Kiedy powołać koordynatora ds. bhp, aby prawidłowo wywiązać się z obowiązków współdziałania pracodawców?

Powszechną sytuacją jest wykonywanie prac przez pracowników zatrudnionych przez jednego pracodawcę – w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym. Jest to rozwiązanie najbardziej klarowne i rodzące najmniej problemów organizacyjnych – w tym w kwestiach bezpieczeństwa pracy. Jednak bywają sytuacje związane z koniecznością realizacji większych i bardziej złożonych przedsięwzięć, gdy zasoby kadrowe jednego pracodawcy okazują się być niewystarczające. W takim przypadku istnieje możliwość współdziałania, a w konsekwencji wykonywania pracy w jednym miejscu przez pracowników zatrudnionych przez kilku pracodawców.

Układ, w którym w jednym miejscu pracy wykonują prace pracownicy różnych pracodawców reguluje, w kontekście bhp, przepis art. 208 kodeksu pracy (dalej: kp). Zgodnie z jego brzmieniem: „W razie gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek:

1. współpracować ze sobą,
2. wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu”.

Powyższy cytat przywołuje jedynie pierwszą część regulacji dotyczącej szeroko rozumianego współdziałania między pracodawcami. Bliższe przyjrzenie się omawianemu przepisowi ujawnia jego ułomność konstrukcyjną, istotną dla jego prawidłowego stosowania oraz ewentualnej odpowiedzialności.

Przepis art. 208 kp nakłada na pracodawców obowiązki w przypadku, gdy praca przez pracowników zatrudnionych przez różnych pracodawców jest już wykonywana – wyraźnie to wynika z jego brzmienia. Oznacza to, że nie ma formalnych przeszkód przed dopuszczeniem do pracy pracowników, w ramach wspólnego przedsięwzięcia, a dopiero następnie podjęcie wymaganych prawem czynności w ramach współdziałania.

Gdyby racjonalnie działający twórca przepisu chciał aby czynności w ramach współdziałania były podjęte przed przystąpieniem do wspólnych prac, przepis z pewnością brzmiałby następująco: „w razie gdy jednocześnie w tym samym miejscu będą wykonywali pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek…”.

Szeroko rozumiany obowiązek współdziałania pracodawców rozciąga się na cały proces realizacji wspólnego przedsięwzięcia. Powołanie koordynatora ds. bhp jest jednak aktem jednorazowym, zakładając że dotrwa on w tej funkcji do końca współpracy pracodawców. Pytanie, czy jego powołanie powinno w praktyce nastąpić obligatoryjnie przed rozpoczęciem prac, czy można to uczynić później?

Czytając art. 208 kp w sposób dosłowny, można dojść do wniosku, że rozpoczęcie prac a następnie przystąpienie do powołania koordynatora nie będzie działaniem nieprawidłowym – w kontekście obowiązującej dość nieprzemyślanej treści przepisu. Jednak przepis to jedno – a jego ocena w zakresie jedynie słusznej interpretacji przez inspektorów pracy, mających status niezależnych organów - to drugie.

Obowiązek powołania koordynatora podlega bowiem kontroli realizowanej przez inspektorów pracy, a nabierze znaczenia szczególnego, gdy w pierwszym dniu współpracy pracodawców wydarzy się wypadek – zwłaszcza ciężki, śmiertelny lub zbiorowy. W przypadku, gdy z różnych względów, inspektor uzna za nieprawidłowość niepowołanie koordynatora ds. bhp przed przystąpieniem do pracy przez pracowników zatrudnionych przez różnych pracodawców, wówczas można jak najbardziej z nim polemizować w oparciu o brzmienie przepisu art. 208 kp.