Niewykonywanie konserwacji instalacji wodnokanalizacyjnej narusza obowiązki pracodawcy w zakresie bhp.

Z omówionego orzeczenia dowiesz się, że pracodawca nie dochował należytej staranności w wyposażenie powódki we właściwe obuwie, a także nie powiadomił służb technicznych o stanie instalacji wodnokanalizacyjnej – nie dopełnił zatem obowiązków z art. 207 § 1 i 2 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (dalej: kp). Wynikiem takiego zachowania pracodawcy było narażenie pracownicy na wypadek przy pracy, a w dalszej konsekwencji wystąpienie pracownika na drogę sądową przeciwko pracodawcy.

Ustalenia Sądu Rejonowego.

Pracownica była zatrudniona u strony pozwanej na stanowisku pracownika higieny szpitalnej. W dniu 22 września 2012 r. rano sprzątała salę chorych i łazienkę na Oddziale. Po wyszorowaniu brodzika i spłukaniu go prysznicem, poślizgnęła się na mokrej posadce i upadła. Po upadku powódka została skierowana do leczenia szpitalnego. W dniu zdarzenia poszkodowana miała na nogach tzw. drewniaki. W szpitalu były przypadki skręceń lub zwichnięć nóg pielęgniarek, które chodziły w takim obuwiu. Drewniaki zostały przydzielone powódce w 2009 r., czasokres ich użytkowania wynosił 24 miesiące.

W związku z zawrotami głowy powódka została kolejny raz przyjęta na Oddział  Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej. Powy wpisaniu ze szpitala powódka nadal odczuwa bóle i zawroty głowy, niekiedy ma problemy z chodzeniem. Po zdarzeniu przebywała na zwolnieniu lekarskim, nie mogła wykonywać żadnych czynności domowych, gdyż nie mogła ustać na nogach. Pozostaje pod opieką neurologa, bierze leki na zawroty głowy. Przed wypadkiem nie miała problemów z zawrotami głowy ani chodzeniem, nie brała leków na ból głowy. Na skutek wyżej wymienionych wydarzeń pracownica wezwała pracodawcę do dobrowolnej zapłaty zadośćuczynienia pieniężnego. Jednak pracodawca odmówił spełnienia świadczenia twierdząc, że nie ponosi za nie winy.

Ustalenia zespołu powypadkowego.

Zespół powypadkowy, w protokole ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, stwierdził, że zdarzenie z 22 września 2012 r. było wypadkiem przy pracy. Wśród wniosków i zaleceń profilaktycznych wskazano w protokole na konieczność:

• przydzielenia pracownikom nowego obuwia profilaktycznego, zapewniającego bezpieczeństwo i komfort podczas pracy, oraz
• dokonywania regularnej konserwacji odpływów z urządzeń higieniczno-sanitarnych w szpitalu.

Rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego (Śródtytuł)

Sąd Rejonowy uznał, że roszczenie o zadośćuczynienie jest uzasadnione. Sąd Rejonowy uznał, że dochodzona przez powódkę kwota tytułem zadośćuczynienia stanowi sumę odpowiednią, gdyż spełnia funkcję kompensacyjną, uwzględnia rozmiar krzywdy oraz jest odpowiednia, czyli utrzymana w rozsądnych granicach.

Sąd Rejonowy uznał, że stronę pozwaną jako pracodawcę obciąża stan techniczny pomieszczeń, jeżeli jest on czynnikiem, który wpływa na bezpieczeństwo personelu i pacjentów szpitala. Ustalenie, że to usterka techniczna spowodowała wylanie się wody, pozwala przypisać stronie pozwanej odpowiedzialność za szkodę w postaci krzywdy, na zasadzie cywilistycznej konstrukcji adekwatnego związku przyczynowego.

