Zobacz, co składa się na koszty bezpieczeństwa w firmie

Koszty bezpieczeństwa, które można podzielić na:

• koszty zapobiegania błędom, czyli planowanie bezpieczeństwa, badanie poziomu bezpieczeństwa, dobór dostawców i doradztwo, planowanie kontroli, prowadzenie audytów bezpieczeństwa, kierowanie służbą bhp, prowadzenie analiz ryzyka, modyfikacje oraz korygowanie systemu zarządzania bhp, ustalanie programów dla poprawy bezpieczeństwa;
• koszty profilaktyki, czyli kontrole wstępne, w trakcie przygotowania produkcji oraz końcowe, badania odbiorcze, zakup sprzętu kontrolnopomiarowego, badania laboratoryjne, zakupy, instalowanie oraz konserwacja urządzeń do zapewnienia bezpieczeństwa i inne środki kontroli;
• koszty strat, tj. wewnątrzzakładowe, zewnętrzne, straty produkcji, usuwanie usterek, odszkodowania powypadkowe, powtórne kontrole, badania problemu, koszty przerw w pracy, renty inwalidzkie, ubezpieczenie, leczenie chorób zawodowych, absencja chorobowa, akcje ratownicze.

Jedną z metod analizy kosztów bezpieczeństwa opracował Centralny Instytut Ochrony Pracy w modelu AKK. Posługując się nim, można przetestować różne rozwiązania poprawy warunków pracy i wypracować optymalne rozwiązania zgodnie z zasadami bhp i ekonomii.

Za kryterium oceny efektywności podejmowanych działań profilaktycznych w modelu tym przyjęto okres zwrotu inwestycji. Czas objęty analizą kosztów i korzyści powinien być z góry określony. Przyjmuje się na ogół, że zmiany związane z poprawą warunków pracy będą ograniczały się do jednego roku. Jednak w przypadku trwającego dłużej wdrażania systemu zarządzania bhp należy przyjąć do analizy dłuższy okres.

Na podstawie przedstawionych założeń na potrzeby zarządzania bhp opracowany w CIOP wspomagany komputerowo model analizy kosztów i korzyści (model AKK) obejmuje 8 podstawowych grup kosztów:

• Koszt składki na ubezpieczenie wypadkowe ZUS – koszty ubezpieczenia wypadkowego stanowią przeważnie dominujący oraz najbardziej godny uwagi składnik kosztów bezpieczeństwa i higieny pracy. Składka ubezpieczenia wypadkowego w polskim systemie prawnym została zróżnicowana na poziomie działalności gospodarczej, jak również na poziomie przedsiębiorstw. Wysokość składki będzie zależna od przyczyn zagrożeń zawodowych oraz ich skutków. Wyznaczana jest na podstawie czterech wskaźników:
  - „.wypadków przy pracy (ogółem),
  - „.wypadków śmiertelnych oraz ciężkich,
  - „.chorób zawodowych,
  - „.liczby zatrudnionych osób w warunkach zagrożenia czynnikami szkodliwymi i uciążliwymi dla zdrowia.

W zestawieniu z tymi wskaźnikami przedsiębiorstwa (w stosunku do wskaźników średnich dla każdej działalności) przekazywana składka jest wyższa lub niższa od średniej określonej dla tej działalności. W konsekwencji firmy inwestujące w ulepszenie warunków pracy są w stanie uzyskać wymierne oraz zauważalne korzyści ekonomiczne.

• Koszty wypadków przy pracy oraz wydarzeń wypadkowych – obliczane są zarówno wypadki urazowe, jak i bezurazowe łącznie z awariami:
  - koszt czasu straconego z powodu wypadku,
  - koszt pomocy medycznej oraz transportu,
  - koszt nadgodzin i zastępstw,
  - koszt zakłóceń w produkcji,
  - koszt wszystkich strat materialnych oraz napraw,
  - koszt odszkodowań zarówno tych wypłaconych poszkodowanemu, jak i pozyskanych z firm ubezpieczeniowych wobec uszkodzonych lub utraconych elementów majątku przedsiębiorstwa.
• Koszty chorób zawodowych – część tych kosztów ponosi społeczeństwo, jednak znaczącą rolę odgrywa tutaj przedsiębiorstwo, gdyż do jego wydatków należą:
  - koszt nadgodzin i zastępstw,
  - koszt czasu absencji osoby pracownika,
  - koszt pomocy medycznej oraz
  - koszt odszkodowań.
• Koszt absencji – absencja chorobowa może być spowodowana pracą w warunkach szkodliwych i uciążliwych, dlatego czynnik ten został zawarty jako element kosztów bhp bez względu na ocenę stopnia działania nieodpowiednich warunków pracy.
• Koszty nadgodzin spowodowanych warunkami pracy – praca w warunkach uciążliwych i szkodliwych dla zdrowia ma wpływ na wydajność pracy. Może powodować zmęczenie oraz wolniejsze tempo pracy, które trzeba następnie korygować przez pracę w nadgodzinach.
• Koszty świadczeń z tytułu pracy w warunkach szkodliwych i uciążliwych – na podstawie specjalnych układów pracy bądź innych przepisów pracownikom przysługują świadczenia, których koszty ponosi pracodawca. Dotyczą posiłków profilaktycznych oraz regeneracyjnych, napojów i innych środków odżywczych dawanych im nieodpłatnie, dodatków pieniężnych, skróconego czasu pracy oraz urlopów.
• Koszty profilaktyki – obejmują koszty zatrudnienia pracowników bhp bądź specjalistów z firmy zewnętrznej, koszt kupna środków ochrony indywidualnej oraz zbiorowej, koszt zakupu oraz prania ubrań roboczych, koszt kupna środków czystości, koszt audytów, koszt badań lekarskich, koszt szkoleń bhp, koszt pomiarów warunków środowiska pracy, koszt promocji oraz informacji, koszt modyfikacji w organizacji produkcji.
• Koszty ogółem – ponoszenie kolejnych nakładów inwestycyjnych na ulepszenie warunków pracy w firmach powinno przynieść również korzyści pieniężne, które są związane ze zmniejszeniem np. liczby wypadków przy pracy czy kosztu absencji chorobowej.

Autor: dr inż. Katarzyna Boczkowska
Politechnika Łódzka