Czynności kontrolne z zakresu dozoru technicznego i uprawnienia UDT

Inspektor UDT ma szerokie uprawnienia, z którymi łączą są obowiązki podmiotów w szczególności eksploatujących urządzenia techniczne. Rolą przedsiębiorcy, u którego dokonywane są czynności z zakresu dozoru jest w szczególności zapewnienie warunków umożliwiających sprawne przeprowadzenie czynności, jak również przedstawienie niezbędnych materiałów oraz udzielenie informacji.

Należy pamiętać, że inspektor ma prawo wstępu, za uprzednim okazaniem legitymacji służbowej do pomieszczeń, w których znajdują się urządzenia techniczne – bez uzyskiwania przepustki.

Obowiązki szczególne z zakresu technicznego bezpieczeństwa pracy spoczywają na przedsiębiorcy w ramach czynności kontrolnych realizowanych przez inspektorów UDT.

Jak wiadomo, obowiązki zapewnienia bezpiecznej pracy zatrudnionym obciążają pracodawców – niezależnie od tego na jakiej podstawie jest wykonywana praca oraz bez względu na okres jej świadczenia. Powyższa zasada dotyczy nie tylko osób bezpośrednio zatrudnionych u pracodawcy – na podstawie stosunku pracy, jak i umów cywilnoprawnych ale i osób z zewnątrz, które z racji sprawowanej funkcji wykonują czynności inspekcyjne.

W pierwszej kolejności warto przywołać przepis art. 304⁴ Kodeksu pracy, zgodnie z którym obowiązkiem pracodawcy jest przydzielanie niezbędnej odzieży roboczej i środki ochrony indywidualnej osobom wykonującym zarówno wspomniane czynności inspekcyjne, jak również inne krótkotrwałe prace. Dotyczy to przypadku gdy krótkotrwałe prace, jak i czynności inspekcyjne wiążą się z możliwością znacznego zabrudzenia lub zniszczenia odzieży. Zasada ta obowiązuje ponadto ze względu na bezpieczeństwo wykonywania prac lub czynności inspekcyjnych.

Należy przyjąć, że powyższe reguły mają zastosowanie w przypadku gdy kontrolującym jest inspektor UDT. Dodatkowo w takiej sytuacji należy odwołać się do szczegółowych przepisów ustawy o dozorze technicznym, która w ramach regulacji dotyczącej czynności z zakresu dozoru odnosi się do zapewnienia właściwych warunków oraz bezpieczeństwa. Zgodnie z art. 31 ustawy z 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym (tekst jedn.: Dz.U. z 2017 r., poz. 1040; dalej: ustawa o dozorze technicznym) obowiązkiem przedsiębiorcy, u którego są wykonywane czynności dozoru technicznego, w celu sprawnego ich przeprowadzenia, jest zapewnienie bezpiecznych warunków pracy. Niezbędne jest zatem umożliwienie bezpiecznego dostępu do badanego urządzenia technicznego lub urządzenia do odzyskiwania par paliwa.

Warto zauważyć, że wskazany przepis ustawy o dozorze technicznym odwołuje się do „zagrożenia bezpieczeństwa” osoby badającej urządzenia z ramienia UDT. Pytanie o jaki rodzaj bezpieczeństwa – a właściwie niebezpieczeństwa chodzi. Jak wiadomo niebezpieczeństwo w ramach problematyki bhp może mieć charakter pośredni, bezpośredni, zagrażać zdrowiu lub życiu. Biorąc pod uwagę, iż przepisy ustawy o dozorze nie konkretyzują rodzaju niebezpieczeństwa mogącego towarzyszyć czynnościom kontrolnym należy uznać, że obowiązkiem przedsiębiorcy (pracodawcy) jest wstrzymanie wszelkich prac, które mogą powodować jakiekolwiek niebezpieczeństwo względem inspektora, niezależnie od stopnia jego prawdopodobieństwa oraz potencjalnych skutków.

