Warunki nabycia prawa do renty rodzinnej z ubezpieczenia wypadkowego

W sprawie, rozpoznanej przez Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z 30 marca 2015 r., sygn. akt III AUa 809/14 wdowa po pracowniku wystąpiła o rentę rodzinną po mężu zmarłym 17 sierpnia 2005 r. ZUS odmówił jej prawa do renty rodzinnej, ponieważ zmarły w dziesięcioleciu przed zgonem, tj. od 17 sierpnia 2005 r. do 17 sierpnia 1995 r. nie udowodnił 5 letniego stażu zatrudnienia, zgon nastąpił po upływie 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Wdowa złożyła do sądu okręgowego odwołanie od decyzji ZUS odmawiającej prawa do renty rodzinnej po zmarłym mężu z tytułu wypadku przy pracy, wnosząc o jej zmianę zgodnie z wnioskiem z 17 października 2013 r.

W odwołaniu podkreśliła, że renta rodzinna przysługuje niezależnie od długości ubezpieczenia wypadkowego oraz bez względu na datę powstania niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy i przysługuje uprawnionym członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.

ZUS wniósł o oddalenie odwołania. ZUS wskazał, że pracownik w ostatnim dziesięcioleciu przed datą śmierci 17 sierpnia 2005 r. wykazał łącznie 2 lata, 3 miesiące i 21 dni okresów składkowych i nieskładkowych zamiast wymaganych 5 lat zgodnie z przepisami art. 58 ustawy emerytalnej oraz zgon nastąpił po upływie 18 miesięcy od ustania okresów ubezpieczenia. Z dokumentów wynika, że zmarły wymagane 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych miałby w dziesięcioleciu od 16 października 1989 r. do 16 października 1999 r.

Sąd okręgowy oddalił odwołanie. Sąd ustalił, że śmierć pracownika była skutkiem zaniedbań kierownika budowy związanej wykonywaniem prac budowlano- remontowych na dachu budynku, który będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy osób wykonujących powyższe prace, umyślnie nie dopełnił ciążącego na nim obowiązku zapewnienia odpowiednich środków zabezpieczających te osoby przed upadkiem z wysokości, na skutek czego w dniu 17 sierpnia 2005 r. nieumyślnie spowodował śmierć ubezpieczonego, który spadł z dachu doznając obrażeń ciała powodujących śmierć. Kierownik budowy został uznany winnym powyższych zaniedbań przez sąd karny i skazany za nieumyślne spowodowanie śmierci.

Sąd powołał się na art. 3 ustawy wypadkowej, zgodnie z którym związek zdarzenia z pracą występuje wówczas, gdy nastąpiło ono:

• podczas wykonywania lub w związku z wykonywaniem zwykłych czynności lub poleceń przełożonych (pkt 1) bądź
• podczas wykonywania lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia (pkt 2), jak również
• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy (pkt 3).

Wynika z tego, że będące wypadkiem przy pracy zdarzenie może nastąpić zarówno podczas wykonywania czynności pracowniczych (świadczenia pracy), jak również w związku z ich wykonywaniem, a więc w dowolnym czasie i miejscu, jednakże w każdym przypadku pod warunkiem, że zdarzenie to pozostaje w funkcjonalnym związku z pracą.

Ustaleń tych dokonuje się na karcie wypadku, której wzór stanowi załącznik do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 19 grudnia 2002 r. w sprawie trybu uznawania zdarzenia powstałego w okresie ubezpieczenia wypadkowego za wypadek przy pracy, kwalifikacji prawnej zdarzenia, wzoru karty wypadku i terminu jej sporządzenia. Jak stanowi art. 17 ust. 1 ustawy wypadkowej przy ustalaniu prawa do:

• renty z tytułu niezdolności do pracy,
• renty szkoleniowej,
• renty rodzinnej i
• dodatku do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej z tytułu ubezpieczenia wypadkowego,

do ustalenia wysokości tych świadczeń oraz ich wypłaty stosuje się odpowiednio przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS, z uwzględnieniem przepisów niniejszej ustawy. Świadczenia, o których mowa w ust. 1, przysługują niezależnie od długości okresu ubezpieczenia wypadkowego oraz bez względu na datę powstania niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową.

Reasumując sąd okręgowy stwierdził, że żonie pracownika nie przysługuje prawo do renty rodzinnej z ustawy wypadkowej.

Wdowa złożyła apelację od wyroku sądu okręgowego do Sądu Apelacyjnego w Łodzi. Sąd apelacyjny ją oddalił.

W uzasadnieniu wyroku sąd apelacyjny podkreślił, że istota związania sądu cywilnego prawomocnym wyrokiem karnym skazującym polega na niedopuszczalności dokonywania przez sąd odmiennych ustaleń niż poczynione w wyroku karnym zatem ustalenia sądu okręgowego nie mogły być inne niż poczynione przez sąd karny.

Sąd apelujący podkreślił, że mąż apelującej w chwili śmierci nie pozostawał w stosunku pracy, zatem sąd nie mógł merytorycznie oceniać ponownie materiału dowodowego, gdyż wiążący jest prawomocny wyrok sądu korzystający na zasadzie art. 366 Kodeksu postępowania cywilnego z powagi rzeczy osądzonej.

Zgodnie z treścią art. 17 ust. 1 oraz 2 i 5 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych przy ustalaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty rodzinnej i dodatku do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej z tytułu ubezpieczenia wypadkowego, do ustalenia wysokości tych świadczeń oraz ich wypłaty stosuje się odpowiednio przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Świadczenia te przysługują niezależnie od długości okresu ubezpieczenia wypadkowego oraz bez względu na datę powstania niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową.

Renta rodzinna z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje uprawnionym członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Wnioskodawczyni nie przysługuje zatem prawo do renty rodzinnej, ponieważ śmierć jej męża nie nastąpiła wskutek wypadku przy pracy – podsumował sąd apelacyjny.