Wyjaśnienia pracodawcy, że to działanie samej pracownicy przyczyniło się do wylania wody, nie znalazło potwierdzenia w materiale dowodowym, w zasadach logiki i doświadczenia życiowego. Z protokołu powypadkowego wynika, że powódka szorowała brodzik i spłukiwała go prysznicem. Gdyby woda miała się wydostać z prysznica w trakcie spłukiwania, to powódka musiałaby to zauważyć. Naturalnym odruchem byłoby wówczas wytarcie wody, która wylała się na podłogę. Natomiast z fotografii łazienki zamieszczonej w aktach sprawy wynika, że kratka odpływu znajduje się tuż przy brodziku. Jeżeli odpływ był niedrożny, woda musiała wydostać się w taki sposób, że powódka mogła tego nie zauważyć.

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego wniósł pracodawca. W ocenie Sądu Okręgowego apelacja strony pozwanej zasługiwała na uwzględnienie., Według sąd drugiej instancji, Sąd Rejonowy popełnił uchybienia zarówno w zakresie ustalenia faktów, jak też oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, z którego wyprowadził błędne wnioski, a w konsekwencji dokonał błędnej kwalifikacji prawnej. Sąd Okręgowy dokonał odmiennej oceny okoliczności faktycznych sprawy i przyjął, że roszczenie powódki jest bezzasadne.

Skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego wniosła pracownica. Skarga kasacyjna została oparta na podstawach naruszenia przepisów prawa materialnego, m.in.: art. 415 k.c. w związku z art. 207 § 2 kp w związku z art. 300 kp, przez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że niewyposażenie powódki w odpowiednie obuwie ochronne, o stosownych właściwościach przeciwpoślizgowych, ze względu na rodzaj wykonywanej przez pracownika pracy i niewykonywanie regularnej, odpowiedniej konserwacji instalacji wodnokanalizacyjnych nie narusza obowiązków pracodawcy w zakresie przepisów BHP oraz art. 445 k.c., przez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę jest roszczeniem uzupełniającym i zależy od wysokości świadczenia z tytułu ubezpieczenia społecznego wypłacanego na podstawie ustawy o ubezpieczeniach społecznych z tytułu wypadku przy pracy i chorób zawodowych. Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego oraz przekazanie sprawy w zaskarżonym zakresie Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie skargi kasacyjnej

W uzasadnieniu kasacji pełnomocnik skarżącej odniósł się m.in. do zawinienia pracodawcy, polegającego na niezapewnieniu powódce bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, twierdząc, że pozwany nie dochował należytej staranności w wyposażeniu powódki we właściwe obuwie, a także w powiadomieniu służb technicznych o stanie instalacji wodnokanalizacyjnej. W konsekwencji zbagatelizował kwestie prawidłowej konserwacji i procedury przeglądów technicznych przy uwzględnieniu okoliczności, że obuwie czy instalacje były eksploatowane przez pozwany Szpital ponad normatywny okres.

Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym skargę kasacyjną nie podzielił poglądu skarżącej, że podstawę odpowiedzialności szpitala za wypadek przy pracy, polegający na poślizgnięciu się pracownika higieny szpitalnej na mokrej posadzce w łazience podczas jej sprzątania, może stanowić art. 435 § 1 k.c., czyli że odpowiedzialność ta może się opierać na zasadzie ryzyka, a nie na zasadzie winy. Sąd Najwyższy uchylił wyrok w zaskarżonej części i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.

Czy pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bhp zakładzie pracy?

Tak. Sąd Najwyższy wskazał w swoim rozstrzygnięciu, że zgodnie z art. 207 k.p. pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy (§ 1) i jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki (§ 2). Pracodawca jest w szczególności obowiązany organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Pracodawca ponosi na zasadzie winy (art. 415 k.c. w związku z art. 300 k.p.) odpowiedzialność za szkodę doznaną przez pracownika wskutek wypadku przy pracy, gdy można uznać, że do zdarzenia doszło w wyniku niedopełnienia ciążących na pracodawcy obowiązków, np. w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Odpowiedzialność pracodawcy na zasadzie winy za skutki wypadku przy pracy uwarunkowana jest jednak wykazaniem przez pracownika w toku procesu, że:

• w konkretnych okolicznościach faktycznych praca została zorganizowana nieprawidłowo, co w konsekwencji doprowadziło do wypadku, albo
• istniejące realne zagrożenia przy jej wykonywaniu nie zostały rozpoznane przez pracodawcę, wobec czego pracownik nie miał o nich żadnej wiedzy, albo
• zagrożenia faktycznie rozpoznane nie zostały wyeliminowane przez pracodawcę, co naraziło na uszczerbek zdrowie pracownika

(wyrok SN z 13 stycznia 2016 r., III PK 52/15, LEX nr 1984692).

