Jakie wymagania powinno spełniać prawidłowe oświetlenie terenu budowy?

Praca na budowie często zaczyna się o świcie (czasami wcześniej) i często kończy po zmierzchu. Dodatkowo wiele czynności i prac prowadzonych we wnętrzach budynków, czy obiektach zaplecza może wymagać doświetlenia światłem sztucznym również w dzień. Dlatego tak ważne jest zapewnieni zgodnego z przepisami oświetlenia terenu budowy.

Właściwe sztuczne oświetlenie na placu budowy ma ogromne znaczenie. Jest niezbędne dla oświetlenia dróg i placów manewrowych znajdujących się na terenie budowy. Oświetlenie zewnętrzne spełnia także funkcje dozorowe. W miarę potrzeby niezbędne jest − oprócz oświetlenia podstawowego − stosowanie także oświetlenia awaryjnego. Jeżeli wysokie żurawie budowlane lub wznoszone budowle stanowią przeszkody lotnicze, niezbędne jest zainstalowanie na nich, oprócz oznakowania dziennego, także przeszkodowych świateł ostrzegawczych.

Niestety w wielu przypadkach praktyka daleko odbiega od teorii. Instalacje elektryczne na potrzeby budowy, w tym oświetleniowe, mają zwykle charakter tymczasowy. Z tego względu stosowane są często urządzenia przenośne lub przewoźne. Niska świadomość znaczenia oświetlenia dla bezpieczeństwa i jakości wykonywanej pracy, a także dążenie do ograniczenia kosztów sprawiają, że jest na terenie budowy marginalizowane.

Generalny wykonawca odpowiedzialny za przygotowanie terenu budowy ogranicza się zazwyczaj do zapewnienia zasilania zaplecza, węzłów, żurawi, rozmieszczenia na budowie rozdzielnic, czasami oświetlenia terenu czy oświetlenia dozorowego. Oświetlenie stanowisk pracy zwykle jest cedowane na podwykonawców. Ci zaś powinni pamiętać, że formalnie wymagania dla oświetlenia stanowisk pracy na budowę są takie same jak dla miejsc pracy o charakterze stałym.

Obszar terenu budowy – czasem nieprawidłowo zwany placem budowy – stanowi przestrzeń, w której występują specyficzne warunki pracy. Jednakże jak w przypadku innych czynności właściwe oświetlenie miejsc prowadzenia robót decyduje w dużym stopniu o bezpieczeństwie prowadzonych prac. Ponadto odpowiedniego oświetlenia wymaga wiele miejsc związanych z drogami i przejściami oraz z rejonami prac maszyn budowlanych. Z tego względu rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych nakazuje:

• oświetlać przejścia dla pieszych i strefy niebezpieczne, w tym drogi na terenie budowy, dojścia i dojazdy,
• oświetlać bramki ustawiane przed skrzyżowaniem dróg z napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi,
• w miarę potrzeby doświetlać miejsca robót w dzień oraz w tych miejscach stosować sztuczne oświetlenie po zmroku i w porze nocnej.

Rozmieszczając punkty świetlne na terenie budowy trzeba mieć na uwadze, że ich usytuowanie musi umożliwiać odczytanie tablic i znaków ostrzegawczych oraz znaków sygnalizacji ruchu na terenie budowy. Natomiast punkty świetlne usytuowane przy stanowiskach montażowych powinny być tak rozmieszczone, aby zapewniały równomierne oświetlenie, bez ostrych cieni i nie powodowały olśnienia pracowników.

W przypadku zaś słupów z punktami świetlnymi na terenie budowy powinny być one rozmieszczone wzdłuż dróg i na ich skrzyżowaniach. Na łukach dróg, przy jednostronnym oświetleniu, słupy należy ustawiać po zewnętrznej stronie łuku (rys. 1).

Rys. 1. Zasada umieszczania słupów przy oświetleniu łuku drogi (szkic autora)

W sprawie szczegółowych wymagań w zakresie natężenia oświetlenia przepisy odsyłają do polskich norm.

Na terenie budowy występują miejsca, w których zanik napięcia w instalacji zasilającej oprawy oświetlenia podstawowego powoduje poważne zagrożenie dla pracujących w nich ludzi. Z tego względu niezbędne jest w takich przypadkach stosowanie oświetlenia awaryjnego zgodnego. Wymagania dla takiego oświetlenia określone są w dwóch polskch normach:

• PN-EN 1838:2005 Zastosowania oświetlenia. Oświetlenie awaryjne.
• PN-EN 50172:2005 Systemy awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego.

Czasem, w związku z powyższymi normami, rodzi się pytanie: czy ma to być tylko oświetlenie ewakuacyjne, czy też oświetlenie zapasowe, umożliwiające dokończenie wykonywanych czynności, zależy od konkretnej sytuacji, jaka występuje na danym terenie lub w miejscu? Należy zatem pamiętać, że drogi umożliwiające pracownikom ewakuację na wypadek pożaru, awarii i innych zagrożeń znajdują się także we wznoszonych czy też remontowanych budynkach. Niestety w wielu przypadkach zapomina się o potrzebie zastosowania oświetlenia awaryjnego.