Warto zauważyć, że zapis przywołanego wyżej przepisu może budzić wątpliwości. Jak wiadomo, szeroko rozumianymi źródłami przepisów z zakresu technicznego bezpieczeństwa pracy mogą być ustawy, przepisy wykonawcze zawarte w rozporządzeniach. Pracodawca czy przedsiębiorca ma prawo do tworzenia wewnętrznych regulacji dotyczących bhp. Czy w takim przypadku obowiązkiem inspektora UDT w trakcie kontroli jest przestrzeganie przepisów bhp obowiązujących u pracodawcy w wąskim rozumieniu – czy może chodzi tu o ogół przepisów i zasad bhp, niezależnie od źródła z jakie pochodzą?

Odnosząc się do powyższej wątpliwości wydaje się, że mimo pewnego zbędnego zawężenia obowiązków inspektora – do przestrzegania przepisów bhp obowiązujących u kontrolowanego przedsiębiorcy, rolą inspektora jest przestrzeganie ogółu regulacji z zakresu bhp – zarówno tych wewnętrznych, jak i wynikających z przepisów powszechnie obowiązujących.

Z obowiązkiem zapewnienia inspektorowi UDT bezpiecznych warunków podczas jego czynności koresponduje uprawnienie inspektora do odstąpienia od czynności związanych z dozorem. Jeżeli zatem inspektor stwierdzi, że warunki zapewnione przez podmiot kontrolowany są niewłaściwe – wówczas należy liczyć się z odmową przeprowadzenia czynności z zakresu dozoru technicznego.

Przepis art. 32 ustawy o dozorze technicznym zawiera katalog przykładowych sytuacji, których wystąpienie powoduje, że inspektor ma prawo odmówić wykonania czynności. Okolicznością która może spowodować usprawiedliwione zaniechanie wykonania czynności przez inspektora jest niedostateczny stan przygotowania urządzenia do badania.

Kolejna przesłanka uprawniająca inspektora do odmowy przeprowadzenia czynności dotyczy niewłaściwego oświetlenia lub występowania oparów utrudniających widoczność. Inspektor ma ponadto prawo odmówić wykonania czynności z zakresu dozoru w przypadku przekroczenia dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy lub dopuszczalnej granicy niskich oraz wysokich temperatur.

Należy jednak pamiętać, że w sytuacji gdy w trakcie badania wystąpi sytuacja nieprzewidziana – szczególnie dotycząca bezpośredniego zagrożenia zdrowia czy życia, inspektor, podobnie jak każdy pracownik ma prawo powstrzymania się od pracy, w tym do oddalenia się w bezpieczne miejsce – jeżeli samo powstrzymanie się od pracy nie usuwa zagrożenia.

Podsumowując należy stwierdzić, że urządzenia techniczne stanowią szczególny rodzaj wyposażenia niezbędnego do wykonywania działalności – niezależnie od tego czy jest ona realizowana przez podmiot będący wyłącznie przedsiębiorcą – czy również mający status pracodawcy na skutek zatrudniania pracobiorców na podstawie stosunku pracy. Zapewnienie bezpiecznych warunków pracy w związku z eksploatacją urządzeń technicznych wymaga nie tylko przestrzegania powszechnych przepisów i zasad bhp – choć jest to oczywiście punkt wyjścia. Z uwagi na charakter potencjalnych zagrożeń jakie wiążą się z urządzeniami technicznymi konieczne jest respektowanie regulacji dodatkowych, zawartych w przepisach szczególnych, których źródłem jest ustawa o dozorze technicznym oraz rozporządzenia wykonawcze. Postępowanie takie pozwala na minimalizowanie ryzyka związanego szczególnie z eksploatacją czy modernizowaniem urządzeń technicznych. Ma to bezpośrednie przełożenie na bezpieczeństwo pracy i możliwość kwalifikowania szeroko rozumianej organizacji pracy w kategoriach wykroczenia lub nawet przestępstwa w związku z narażeniem pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.