Bieg terminu przedawnienia prawa do odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy

Aneta Mościcka
Aneta Mościcka
07.08.2015AKTUALNE

Bieg terminu przedawnienia prawa do odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy

Prawo do świadczenia – jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy – przysługujące ubezpieczonemu (osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą) może ulec przedawnieniu. Jednak sześciomiesięcznym termin biegu przedawnienia prawa do jednorazowego odszkodowania może ulec zawieszeniu – takie jest zdanie Sądu Najwyższego w związku z wyrokiem z 11 marca 2015 r., sygn. akt III UK 149/14.

Stan faktyczny

KRUS objęła ubezpieczonego od 1 lipca 2005 r. ubezpieczeniem społecznym rolników w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego, macierzyńskiego oraz emerytalno-rentowego. W tym czasie ubezpieczony rozpoczął współpracę przy prowadzeniu działalności gospodarczej w firmie z żoną. W związku z tym KRUS stwierdziła ustanie ubezpieczenia społecznego rolników ubezpieczonego od 1 lipca 2009 r. Natomiast 20 czerwca 2009 r. ubezpieczony w trakcie wykonywania czynności związanych ze współpracą w ramach prowadzonej działalności gospodarczej (w trakcie dokonywania oględzin terenu w celu wykonania czynności geodezyjnych) uległ wypadkowi komunikacyjnemu – został potrącony przez samochód osobowy. Na skutek wypadku wnioskodawca doznał urazu wielonarządowego w postaci urazu głowy z obrzękiem mózgu, krwotoku podpajęczynówkowego i krwiaków śródmózgowych w prawym płacie ciemieniowym oraz wtórnych zmian niedokrwiennych w prawej półkuli mózgu, urazu klatki piersiowej ze stłuczeniem płuc, odmą opłucną prawostronną, ostrą niewydolnością oddechową, złamaniem obojczyka prawego i łopatki z podwichnięciem głowy kości ramiennej oraz złamaniem żeber 1-8 po prawej stronie.

19 kwietnia 2010 r. KRUS uchyliła swoją decyzję z 22 stycznia 2010 r. w zakresie uzasadnienia i ustaliła, że ubezpieczenie społeczne rolników ubezpieczonego ustało z 1 lipca 2009 r. z uwagi na zatrudnienie go jako osoby współpracującej przy prowadzeniu działalności gospodarczej od 15 czerwca 2009 r.

Decyzja ZUS – odmowa prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy

ZUS stwierdził, że ubezpieczony z tytułu współpracy gospodarczej z żoną podlega ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu od 1 stycznia 2009 r.

30 czerwca 2011 r. ZUS odmówił ubezpieczonemu prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy prowadzeniu działalności gospodarczej zaistniałego 20 czerwca 2009 r. ZUS uznał, że poszkodowany nie spełnia warunków przyznania mu jednorazowego odszkodowania z uwagi na to, że na dzień wypadku nie podlegał ubezpieczeniu wypadkowemu w ZUS. Decyzją z 8 stycznia 2013 r. ZUS zmienił decyzję z 30 czerwca 2011 r. i odmówił ubezpieczonemu prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy prowadzeniu działalności gospodarczej zaistniałego 20 czerwca 2009 r. z uwagi na zaległość w opłaceniu składek wynoszącą ponad 6,60 zł.

Odwołanie od decyzji ZUS poszkodowanego do Sądu Rejonowego – I instancja

Ubezpieczony złożył odwołanie od decyzji ZUS do sądu rejonowego. W celu ustalenia stopnia stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wnioskodawcy w związku z wypadkiem przy pracy z 20 czerwca 2009 r. Sąd rejonowy dopuścił dowód z opinii biegłych lekarzy sądowych: chirurga, ortopedy-traumatologa, neurologa, pulmonologa, psychiatry i psychologa. Biegli lekarze stwierdzili, że w wyniku wypadku 20 czerwca 2009 r. ubezpieczony doznał urazu czaszkowo-mózgowego ze stłuczeniem mózgu, niedowładu spastycznego czterokończynowego, pourazowego zaburzenia mowy, organicznego zaburzenia osobowości i zachowania, stłuczenia płuca prawego i lewego z odmą, złamania żeber i mostka, złamania obojczyka i złamania łopatki, co spowodowało stały uszczerbku na zdrowiu w wysokości 100 %.

Uznanie roszczenia przez Sąd Rejonowy i przyznanie jednorazowego odszkodowania

Według sądu rejonowego ubezpieczony 20 czerwca 2009 r. podlegał ubezpieczeniom społecznym, w tym wypadkowemu; w tym dniu uległ wypadkowi podczas wykonywania obowiązków związanych z prowadzoną współpracą w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej, zdarzenie to nastąpiło nagle i spowodowane było przyczyną zewnętrzną. Na skutek tego zdarzenia wnioskodawca doznał urazów, które to pozostawiły 100 % uszczerbek na jego zdrowiu. W związku z tym wnioskodawcy na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy wypadkowej przysługuje prawo do jednorazowego odszkodowania w wysokości odpowiadającej temu uszczerbkowi.

