Przypomnij pracownikom zasady bhp przy podnoszeniu i przenoszeniu ładunków

Aby uniknąć wypadków i zachorowań związanych z ręcznym transportem musimy przede wszystkim wskazać pracownikom i kierownikom sprawującym nadzór nad ręcznym przemieszczaniem ładunków najczęstsze przyczyny nieprawidłowości mających miejsce przy tego rodzaju pracach.

Najczęściej spotykane przyczyny nieprawidłowości przy podnoszeniu i przenoszeniu ładunków leżące po stronie pracowników to:

• nieznajomość instrukcji i zapisów z karty oceny ryzyka zawodowego,

• niesprawdzanie masy przedmiotu, jego środka ciężkości czy stanu opakowania,

• ustawianie się podczas unoszenia przedmiotu na niestabilnym podłożu (np. luźne deski, grząski czy śliski grunt),

• podnoszenie ciężkich przedmiotów na znaczną wysokość (nawet ponad wysokość głowy) – nieużywanie pośrednich podpór czy podestów,

• ustawianie ładunków na niestabilnym podłożu,

• samowolne podnoszenie i przenoszenie ponadnormatywnych ciężarów, np. w celu skrócenia czasu pracy,

• przenoszenie ładunków „na skróty” zamiast wyznaczonymi trasami transportu (skrócenia czasu pracy),

• podnoszeniu ładunków przy jednoczesnym unoszeniu i skręcie tułowia, albo przy znacznym pochyleniu tułowia (bez uginania kolan) – ponoć dla przyspieszenia prac,

• przenoszenie czy ustawianie ładunków trzymanych w znacznej odległości od tułowia,

• nieużywanie dostępnego sprzętu pomocniczego,

• nieużywanie dostępnych środków ochrony indywidualnej,

• bałagan w miejscu wykonywania prac transportowych,

• lekceważenie zagrożeń: rutyna, brawura, złe nawyki, a nawet zawody, kto szybciej i więcej przeniesie,

• nieprzyznawanie się do schorzenia ograniczającego możliwość wykonywania czynności podnoszenia i przenoszenia ładunków (np. choroby układu mięśniowo-szkieletowego, wady kręgosłupa, choroby układu krążenia, przepuklina, padaczka) – spowodowane obawą przed utratą pracy.

Znając już najczęstsze przyczyny nieprawidłowości związanych z ręcznym transportem zwróćmy uwagę na podstawowe

Technika podnoszenia ciężaru zalecana dla mężczyzn i kobiet

Mężczyzna przy podnoszeniu ciężaru musi:

• stanąć tak, aby przedmiot znajdował się między stopami,

• ustawić stopy w sposób zapewniający jak największą stabilność ciała, czyli odległość między nimi powinna wynosić od 25 do 30 cm. Zbyt mały rozkrok obniża stabilność ciała, a zbyt duży powoduje nadmierne obciążenie mięśni brzucha,

• mieć jak najbliżej siebie środek ciężkości człowieka i przedmiotu, a osie pionowe i poziome człowieka i podnoszonego przedmiotu powinny jak najbardziej nakładać się na siebie,

• ugiąć kolana, a tułów utrzymywać możliwie najbardziej wyprostowany,

• podnosić przedmiot, wykorzystując siłę mięśni nóg i tułowia z wyprostowanymi i opuszczonymi ramionami, przyciągnąć ciężar możliwie najbliżej ciała.

Kobieta przy podnoszeniu ciężaru musi:

• przyklęknąć na jedno kolano, tak żeby było ono jak najbliżej ładunku (nawet przylegało), przy czym stopa drugiej nogi powinna znajdować się w odległości ok. 30 cm od ładunku,

• uchwycić z obu stron ładunek w taki sposób, żeby nie wysunął się z rąk,

• podnosić ładunek przez prostowanie nóg, zachowując przez cały czas wyprostowane plecy (kręgosłup).

Zasady postępowania przy podnoszeniu i przenoszeniu ciężaru

Przy podnoszeniu i przenoszeniu ciężaru należy:

• podnosić ciężar w zakresie wysokości od dłoni do barków,

• unikać szybkiego tempa podnoszenia ciężaru,

• przenoszony ciężar trzymać tak blisko ciała, jak to jest tylko możliwe,

• pamiętać, aby odbywało się z lekko odchylonym do tyłu tułowiem, co zmniejsza obciążenie kręgosłupa w płaszczyźnie poprzecznej (przenoszenie przedmiotów o znacznej masie),

• stosować zasadę, że jeżeli wysokość podnoszenia wzrasta z 0,76 m do 1,76 m, to masa jego powinna być ograniczona o ok. 30% (przy podnoszeniu ładunku na wysokość),

• zmniejszyć dopuszczalną masę o ok. 23%, przy zmianie punktu podnoszeniu z poziomu bioder (ok. 0,76 m) na poziom wyższy (np. staw ramieniowy – ok. 1,5 m) lub niższy (np. staw kolanowy – ok. 0,5 m),

• mieć na uwadze, że przedmioty w łatwo odkształcalnych opakowaniach (torba) są wygodniejsze do przenoszenia niż przedmioty o sztywnych opakowaniach,

• pamiętać że przedmioty posiadające uchwyty są łatwiejsze i bezpieczniejsze do operowania nimi. Uchwyty nie mogą być zbyt wąskie – najlepiej, aby miały szerokość od 2,5 do 5,8 cm) i zbyt długie – zalecane ok. 11,5 cm,

• minimalizować wykonywanie takich ruchów tułowia jak pochylenia, skłony czy skręcenia (w czasie podnoszenia, przenoszenia, wstawiania ciężaru),

