Praktyczne wskazówki na temat szkoleń wstępnych bhp

Sebastian Kryczka
Sebastian Kryczka
23.08.2017AKTUALNE

Praktyczne wskazówki na temat szkoleń wstępnych bhp

Bezpieczne wykonywanie pracy wymaga nie tylko właściwych kwalifikacji i umiejętności ale i również właściwej wiedzy z zakresu technicznego bezpieczeństwa pracy. Mimo, iż problematyka z zakresu szkoleń bhp jest w miarę kompleksowo uregulowana przepisami, wielu pracodawców ma uzasadnione wątpliwości w zakresie prawidłowego wypełniania względem pracowników obowiązków dotyczących w szczególności szkoleń wstępnych.

Korzyści 

W tym artykule znajdziesz:

  • Praktyczne wskazówki dotyczące organizowania szkoleń wstępnych bhp
  • Przykłady najczęstszych dylematów związanych ze szkoleniami bhp
  • Najważniejsze wiadomości dotyczące obowiązku przeprowadzania szkoleń wstępnych bhp

Jak wiemynie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Cele szkoleń bhp

Obok niezbędnych kwalifikacji oraz umiejętności niezwykle istotne dla bezpiecznego wykonywania pracy jest więc posiadanie wiedzy z zakresu technicznego bezpieczeństwa pracy. Obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie przeszkolenia pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz do prowadzenia okresowych szkoleń w tym zakresie. Szkolenia takie zapewniają uczestnikom:

  • zaznajomienie się z czynnikami środowiska pracy mogącymi powodować zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników podczas pracy oraz z odpowiednimi środkami i działaniami zapobiegawczymi;
  • poznanie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie niezbędnym do wykonywania pracy w zakładzie pracy i na określonym stanowisku pracy, a także związanych z pracą obowiązków i odpowiedzialności w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy;
  • nabycie umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych osób, postępowania w sytuacjach awaryjnych oraz udzielenia pomocy osobie, która uległa wypadkowi.
Ważne

Szkolenie bhp nie powinno być utożsamiane z nabyciem przez pracownika kwalifikacji i umiejętności niezbędnych do bezpiecznego wykonywania pracy. Czym innym jest zatem wymóg posiadania właściwych kwalifikacji i umiejętności a czym innym zapewnienie właściwego szkolenia bhp – na które należy skierować osobę zatrudnioną, już posiadającą wymagane umiejętności oraz kwalifikacje do danej pracy.

Pracodawca zatrudnił pracownika budowlanego z wieloletnim stażem, legitymującego się licznymi kwalifikacjami oraz uprawnieniami. W omawianym przypadku, zatrudniając kompetentną osobę pracodawca spełnił wymóg jakim jest zakaz dopuszczania do pracy osób bez wymaganych umiejętności oraz kwalifikacji. Jednak aby pracownik mógł zostać ostatecznie dopuszczony do pracy – niezależnie od doświadczenia zawodowego oraz umiejętności i kwalifikacji, powinien zostać skierowany na szkolenie bhp.

Podział szkoleń

Szkolenie bhp – podobnie jak profilaktyczne badania lekarskie pracowników nie jest przeprowadzane jednorazowo. Zatrudnienie nowego pracownika wiąże się co do zasady z koniecznością zapewnienia mu szkolenia wstępnego. Szkolenie takie jest przeprowadzane zgodnie z programami szkoleń opracowanymi dla poszczególnych grup stanowisk pracy. Szkolenie wstępne obejmuje:

  • szkolenie wstępne ogólne – zwane instruktażem ogólnym,
  • szkolenie wstępne na stanowisku – zwane instruktażem stanowiskowym.

Zasadą jest, że instruktaż ogólny powinien zapewnić uczestnikom szkolenia zapoznanie się z podstawowymi przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy zawartymi w Kodeksie pracy, w układach zbiorowych pracy lub w regulaminach pracy, z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązującymi w danym zakładzie pracy. Podczas takiego szklenia omawiane są również zasady udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.

Natomiast rolą instruktażu stanowiskowego jest zapewnienie uczestnikom szkolenia zapoznanie się z czynnikami środowiska pracy występującymi na ich stanowiskach pracy i ryzykiem zawodowym związanym z wykonywaną pracą, sposobami ochrony przed zagrożeniami, jakie mogą powodować te czynniki, oraz metodami bezpiecznego wykonywania pracy na tych stanowiskach.

Ważne

Instruktaż ogólny odbywają, przed dopuszczeniem do wykonywania pracy, nowo zatrudnieni pracownicy, studenci odbywający u pracodawcy praktykę studencką oraz uczniowie szkół zawodowych zatrudnieni w celu praktycznej nauki zawodu. Natomiast instruktaż stanowiskowy powinien być zapewniony przed dopuszczeniem do pracy na stanowisku robotniczym oraz innym, na którym występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych. Ponadto należy go zapewnić uczniom odbywającym praktyczną naukę zawodu oraz studentom odbywającym praktykę studencką.

