Wzory dokumentów
Dokumentacja ORZ
Instrukcja BHP
Listy kontrolne
Procedury
Akty prawne
Materiały Wideo
Materiały szkoleniowePoznaj właściwe parametry oświetlenia dla terenu budowy i uniknij kłopotów w razie kontroli
Prace na terenie budowy prowadzone są w różnych porach dnia, także po zapadnięciu zmroku. Ponadto wiele czynności czy to we wnętrzach budynków, czy w obiektach zaplecza także w dzień może wymagać doświetlenia światłem sztucznym. Dlatego tak ważne jest prawidłowe (pod względem natężenia, barwy) oświetlenie stanowisk pracy na budowie. Przedstawiamy zatem wymagane parametry oświetlenia dla terenu budowy.
Korzyści:
Informacje zawarte w tym tekście pozwolą Ci:
-
Zapewnić prawidłowe oświetlenie terenu budowy co może uchronić pracowników od wypadku;
-
Zadbać o właściwe oświetlenie stanowiska pracy na budowę, dzięki czemu praca będzie efektywna;
-
Właściwe wywiązać się z obowiązku prawidłowego oświetlenia stanowisk pracy i uchronić się o wstrzymania pracy przez inspektora bhp w razie kontroli.
Oświetlenie stanowisk pracy zwykle jest cedowane na podwykonawców. W efekcie nie są wykonywane zarówno projekty oświetlenia terenu budowy, jak i realizacja prawidłowego oświetlenia miejsc pracy na tym obszarze. Natomiast właśnie prawidłowe oświetlenie miejsc pracy często może uchronić pracowników od wypadku.
Określenie wymagań normatywnych dla oświetlenia miejsc pracy oraz dróg komunikacyjnych i placów występujących na terenie budowy wymaga korzystania przynajmniej z dwu norm. Jednej dotyczącej wnętrz i drugiej przestrzeni zewnętrznych.
Jakie są najlepsze parametry oświetlenia dla prac wykonywanych na budowie?
Mając na uwadze powyższe, w tabeli 1 podaję przykładowe czynności i przestrzenie, które mogą występować na terenie budowy we wnętrzach, a w tabeli 2 na otwartej przestrzeni oraz we wznoszonych budowlach. W tabelach tych znajdziesz wymagane parametry oświetlenia zaczerpnięte z odpowiedniej normy.
Ponadto w tabelach 1 i 2, w drugiej kolumnie znajdują się numery referencyjne zaczerpnięte z tablic w normach. Ze względu na to, że w normach nie są wymieniowe wszystkie sytuacje, czynności lub przestrzenie dotyczące terenu budowy, w kilku przypadkach w tabelach wartości zostały dobrane (przez autora) na zasadzie analogii.
Ze względów bezpieczeństwa, w przypadku wątpliwości, lepiej jest przyjąć wartości wyższe niż je zaniżyć.
Tabela 1. Wymagania normatywne dotyczące oświetlenia wybranych miejsc pracy i przestrzeni występujących we wnętrzach obiektów zaplecza na terenie budowy [według normy: PN-EN 12464-1:2012 Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach.]
Oznaczenia:
Ēm – eksploatacyjne średnie natężenie oświetlenia,
UGRL – współczynnik ujednoliconej oceny olśnienia przykrego,
Uo – równomierność oświetlenia (stosunek najmniejszego natężenia oświetlenia do średniego natężenia),
Ra – wskaźnik oddawania barwy światła.