Apelacja ZUS do Sądu Okręgowego

ZUS złożył apelację od wyroku sądu rejonowego do sądu okręgowego. Sąd okręgowy zmienił wyrok sądu rejonowego i oddalił odwołania ubezpieczonego od decyzji ZUS. Sąd okręgowy podkreślił, że ubezpieczenie społeczne ubezpieczonego w ZUS istniało z mocy prawa od daty faktycznego podjęcia współpracy przy działalności gospodarczej (od 1 stycznia 2009 r.).

Przedawnienie roszczenia o jednorazowe odszkodowanie

Zdaniem sądu drugiej instancji w omawianej sprawie nastąpiło przedawnienie określone w art. 6 ust. 3 ustawy wypadkowej – do dnia 20 grudnia 2009 r. nie zostały uregulowane wszystkie składki, na łączną kwotę przekraczającą 6,60 zł.

Ważne

Jeżeli ubezpieczony (osoba prowadząca lub współpracująca z osobą prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą) ma zaległości, zadłużenie w ZUS z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 6,60 złi zadłużenia tego/zaległości tej nieureguluje w ciągu 6 miesięcy od dnia wypadku lub od dnia złożenia wniosku o przyznanie tych świadczeń z tytułu choroby zawodowej.Wówczas prawo do świadczeń (w tym jednorazowe odszkodowanie – dla ubezpieczonego) przedawnia się.

W ocenie sądu drugiej instancji nie ma podstaw do podzielenia stanowiska ubezpieczonego, że w omawianej sprawie w kontekście stwierdzonego zadłużenia na dzień wypadku, powinny znaleźć zastosowanie „szczególne okoliczności sprawy”, które spowodowałyby nie uwzględnienie przez sąd przedawnienia, o jakim mowa w art. 6 ust. 3 ustawy wypadkowej. Ubezpieczony miał pełną świadomość, po zaprzestaniu prowadzenia działalności rolniczej, o ustaniu ubezpieczenia w KRUS i o tym, że miał obowiązek powiadomić KRUS o zaprzestaniu tej działalności, co wyraźnie wynika z decyzji KRUS z 26 października 2005 r.

Ocena Sądu Najwyższego

Ubezpieczony zaskarżył wyrok sądu okręgowego do Sądu Najwyższego. Sąd Najwyższy uznał skargę za uzasadnioną w części, uchylił wyrok sądu okręgowego i przekazał temu sądowi sprawę do ponownego rozpoznania.

Zdaniem sądu okręgowego, zawarty w art. 6 ust. 3 ustawy wypadkowej termin jest terminem prawa materialnego. Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych nie zawiera uregulowań, które bezpośrednio wskazywałyby na możliwość przerwania lub chociażby wstrzymania biegu powyższego terminu, jednak w kwestiach nieuregulowanych odsyła ona w art. 58 do przepisów ustawy o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa oraz ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Pierwsza z tych ustaw przewidując również sześciomiesięczny termin przedawnienia roszczenia o wypłatę zasiłku chorobowego w art. 67 ust. 3 zawiera uregulowanie przewidujące, że jeżeli niezgłoszenie roszczenia o wypłatę zasiłku nastąpiło z przyczyn niezależnych od osoby uprawnionej, termin 6 miesięcy liczy się od dnia, w którym ustała przeszkoda uniemożliwiająca zgłoszenie roszczenia. Zawiera zatem unormowanie, które usunąć ma skutki niezawinionego przez uprawnionego spóźnionego zgłoszenia żądania.

Przerwanie biegu terminy przedawnienia roszczenia o jednorazowe odszkodowanie

W ocenie Sądu Najwyższego duże znaczenie miało dodanie od 1 lutego 2004 r. w art. 24 ustawy o systemie ubezpieczenia społecznego ust. 5e o następującej treści: bieg terminu przedawnienia składek na ubezpieczenie społeczne zawiesza się, jeżeli wydanie decyzji jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia trwa do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocniło się, nie dłużej jednak niż przez 2 lata.

Zdaniem Sądu Najwyższego bieg terminu przedawnienia prawa do jednorazowego odszkodowania z art. 6 ust. 3 ustawy wypadkowej ulega zawieszeniu, jeżeli w tym sześciomiesięcznym terminie ubezpieczony wszczął postępowanie sądowe lub administracyjne, zmierzające do ustalenia precyzyjnej kwoty zaległości składkowych (w tym również zmierzające do ustalenia okresu podlegania ubezpieczeniu społecznemu) – do czasu prawomocnego zakończenia tych postępowań.

W ocenie Sądu Najwyższego, sąd okręgowy dokonał błędnej wykładni art. 6 ust. 3 ustawy wypadkowej oraz okoliczności dotyczących daty precyzyjnego ustalenia przez ZUS kwoty zaległości składkowych i daty ich zapłaty, stąd zaszła konieczność uchylenia tego wyroku.

Autor: 

Aneta Mościcka

Autor
Aneta Mościcka
Prawnik z odbytą aplikacją sądową, od 2000 roku dziennikarka. Specjalizuje się w prawie: pracy, cywilnym, gospodarczym oraz prawie, związanym z nieruchomościami.