• unikać przenoszenia dużych przedmiotów, wykraczających poza zasięg rąk, oraz przedmiotów, które swymi gabarytami ograniczają pole widzenia niosącego,

• ciężar przenosić z wyprostowanymi i opuszczonymi ramionami. Dźwiganie przy rękach zgiętych w stawie łokciowym zwiększa dwukrotnie obciążenie zaangażowanych rąk,

• podczas przenoszenia przedmiotów o dużej masie wykorzystywać siłę bezwładności w końcowej fazie czynności, a w chwili ustawiania ładunku np. na stole pchnąć go kolanem i udem,

• pamiętać, by nigdy nie podkładać palców rąk czy całej dłoni pod ustawiany na płaszczyźnie przedmiot,

• zmniejszyć o połowę dopuszczalną masę przedmiotu, a gdy to jest niemożliwe, czynność wykonywać przez co najmniej dwie osoby (w razie konieczności podnoszenia i przenoszenia przedmiotu trzymanego w odległości większej niż 30 cm od tułowia).

Pozycja przy dźwiganiu (rysunek dotyczy mężczyzn)

Rys. 1. Prawidłowe pozycje przy podnoszeniu ładunku: a – sposób podnoszenia, b – osie człowieka i osie ładunku, c – ustawienie stóp

Ręczne przemieszczanie i przetaczanie ładunków

Podczas oburęcznego przemieszczania przedmiotów siła (jej składowa mierzona równolegle do podłoża) użyta przez pracownika niezbędna do zapoczątkowania ruchu przedmiotu nie może przekraczać wartości:

• 300 N – przy pchaniu,

• 250 N – przy ciągnięciu.

Wartości sił używanych przez pracownika do poruszania elementów urządzeń służących do ręcznego przemieszczania przedmiotów (w szczególności dźwigni, korb, kół) nie mogą przekraczać:

• 250 N – w przypadku obsługi oburęcznej,

• 120 N – w przypadku obsługi jednoręcznej.

Ręczne przetaczanie przedmiotów o kształtach okrągłych (w szczególności beczek, rur o dużych średnicach) jest dopuszczalne pod warunkiem zachowania wartości sił, jak podczas oburęcznego przemieszczania przedmiotów oraz przy spełnieniu następujących wymagań:

• masa ręcznie przetaczanych przedmiotów po terenie poziomym nie może
przekraczać 300 kg na jednego pracownika,

• masa ręcznie wtaczanych przedmiotów na pochylnie przez jednego pracownika nie może przekraczać 50 kg.

Jeżeli podnoszenie, przenoszenie i ustawianie są wykonywane zespołowo, to przed rozpoczęciem czynności wszyscy członkowie zespołu powinni wiedzieć:

• na czym polegają ich zadania,

• dokąd mają przedmiot przenieść,

• gdzie będzie postawiony i jakie stosowane będą sygnały.

Należy pamiętać, że przy wykonywaniu pracy zespołowo tylko jedna osoba kieruje zespołem.

Jeżeli zespołowe przenoszenie przedmiotów odbywa się na ramionach pracowników, należy zapewnić, aby pracownicy ci:

• wkładali i opuszczali przenoszony przedmiot jednocześnie i na komendę,

• znajdowali się po jednej stronie przenoszonego przedmiotu,

• używali środków ochrony indywidualnej chroniących ramiona.

Skoro, jak zauważyliśmy już na wstępie, najczęściej do zaistnienia nieprawidłowości w zakresie transportu ręcznego przyczyniają się sami pracownicy proponuję przekazać im 9 złotych wskazówek, dzięki którym być może zmieni się ich podejście i postępowanie przy ręcznych pracach transportowych, co pozwoli uniknąć m.in. wypadków.

Wykonując ręczne prace transportowe pracownik musi pamiętać, że:

1. w każdej sytuacji, kiedy można uniknąć ręcznych prac transportowych, należy to zrobić, nawet gdyby trzeba było poczekać na sprzęt mechaniczny,

2. do unoszenia ładunków należy używać sprzętu pomocniczego,

3. nie wolno podnosić ładunku o nieznanej masie lub o nieznanym środku ciężkości,

4. miejsce wykonywania ręcznych prac transportowych musi odpowiednio przygotować i uporządkować,

5. w razie wątpliwości co do własnych umiejętności, siły czy stanu zdrowia nie ryzykował – swój problem powinien zgłosić przełożonemu,

6. normy dźwigania podają wielkości maksymalne – bezpieczniej jest przenosić mniejsze ładunki, nawet przechodząc trasę kilkakrotnie, niż dźwigać z narażeniem zdrowia,

7. nieprzestrzeganie przez człowieka zasad bezpiecznego podnoszenia i przenoszenia ładunków, czy to w pracy, czy poza pracą, może być przyczyną poważnych schorzeń układu mięśniowo-szkieletowego,

8. nieprzestrzeganie przepisów oraz zasad bhp dotyczących ręcznych prac transportowych jest naruszeniem podstawowego obowiązku pracownika i skutkować może karą upomnienia, nagany, a nawet karą pieniężną,

9. kręgosłup ma się tylko jeden – należy dbać o swoje zdrowie:

• nie narażać się niepotrzebnie,

• zgłaszać nieprawidłowości i zagrożenia,

• poddawać się badaniom lekarskim i stosować się do zaleceń lekarza,

• nie lekceważyć żadnych objawów chorobowych,

• wykazywać inicjatywę dla działań zmierzających do poprawy bezpieczeństwa i ograniczenia uciążliwości przy ręcznych pracach transportowych,

• w sytuacjach bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia lub życia skorzystać z prawa powstrzymania się od pracy, informując o tym przełożonego (art. 210 § 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r., poz. 1502)).