Szkolenie wstępne nie gwarantuje należytej znajomości zasad bezpiecznej pracy przez cały okres zatrudnienia pracownika. Aby zaktualizować i ugruntować wiedzę i umiejętności w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zaznajomić uczestników szkolenia z nowymi rozwiązaniami techniczno-organizacyjnymi przeprowadzane są szkolenia okresowe – z częstotliwością określoną w przepisach, przewidzianą dla konkretnych grup pracowników.

Ponowne zatrudnienie

Obowiązek zapewnienia pracownikowi szkolenia z zakresu bhp ma co do zasady charakter bezwzględny – z jednym małym wyjątkiem. Otóż szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane w przypadku podjęcia przez niego pracy na tym samym stanowisku pracy, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę.

Brak konieczności zapewnienia szkolenia przed dopuszczeniem do pracy może jednak budzić uzasadnione wątpliwości pracodawcy – przepisy nie precyzują bowiem co należy rozumieć pod pojęciem zatrudnienia na tym samym stanowisku, które pracownik zajmował bezpośrednio przed nawiązaniem z danym pracodawcą kolejnej umowy o pracę.

Ważne

W braku szczególnych wskazań przyjmuje się, że pracodawca nie ma obowiązku kierowania pracownika na szkolenie przed dopuszczeniem do pracy w przypadku gdy nowa umowa zawierana jest w kolejnym dniu po rozwiązaniu umowy poprzedniej.

Umowa o pracę uległa rozwiązaniu w dniu 31 maja 2017 r. Pracodawca postanowił jednak ponownie zatrudnić pracownika na tym samym stanowisku zawierając umowę w dniu 19 czerwca 2017 r. Pracodawca uznał, że skoro zatrudnia pracownika na stanowisku jakie pracownik już zajmował wcześniej a między rozwiązaniem poprzedniej umowy a zawarciem nowej pracownik nie był u tego pracodawcy zatrudniony przy innej pracy – to istnieje podstawa do odstąpienia od zapewnienia szkolenia bhp.

Postępowanie pracodawcy należy uznać za nieprawidłowe. Fakt, iż pracownik nie był zatrudniony w okresie między rozwiązaniem poprzedniej umowy a zawarciem kolejnej na innym stanowisku nie powoduje, iż przesłanka „bezpośredniości” zatrudnienia została zachowana. Tym samym rolą pracodawcy jest w omawianym przypadku zapewnienie przeszkolenia pracownika w zakresie bhp.

Nowa nazwa stanowiska – dotychczasowe obowiązki

Częstą praktyką u pracodawców są zmiany organizacyjne. Wiążą się z tym zwolnienia, zatrudnianie nowych pracowników jak również zmiany bardziej kosmetyczne – np. zmiany nazw stanowisk pracy przy jednoczesnym zachowaniu dotychczasowych obowiązków oraz warunków zatrudnienia. Powstaje wątpliwość czy zmiana nazwy stanowiska pracy powoduje konieczność skierowania pracownika na szkolenie bhp?.

Pracodawca prowadzący zakład produkcyjny zatrudnia jednocześnie pracowników – sprzedawców mających na celu dystrybucję wytworzonych wyrobów w przyzakładowym sklepie. W związku ze zmianą regulaminu organizacyjnego firmy, zmianie uległy nazwy niektórych stanowisk pracy – stanowisko „sprzedawca” zostało zmienione na „doradca klienta”. Pracodawca ma wątpliwości czy w takim przypadku niezbędne jest kierowanie pracownika na szkolenie z zakresu bhp.

Odnosząc się do powyższej wątpliwości pracodawcy można uznać, że obowiązku skierowania pracownika na szkolenie bhp nie ma. Dotyczy to zarówno szkolenia wstępnego ogólny, jak i instruktażu stanowiskowego.

Formy szkolenia

Formy szkolenia bhp co do zasady wyszczególnione są w przepisach. Wymieniają one następujące możliwości w zakresie formy w jakiej szkolenie może być przeprowadzone:

  • instruktaż,
  • kurs,
  • samokształcenie kierowane,
  • seminarium.

Pracodawca nie może stosować powyższych form szkolenia w sposób zupełnie dowolny. Ramowe programy poszczególnych szkoleń wskazują bowiem na dopuszczalne formy szkoleń – w zależności od tego czy jest to szkolenie wstępne czy okresowe oraz dla jakich kategorii pracowników jest przeznaczone.

