy okresie wprowadzenie SZBP może spowodować zwiększenie kosztów stałych (przewidywalnych). Jest to normalne zjawisko. Wynika z konieczności doprowadzenia działań firmy w zakresie bhp do spełnienia minimalnych wymagań przepisów i standardów wymaganych przez system. Stałe koszty mogą pojawić się w takich obszarach, jak:

• profilaktyczne badania lekarskie,

• szkolenia bhp i zawodowe,

• środki ochrony zbiorowej i indywidualnej,

• odzież i obuwie robocze,

• posiłki profilaktyczne i napoje,

• środki higieny osobistej,

• system pierwszej pomocy,

• badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy,

• oświetlenie,

• wentylacja,

• ogrzewanie,

• promocja i informacja w zakresie bhp,

• służba bhp,

• audyty SZBP.

Drugi rodzaj kosztów to koszty zmienne. Pojawiają się okresowo i trudno przewidzieć ich wielkość i czas, w którym powstaną. Są związane z wypadkami przy pracy i chorobami zawodowymi oraz z awariami i zdarzeniami potencjalnie wypadkowymi. Dodatkowo mogą dotyczyć spełniania wymagań bhp wynikających ze zmian przepisów, a także konieczności wykonywania nakazów i decyzji zewnętrznych organów sprawujących nadzór oraz kontrolę nad warunkami pracy.

Jednym z celów wprowadzenia procesowego zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy jest ograniczanie, jak również w perspektywie likwidacja tam, gdzie to możliwe, właśnie kosztów zmiennych.

Profity po wprowadzeniu SZBP dzielą się na niematerialne i materialne.

Podczas poszukiwania korzyści ekonomicznych pierwszą sprawą będzie zmierzenie oraz policzenie wydatków związanych z działalnością w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy z ostatnich kilku lat. Nakłady powinny być policzone na poziomie całego zakładu pracy i w poszczególnych wydziałach.

Następnie należy porównać wydatki z występującymi zagrożeniami wypadkowymi i chorobowymi, a także koszty między wydziałami. Wtedy można dokonać analizy skuteczności działań z osiągniętymi korzyściami w zakresie poprawy bezpieczeństwa pracy, czyli ich efektywności.

Drugą sprawą będzie prawidłowo i rzetelnie przeprowadzona ocena ryzyka zawodowego uwzględniająca wszystkie aspekty warunków, w jakich wykonywana jest praca (w tym ergonomię) i osoby ją świadczące. Powinna jednoznacznie odpowiedzieć na następujące pytania:

• które zagrożenia należy zlikwidować, w jakim czasie i jakim kosztem?

• które zagrożenia można ograniczyć, kiedy i jakim kosztem?

• jakie należy zastosować środki ochronne i jaka będzie ich skuteczność?

• co trzeba zrobić, aby podnieść świadomość narażonych osób, i jak zmotywować pracowników do stosowania bezpiecznych metod pracy, a także używania środków ochronnych?

• jak prowadzić aktywne monitorowanie warunków pracy i postępowania pracowników?

• jakie warunki zawodowe i zdrowotne muszą spełniać pracownicy wykonujący prace narażające na zagrożenia?

Warto wiedzieć, że monitorowanie aktywne to bieżące działania mające na celu sprawdzenie, czy stosowane środki ochronne i zapobiegawcze przed zagrożeniami oraz związanym z nimi ryzykiem zawodowym, a także rozwiązania organizacyjne służące wdrożeniu SZBP spełniają określone wymagania. Monitorowanie takie polega na rozpoznawaniu sytuacji związanych z potencjalnymi zagrożeniami, zanim doprowadzą do wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Dzięki temu można projektować oraz stosować działania korygujące i zapobiegawcze powstrzymujące lub ograniczające możliwość oddziaływania na ludzi czynników niebezpiecznych, szkodliwych czy uciążliwych.