|
Rodzaje czynności/przestrzenie |
Nr ref. |
Ēm [lx] |
UGRL |
Uo |
Ra |
|
Krótkotrwałe przebywanie w pomieszczeniu połączone z wykonywaniem prostych czynności, np. magazynowanie różnych towarów, przy których zachodzi konieczność ich poszukiwania |
5.4.1 |
100 |
25 |
0,40 |
60 |
|
Obsługa zautomatyzowanych urządzeń produkcyjnych |
5.10.1 |
50 |
− |
0,40 |
20 |
|
Trasy komunikacyjne, w tym korytarze i schody |
5.1.1 5.1.2 |
100 |
28 |
0,40 |
40 |
|
Sanitariaty, szatnie |
5.2.4 |
200 |
25 |
0.40 |
80 |
|
Praca nieciągła i czynności dorywcze przy bardzo ograniczonych wymaganiach wzrokowych, np.: urządzenia technologiczne obsługiwane sporadycznie, obsługa kotłów centralnego ogrzewania, zespołów prądotwórczych |
5.20.2 |
100 |
28 |
0,40 |
40 |
|
Mało dokładne prace ślusarskie i na obrabiarkach do metali |
5.18.4 |
300 |
22 |
O,60 |
80 |
|
Bardzo dokładne prace ślusarskie i prace na maszynach do metali |
5.18.6 |
750 |
19 |
0,70 |
80 |
|
Roboty blacharskie |
5.18.9 |
300 |
22 |
0,60 |
80 |
|
Spawanie metali |
5.18.3 |
300 |
25 |
0,60 |
80 |
|
Roboty montażowe mało dokładne |
5.18.11 |
200 |
25 |
0,60 |
80 |
|
Roboty montażowe o średniej dokładności |
5.18.11 |
300 |
25 |
0,60 |
80 |
|
Roboty montażowe dokładne |
5.18.11 |
500 |
22 |
0,60 |
80 |
|
Roboty montażowe precyzyjne |
5.18.11 |
750 |
19 |
0,70 |
80 |
|
Jadalnie, świetlice, portiernie |
5.2.1 |
200 |
22 |
0,40 |
80 |
|
Bufety |
5.29.5 |
300 |
22 |
0,60 |
80 |
|
Pomieszczenia biurowe |
5.26.2 5.26.4 |
500 |
19 |
0,60 |
80 |
|
Powielarnie |
5.26.1 |
300 |
19 |
0,40 |
80 |
|
Sale posiedzeń i konferencyjne |
5.26.5 |
500 |
19 |
0,60 |
80 |
|
Prace kreślarskie |
5.26.3 |
750 |
16 |
0,70 |
80 |
Tabela 2. Wymagania normatywne dotyczące oświetlenia wybranych miejsc pracy i przestrzeni występujących na terenie budowy na otwartej przestrzeni oraz we wznoszonych obiektach [według normy: PN-EN 12464-2:2008 Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 2: Miejsca pracy na zewnątrz.]
Oznaczenia:
Ēm – eksploatacyjne średnie natężenie oświetlenia,
GRL – górna granica dopuszczalnej wartości olśnienia,
Uo – równomierność oświetlenia (stosunek najmniejszego natężenia oświetlenia do średniego natężenia),
Ra – wskaźnik oddawania barwy światła.
|
Rodzaje czynności/przestrzenie |
Nr ref. |
Ēm [lx] |
Uo |
GRL |
Ra |
|
Dozór, wykopy, ładowanie |
5.3.1 |
20 |
0,25 |
55 |
20 |
|
Wykopy fundamentowe budynku oraz praca na jego obrzeżach |
Zał. A wysokie ryzyko |
50 |
0,40 |
50 |
20 |
|
Montaż rur drenażowych, transport, zadania magazynowe i inne |
5.3.2 |
50 |
0,40 |
50 |
20 |
|
Montaż elementów konstrukcyjnych, lekkie prace zbrojeniowe, montaż szalunków, układanie kabli i kanałów elektrycznych |
5.3.3 |
100 |
0,40 |
45 |
40 |
|
Montaż maszyn, rurociągów, złożone prace elektryczne, montaż elementów łączeniowych |
5.3.4 |
200 |
0,50 |
45 |
40 |
|
Krótkoterminowe operowanie dużymi jednostkami i surowymi materiałami, ładowanie i rozładowywanie stałych towarów luzem |
5.7.1 |
20 |
0,25 |
55 |
20 |
|
Strefy pracy dźwigów, ładowanie i rozładowywanie |
5.7.2 |
50 |
0,40 |
50 |
20 |
|
Zwykłe zbrojenie i wylewanie betonu |
5.7.3 |
100 |
0,50 |
45 |
20 |
|
Sprawdzanie wykonanych robót |
5.7.4 |
200* |
0,50 |
45 |
60 |
|
Ruch pieszy (chodniki) |
5.1.1 |
5 |
0,25 |
50 |
20 |
|
Ruch pojazdów do 10 km/h |
5.1.2 |
10 |
0,40 |
50 |
20 |
|
Ruch pojazdów do 40 km/h |
5.1.3 |
20 |
0,40 |
45 |
20 |
|
Przejścia dla pieszych |
5.1.4 |
50 |
0,40 |
50 |
20 |
|
Zawracanie pojazdów |
5.1.4 |
50 |
0,40 |
50 |
20 |
* norma zaleca stosowanie oświetlenia miejscowego
W powyższych tabelach 1 oraz 2 podałem określone w normach nie tylko wymagania dotyczące poziomu natężenia oświetlenia, ale także inne parametry decydujące o prawidłowym doborze opraw i źródeł światła.
Proszę zwróć uwagę, że wartość minimalnego eksploatacyjnego poziomu natężenia oświetlenia (Ēm)powinna być utrzymywana przez cały okres eksploatacji. Stąd wielka rola prawidłowej konserwacji urządzeń oświetleniowych.
Jak ustalić najlepszą wartość natężenia oświetlenia do pracy na budowie?
