Kontrola PIP bez uprzedzenia – Sejm oceni proponowane zmiany

Jak podkreślają wnioskodawcy obecnie działania nadzorcze i kontrolne PIP są ograniczane przez przepisy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Zmiany wprowadzone od 7 marca 2009 r. do tej ustawy nałożyły dodatkowe obostrzenia co do przeprowadzania kontroli u przedsiębiorców przez organy nadzoru i kontroli, w tym przez organy Państwowej Inspekcji Pracy.

Obecnie organy kontroli zawiadamiają przedsiębiorcę o zamiarze wszczęcia kontroli, przy czym kontrolę wszczyna się nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli (art. 79 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej). Co prawda organy nie muszą informować o zamiarze jej przeprowadzenia jeżeli kontrola:

• ma zostać przeprowadzona na podstawie bezpośrednio stosowanych przepisów powszechnie obowiązującego prawa wspólnotowego albo
• ma zostać przeprowadzona na podstawie ratyfikowanej umowy międzynarodowej,
• jest niezbędna dla przeciwdziałania popełnieniu:
• przestępstwa lub wykroczenia,
• przestępstwa skarbowego lub
• wykroczenia skarbowego bądź zabezpieczenia dowodów jego popełnienia oraz
• jest uzasadniona bezpośrednim zagrożeniem życia, zdrowia lub środowiska naturalnego (art. 79 ust. 2 pkt 1, 2 i 5 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej).

Jednak takie wyłączenia, od zasady zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli, są zbyt wąskie i nie obejmują wielu sytuacji, które powinny być przedmiotem wyłączenia.

Ponadto, jak wskazuje praktyka, jeżeli kontrola jest zapowiadana nie można rzetelnie ustalić rzeczywistego stanu faktycznego w zakresie przestrzegania przepisów prawa pracy czy stanu warunków pracy. Jak zauważają, w uzasadnieniu do projektu, wnioskodawcy uprzedzenie o kontroli powoduje, że jej wynik może być zupełnie inny od tego, jaki dałaby kontrola przeprowadzona bez zawiadomienia, co w rzeczywistości może fałszować obraz faktycznego stanu przestrzegania przepisów prawa.

Kolejnym argumentem wnioskodawców, za wprowadzeniem proponowanych zmian, jest obniżanie skuteczności działań kontrolnych PIP, w wyniku konieczności zawiadamiania o zamiarze przeprowadzenia przez PIP kontroli.

Wnioskodawcy zauważają również, że obecny tryb przeprowadzania kontroli na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej w znaczny sposób przedłuża czas rozpatrywania skarg. Niekiedy bywa nawet, że w niektórych przypadkach może wręcz uniemożliwić ich rozpatrzenie z uwagi na określony w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej dopuszczalny okres kontroli, w szczególności małego przedsiębiorcy.

Za równie niekorzystny dla skuteczności prowadzenia kontroli wnioskodawcy uznali zapis, obecnej ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, zobowiązujący inspektora pracy do przekazania podmiotowi kontrolowanemu upoważnienia w terminie 3 dni od wszczęcia kontroli w przypadku podjęcia jej bez upoważnienia. Jak podkreślają w uzasadnianiu do projektu, w praktyce po podjęciu czynności kontrolnych trudno jest w ciągu 3 dni zlokalizować siedzibę i nazwę przedsiębiorcy, świadczącego usługi na rzecz głównego wykonawcy lub inwestora. To zaś wpływa na możliwość dopełnienia obowiązku doręczenia podmiotowi kontrolowanemu upoważnienia do przeprowadzenia kontroli w powyższym terminie.

Dla skuteczności działań kontrolnych znaczenie ma także wyłączenie wstrzymania czynności kontrolnych w razie wniesienia przez pracodawcę sprzeciwu. Szczególnie wpływa to na skuteczność kontroli w odniesieniu do legalności zatrudnienia oraz ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy. Jeżeli obecnie następuje wstrzymanie kontroli na skutek sprzeciwu pracodawcy, po jej ponownym podjęciu, często nie można dokonać już ustaleń.

Oprócz powołanych wyżej ograniczeń wpływających na skuteczność działań kontrolnych PIP, wynikających z ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, innymi utrudnieniami są:

1. Zakaz jednoczesnego prowadzenia więcej niż jednej kontroli przedsiębiorcy – wprowadzone od tego zakazu wyjątki nie obejmują całego sektora usług pozaprzemysłowych i pozahandlowych, przez co ograniczają możliwość sprawowania skutecznego nadzoru w zakresie objętym ustawą o Państwowej Inspekcji Pracy.
2. Ograniczenia miejsca wykonywania czynności kontrolnych – kontrole przeprowadzane u przedsiębiorcy powinny odbywać się w jego siedzibie lub w miejscu wykonywania działalności oraz w godzinach pracy lub w czasie faktycznego jej wykonywania przez kontrolowanego, ewentualnie za jego zgodą w siedzibie organu, jeżeli może to usprawnić prowadzenie kontroli. Natomiast ustawa o PIP dopuszcza możliwość kontroli również w miejscu przechowywania dokumentów finansowych i kadrowych, a także w siedzibie jednostki organizacyjnej PIP, przy czym ustawa nie uzależnia takiej możliwości od zgody kontrolowanego.

Wszystkie te wskazane przyczyny ograniczeń działań kontrolnych PIP stanowią zdaniem wnioskodawców uzasadnioną podstawę do wyłączenia PIP spod działania przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.