Natomiast trzecią sprawą będzie opracowanie procedury dotyczącej zgłaszania, analizowania i wyciągania wniosków z awarii oraz zdarzeń potencjalnie wypadkowych, a także jej wdrożenie. Później trzeba zająć się ujawnianiem, analizowaniem oraz ograniczaniem wszelkich uciążliwości, jak również niedogodności w pracy.

Główne obszary, w których należy szukać finansowych korzyści wynikających z funkcjonowania w firmie systemu, to:

1. Wypadki przy pracy. Średni koszt jednego wypadku, tzw. lekkiego, to kwota strat dla firmy rzędu kilku tysięcy złotych, ciężkiego – 40.000, a nawet 70.000 zł, a śmiertelnego – ponad 80.000 zł. Dość dobrym miernikiem zmniejszenia kosztów wypadków przy pracy jest policzenie dni absencji spowodowanej skutkami zdrowotnymi zdarzenia. W dużym zakładzie pracy (zatrudniającym ok. 2000 pracowników), o znacznej liczbie poważnych zagrożeń, ilość dni niezdolności do pracy odpowiada nieobecności kilkunastu pracowników. Firma, w celu utrzymania ciągłości produkcji musi zatrudnić właśnie kilkanaście osób jako kadrę rezerwową, a jeżeli nie, to zatrudnia swoich pracowników w godzinach nadliczbowych, ponosząc dodatkowe koszty. A zatem, zmniejszenie liczby i ciężkości wypadków przy pracy to ograniczenie strat z nimi związanych.

2. Ograniczenie czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy i ich stężenia oraz natężenia. Chodzi tu o zmniejszenie czy nawet wyeliminowanie ryzyka zaistnienia choroby zawodowej, przekładające się na mniejsze koszty związane z takimi schorzeniami. Dodatkowym efektem ekonomicznym będzie także zmniejszenie wydatków na:

1. badania i pomiary,

2. środki ochrony indywidualnej.

3. Poprawa warunków klimatycznych w miejscu pracy i likwidacja prac wymagających znacznego wysiłku fizycznego. Pozytywem będą niższe nakłady na posiłki profilaktyczne i napoje oraz płatne przerwy w pracy dla pracowników zatrudnionych w ekstremalnych warunkach.

4. Składki ubezpieczeniowe. Obniżenie ryzyka wzrostu składek ubezpieczeniowych, a nawet możliwość ich obniżenia.

5. Zmniejszenie absencji tych pracowników, którzy zachorowali na zwykłe przeziębienia, ale spowodowane warunkami pracy (np. przeciągami, niedogrzaniem lub przegrzaniem pomieszczeń pracy, źle pracującą klimatyzacją). Druga grupa chorób to schorzenia stawów, mięśni i kręgosłupa spowodowana nieergonomicznymi stanowiskami pracy, najczęściej przy braku wyposażenia do ręcznych prac transportowych lub ich nieprawidłowym wykonywaniu.

6. Zminimalizowanie liczby chorujących z powodu nieprawidłowo funkcjonujących środków ochrony zbiorowej, takich jak wentylacja odciągowa (choroby układu oddechowego i oczu).

7. Mniej chorych w wyniku źle dobranych środków ochrony indywidualnej. Przykładem może tu być stosowanie lateksowych rękawiczek ochronnych (służba zdrowia, przemysł spożywczy i chemiczny). Są osoby uczulone na lateks i używanie takich rękawiczek powoduje u nich uczulenia (choroby skóry), konsekwencją czego jest czasowa niezdolność do pracy.

8. Zdarzenia potencjalnie wypadkowe – zmniejszenie kosztów takich zdarzeń. Trzeba pamiętać, że liczba zdarzeń potencjalnie wypadkowych i ich koszty z reguły są znacznie wyższe niż dotyczące wypadków.