Czy wiesz jakie są obowiązki pracodawcy w zakresie zapewnienia obuwia roboczego?

Kwestia wyposażenia powódki w odpowiednie obuwie robocze miała istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia powyższej sprawy. Skoro do obowiązków pracowniczych powódki należało sprzątanie łazienek, co w oczywisty sposób wiąże się z koniecznością poruszania się po powierzchniach posadzek, które mogą być mokre, a przez to śliskie. Kodeks pracy przewiduje, że pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach jeżeli:

1)      odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu;

2)      ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ponadto myśl przepisów Kodeksu pracy obowiązkiem pracodawcy jest:

• Ustalenie rodzajów odzieży i obuwia roboczego, których stosowanie na określonych stanowiskach jest niezbędne, oraz przewidywane okresy użytkowania odzieży i obuwia roboczego.
• Niedopuszczenie pracownika do pracy bez odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy.
• Zapewnienie, aby odzież i obuwie robocze posiadały odpowiednie właściwości ochronne i użytkowe.

Przytoczone przepisy pozwalają na przyjęcie, że jeżeli pracodawca ustalił rodzaj obuwia roboczego, którego stosowanie jest niezbędne na określonym stanowisku pracy, to obuwie to powinno spełniać wymagania określone w Polskich Normach (obuwia zawodowego dotyczy PN-EN ISO 20347:2012).

Kwestia, czy drewniaki mogą być stosowane jako obuwie robocze przez personel szpitala, w szczególności na stanowisku pracownika higieny szpitalnej (sprzątaczki), nie została wyjaśniona. Zespół powypadkowy w zaleceniach zwrócił uwagę na konieczność przydzielenia pracownikom nowego obuwia profilaktycznego, zapewniającego bezpieczeństwo i komfort podczas pracy. Może to świadczyć o tym, że drewniaki nie były odpowiednim obuwiem roboczym na stanowisku pracy powódki, jednak nie prowadzono w tym kierunku postępowania dowodowego.

Odszkodowanie z ustawy wypadkowej

Podsumowując swoje rozważania Sąd Najwyższy stwierdził, że jednorazowe odszkodowanie należne ubezpieczonemu z ustawy wypadkowej nie podlega prostemu odliczeniu od zadośćuczynienia pieniężnego przysługującego poszkodowanemu na podstawie prawa cywilnego. Jednorazowe odszkodowanie powinno być natomiast wzięte pod uwagę przy określaniu wysokości zadośćuczynienia, jeżeli nie zostało w całości zużyte na pokrycie kosztów i wydatków związanych z uszczerbkiem na zdrowiu (czyli szkody majątkowej), co nie jest jednoznaczne z mechanicznym zmniejszeniem sumy zadośćuczynienia o kwotę wypłaconą tytułem jednorazowego odszkodowania.

W rozpoznawanej sprawie nie zostało ustalone, czy powódce w ogóle przysługiwało jednorazowe odszkodowanie na podstawie art. 11 i 12 ustawy wypadkowej, czy występowała do ZUS o jego wypłatę, w jakiej ewentualnie wysokości otrzymała świadczenie z ubezpieczenia wypadkowego i czy mogło ono być zaliczone na pokrycie poniesionych przez nią kosztów i wydatków związanych z leczeniem (czyli na szkodę majątkową, którą ma rekompensować odszkodowanie). Dopiero ustalenie tych okoliczności mogło stanowić argument za uwzględnieniem wypłaconego jednorazowego odszkodowania z ustawy wypadkowej przy ustalaniu wysokości należnego powódce zadośćuczynienia na podstawie art. 445 § 1 k.c.