Następnym parametrem określonym w normach jest równomierność oświetlenia. Jest to stosunek minimalnej wartości do wartości średniej. Zachowanie odpowiedniej wartości tego wskaźnika ułatwia obserwację pola pracy wzrokowej i zapobiega zmęczeniu wzroku. Także temu celowi służy określenie minimalnej wartości natężenia oświetlenia w przestrzeni otaczającej pole pracy wzrokowej w stosunku do poziomu natężenia oświetlenia na tym polu (tabele 3 oraz 4).
Tabela 3. Dostosowanie natężenia oświetlenia w bezpośrednim otoczeniu (w pasie min. 0,5 m szerokości) do poziomu oświetlenia obszaru zadania wzrokowego w oświetleniu wnętrz [według normy: PN-EN 12464-1:2012 Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach.]
|
Natężenie oświetlenia na obszarze zadania Etask [lx] |
Natężenie oświetlenia na obszarze bezpośredniego otoczenia [lx] |
|
≥ 750 |
500 |
|
500 |
300 |
|
300 |
200 |
|
200 |
150 |
|
150 |
Etask |
|
100 |
Etask |
|
≤ 50 |
Etask |
Tabela 4. Natężenie oświetlenia Ēm w polu zadania wzrokowego i polu otaczającym na otwartym terenie [według normy: PN-EN 12464-2:2008 Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 2: Miejsca pracy na zewnątrz.]
|
Natężenie oświetlenia na polu zadania wzrokowego [lx] |
Natężenie oświetlenia na polu otaczającym [lx] |
|
≥ 500 |
100 |
|
300 |
75 |
|
200 |
50 |
|
150 |
30 |
|
50 ≤ Ēm ≤ 100 |
20 |
|
< 50 |
w normie nie określono wymagań |
W normie dotyczącej wnętrz określono również dopuszczalną wartość współczynnika ujednoliconej oceny olśnienia przykrego (UGRL), a w normie dla terenów zewnętrznych górną granicę wartości olśnienia (GRL). Nieprzekraczanie podanych w normach granicznych wartości tych wskaźników zapobiega powstawaniu szkodliwych olśnień, które szczególnie w warunkach budowy mogą być przyczyną wypadków.
Przy jakich źródłach światła będzie najlepsza wartość oddawania barw?
Ostatni normowany wskaźnik dotyczy zastosowanych źródeł światła. Określa minimalną wartość wskaźnika oddawania barw Ra. Im wartość wskaźnika wyższa, tym oddawanie barw, a więc i rozróżnianie kolorów lepsze. Prawidłowe rozróżnianie przede wszystkim barw bezpieczeństwa ma kluczowe znaczenie dla zachowania bezpieczeństwa na terenie budowy.
Zaleca się, aby w pomieszczeniach, w których stale przebywają ludzie, stosować źródła światła o wskaźniku Ra ≥ 80.
Tabela 5. Wskaźniki oddawania barw Ra przykładowych źródeł światła
|
Wskaźnik Ra |
Jakość oddawania barw |
Przykładowe źródła światła |
|
≥ 95 |
Idealna |
Świetlówka liniowa, lampa ED*, lampa metalohalogenkowa |
|
≥ 80 |
Bardzo dobra |
Świetlówka kompaktowa, lampa LED, lampa rtęciowo-żarowa, wysokoprężna lampa sodowa* |
|
≥ 60 |
Dostateczna |
Rtęciówka wysokoprężna |
|
20 |
Zła |
Wysokoprężna lampa sodowa w wykonaniu standardowym |
* wybrane wersje
Normy:
-
PN-EN 12464-1:2012 Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach.
-
PN-EN 12464-2:2008 Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 2: Miejsca pracy na zewnątrz.
-
PN-EN 12464-2:20014-05 Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 2: Miejsca pracy na zewnątrz (wersja angielska).
-
PN-EN 12665:2008 Światło i oświetlenie. Podstawowe terminy oraz kryteria określania wymagań dotyczących oświetlenia.
-
PN-EN 12665:2011 Światło i oświetlenie – Podstawowe terminy oraz kryteria określania wymagań dotyczących oświetlenia (wersja angielska).
mgr inż. Janusz Strzyżewski
członek Centralnego Kolegium Sekcji Instalacji i Urządzeń Elektrycznych, członek Polskiego Komitetu Oświetleniowego SEP, członek Izby Inżynierów Budownictwa
Słowa kluczowe:
bhp na budowieoświetlenie pomieszczeń pracyoświetlenie sztuczneoświetlenie terenu budowyPoradnia 48 Portalu BHP
Jeśli masz jakiekolwiek pytania skorzystaj z indywidualnej porady grona naszych wybitnych Ekspertów.
Bądź codziennie na bieżąco ze zmianami w branży BHP, dzięki aplikacji stworzonej przez najlepszych Ekspertów.