9. Zminimalizowanie ryzyka awarii i pożarów rozpatrywanych w aspekcie zdarzeń potencjalnie wypadkowych.

10. Outsourcing – dokonanie analizy wszystkich działań firmy w dziedzinach niezwiązanych bezpośrednio z produkcją i wybórspecjalistycznych, niebezpiecznych prac, które można zlecić firmom zewnętrznym. Efekty to, oprócz ograniczania zatrudnienia w warunkach niebezpiecznych, zmniejszenie kosztów ponoszonych na:

1. specjalistyczne badania lekarskie,

2. dodatkowe szkolenia i instruktaże,

3. zatrudnianie pracowników stałego nadzoru,

4. zakup specjalistycznego sprzętu ochronnego itp.

Typowym przykładami będą tu prace:

1. na wysokości,

2. przy obsłudze urządzeń energetycznych,

3. związane z konserwacją urządzeń kanalizacyjnych.

11. Nadążanie w zakresie bhp za zmianami w produkcji czy organizacji firmy – ogranicza to ryzyko konieczności doprowadzania stanowisk pracy do wymaganych standardów bhp już po oddaniu ich do eksploatacji.

12. Bycie na bieżąco ze zmianami przepisów bhp – daje to gwarancję uniknięcia najbardziej kosztownych, gdyż przeprowadzanych po kontrolach organów zewnętrznych, modernizacji.

13. Skuteczne i optymalne prowadzenie działalności profilaktycznej w zakresie bhp przez analizy kosztów oraz korzyści, czyli eliminacja nietrafionych działań.

14. Poprawa ergonomii na stanowiskach pracy przekładająca się na ograniczenie prawdopodobieństwa wypadku czy choroby, ale także zwiększająca wydajność i jakość pracy.

15. Zapewnienie, że zakupione maszyny, urządzenia i narzędzia spełniają wymagania w zakresie oceny zgodności, czyli że nie będzie:

1. kłopotów z przekazaniem ich do użytkowania,

2. strat z powodu przestoju,

3. ponoszenia kosztów certyfikacji.

16. Prawidłowy dobór podwykonawców, który gwarantuje, że nie tylko tanio i dobrze wykonają zadania, ale także bezpiecznie. Wiele wypadków, którym ulegają pracownicy obcej firmy stwarza zakłócenia produkcji. Również niebezpieczny sposób wykonywania przez nich pracy może być przyczyną wypadku pracownika macierzystego zakładu pracy.

17. Utrzymanie stabilnego zatrudnienia w firmie zapewniającej dobre warunki bhp – zmniejszenie fluktuacji załogi, co przekłada się na ograniczenie kosztów badań i szkolenia nowo zatrudnionych.

18. Łatwiejsze pozyskiwanie poszukiwanych pracowników dzięki renomie przedsiębiorstwa skutecznie dbającego o zdrowie załogi.

19. Poprawa zewnętrznego wizerunku firmy dająca możliwość pozyskania korzystnych kontraktów.

20. Ustalenie celów SZBP i planowanie działań w zakresie poprawy warunków bhp z dokonywaniem formalnej oceny realizacji polityki bhp oraz podejmowaniem odpowiednich działań korygujących, co da gwarancję, że modernizując firmę, przeprowadzając remonty, kupując nowe maszyny czy wprowadzając nowe technologie nie zapomni się o wymaganiach – standardach bhp.

Efekty ekonomiczne będące wynikiem procesowego i skutecznego zarządzania bhp mogą dotyczyć dwóch zakresów finansowych, mianowicie ograniczenia strat oraz optymalizacji wydatków na działania związane z bezpieczeństwem i higieną pracy.

Każdemu działaniu musi towarzyszyć jasno sprecyzowany cel, znajdujący się pod stałą kontrolą, który jest znany wszystkim osobom uczestniczącym w jego realizacji.

Trzeba zdawać sobie sprawę, że wprowadzenie SZBP to początek konsekwentnej realizacji ściśle i jasno określonych celów, a nie jednorazowe działanie.

Zaniedbania w realizacji polityki bezpieczeństwa i higieny pracy, nawet na krótki czas, mogą zniweczyć dotychczasowe efekty zarówno niematerialne, jak również materialne.

były główny inżynier zarządzania bezpieczeństwem pracy,

rejestrowany audytor pomocniczy SZBP wg ISRS