Stosowanie przez pracodawców rozmaitych środków technicznych może powodować wątpliwości czy szkolenie bhp – np. wstępne może być przeprowadzone przy pomocy np. telekonferencji. Odnosząc się do powyższej wątpliwości należy przyjąć, że taka forma szkolenia wstępnego nie jest rozwiązaniem prawidłowym. Szkolenie wstępne jest bowiem instruktażem w ramach którego należy stosować określone środki dydaktyczne – przewidziane w programie szkolenia wstępnego takie jak filmy, tablice, folie do wyświetlania informacji, środki udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku. Z oczywistych względów zastosowanie powyższych środków dydaktycznych w ramach szkolenia wstępnego, które miałoby być prowadzone w formie elektronicznej nie jest możliwe.

Prowadzący szkolenie

  • pracownik służby bhp,
  • osoba wykonująca u pracodawcy zadania tej służby albo
  • pracodawca, który sam wykonuje zadania służby bhp, lub
  • pracownik wyznaczony przez pracodawcę posiadający zasób wiedzy i umiejętności zapewniający właściwą realizację programu instruktażu.
  • wyznaczona przez pracodawcę osoba kierująca pracownikami lub
  • pracodawca,

jeżeli osoby te posiadają odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz są przeszkolone w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego.

Wskażmy w tym miejscu na często pojawiające się pytanie, czy pracodawca może zobowiązać pracownika funkcjonującej w zakładzie pracy służby bhp do przeprowadzenia szkolenia okresowego bhp? Odnosząc się do powyższej wątpliwości należy wskazać, iż pracownik służby bhp jest obowiązany do przeprowadzania instruktażu ogólnego w ramach wstępnych szkoleń bhp – na co wyraźnie wskazują przepisy. Uwzględniając brak przepisu zobowiązującego pracownika służby bhp do prowadzenia szkoleń okresowych i jednocześnie biorąc pod uwagę jasno określone zadania służby bhp należy przyjąć, że pracodawca nie powinien zobowiązywać pracowników komórek bhp do prowadzenia szkoleń okresowych w ramach jego obowiązków pracownika służby bhp.

Ważne

Pracownik służby bhp ma prawo odmówić przeprowadzenia szkolenia okresowego. W takim przypadku z uwagi na brak naruszenia swoich obowiązków pracowniczych nie można go ukarać karą w ramach pracowniczej odpowiedzialności porządkowej. Za dopuszczalne, także w opinii PIP, uznaje się jednak zawarcie z pracownikiem służby bhp dodatkowej umowy cywilnoprawnej, której przedmiotem będzie przeprowadzenie szkolenia okresowego.

Reasumując, zatrudnienie kandydata na pracownika legitymującego się dobrym przygotowaniem zawodowym, oraz właściwymi umiejętnościami nie gwarantuje bezpiecznego wykonywania pracy. Niezbędne jest zapewnienie właściwych szkoleń bhp, które zapoznają pracownika z powszechnymi przepisami oraz zasadami bezpiecznej pracy – jak i specyfiką zakładu pracy w zakresie technicznego bezpieczeństwa pracy.

Warto podkreślić, że szkolenia bhp stanowią istotny element w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa pracowników. Jeżeli któryś z nich ulegnie wypadkowi – brak zapewnienia właściwego przeszkolenia jest okolicznością znacząco obciążającą pracodawcę – szczególnie w przypadku wypadku ciężkiego, śmiertelnego lub zbiorowego. Proszę mieć na uwadze również, że problematyka szkoleń bhp jest jednym z ulubionych zagadnień kontrolowanych przez inspektorów PIP.

Autor: 

Sebastian Kryczka
Prawnik, ekspert prawa pracy oraz
kontroli jego przestrzegania

Autor
Sebastian Kryczka
Absolwent Wydziału Prawa Administracji i Ekonomii (Zakład Prawa Pracy) Uniwersytetu Wrocławskiego. Od 2002 r. zawodowo zajmuje się problematyką prawa pracy, jak również w zagadnieniami związanymi z działalnością kontrolno-nadzorczą sprawowaną przez Państwową Inspekcję Pracy. Były pracownik merytoryczny Państwowej Inspekcji Pracy, jak również współpracownik Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Ekspert współpracujący z największymi i najbardziej opiniotwórczymi podmiotami w kraju, zajmującymi się problematyką prawa pracy. Autor komentarza do kodeksu pracy, ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy, kilkunastu rozporządzeń wykonawczych do kodeksu pracy, jak również kilkuset publikacji poświęconych problematyce prawa pracy oraz bhp. Jako były pracownik PIP posiada bogate doświadczenie w zakresie między innymi poradnictwa, w ramach którego ocenia wątpliwości prawne przez pryzmat zarówno szeroko rozumianego prawa pracy ale i kompetencji kontrolno-nadzorczych inspektorów pracy.