Obowiązek pracodawcy informowania pracowników o ryzyku zawodowym

Decyzją Państwowej Inspekcji Pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy po przeprowadzeniu kontroli nakazano prezesowi Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej opracowanie i udokumentowanie oceny ryzyka zawodowego, występującego przy pracach wykonywanych przez pracowników młodocianych w celu przygotowania zawodowego do zawodu mechanika maszyn rolniczych i mechanika samochodowego. Spółdzielnia odwołała się od decyzji i wniosła o uchylenie nakazu w całości oraz umorzenie postępowania. 

Spółdzielnia twierdziła m.in., że nakaz opiera się na błędnym założeniu, że pracodawca obowiązany jest do opracowania udokumentowanej oceny ryzyka zawodowego w stosunku do wszystkich stanowisk pracy. Zdaniem strony skarżącej opracowania takie są wymagane w razie wykonywania prac w warunkach związanych z ryzykiem odbiegającym od normalnego doświadczenia życiowego. Nie jest zatem konieczne opracowywanie specjalnej dokumentacji dla celów wykonywania zawodu o charakterze powszechnym, nie wiążącego się ze zwiększonym ryzykiem.

Decyzją Państwowego Okręgowego Inspektora Pracy na skutek odwołania postanowiono uchylić decyzję w części dotyczącej treści i ustalić nową treść decyzji nakazującą „opracować ocenę ryzyka zawodowego występującego przy pracach wykonywanych przez pracowników młodocianych zatrudnionych w celu przygotowania zawodowego i na tej podstawie poinformować pracowników młodocianych o ryzyku zawodowym wiążącym się z wykonywaną pracą".

W skardze do Naczelnego Sądu Administracyjnego Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w R. wniosła o uchylenie w całości zaskarżonej decyzji.

Naczelny Sąd Administracyjny, rozpatrując skargę  nie znalazł podstaw do uchylenia zaskarżonej decyzji. Przypomniał, że zgodnie z art. 226 Kodeksu pracy, pracodawca jest obowiązany informować pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami. W myśl przepisu § 39 ust. 1 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych warunków bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 129 poz. 844; dalej w skrócie: rbhp), pracodawca jest obowiązany oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe, występujące przy określonych pracach, oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko. W szczególności pracodawca jest zobowiązany:

1)      zapewnić organizację pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia i uciążliwości,

2)      zapewnić likwidację zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników głównie przez stosowanie technologii, urządzeń, materiałów i substancji nie powodujących takich zagrożeń.

Warto wiedzieć, że przytoczone przez Naczelny Sąd Administracyjny przepisy wchodzą w skład systemu norm prawnych składających się na instytucję ochrony pracy, rozumianej jako całokształt gwarancji prawnych służących zabezpieczaniu zdrowia i życia ludzkiego w procesie pracy. Podstawowym składnikiem instytucji ochrony pracy są przepisy dotyczące obowiązków pracodawców w zakresie ochrony życia i zdrowia pracowników, przybierające postać prawa, którego przestrzeganie może być egzekwowane środkami przymusu państwowego.

Pamiętaj, że Twoje obowiązki jako pracodawcy w zakresie bhp mają kategoryczny i bezwarunkowy charakter, co oznacza, iż dotyczą one wszystkich stanowisk pracy w zakładzie pracy, zaś ich wykonanie nie jest uwarunkowane oceną danej pracy jako związanej z ryzykiem mieszczącym się lub odbiegającym od normalnego doświadczenia zawodowego. Takiej przesłanki przepisy nie formułują, ani też nie pozwalają jej wyinterpretować, natomiast jej przyjęcie byłoby równoznaczne z pozostawieniem realizacji istotnego obszaru bezpieczeństwa i higieny pracy w sferze uznania pracodawcy. Rozumienie takie byłoby sprzeczne z bezwzględnym charakterem przepisów bhp, które ze względu na przedmiot ochrony, jakim jest życie i zdrowie pracownika, nie mogą być uchylone lub zmienione wolą stron.

Przedstawionemu opisowi w pełni podlega obowiązek pracodawcy informowania pracownika o ryzyku zawodowym oraz obowiązek "oceniania" i dokumentowania ryzyka zawodowego występującego przy określonych pracach. Realizacja pierwszego obowiązku zawartego w art. 226 Kodeksu pacy powinna polegać na przekazywaniu pracownikowi wiedzy np. w ramach szkolenia wstępnego w zakresie bhp, tj. głównie podczas instruktażu stanowiskowego o rodzaju i zakresie występujących zagrożeń w środowisku pracy oraz o skutkach dla zdrowia i życia jakie może wywołać praca w kontakcie w tymi zagrożeniami.

Tak więc, pracownik powinien zostać poinformowany o:

• rodzajach czynników szkodliwych dla zdrowia i uciążliwych oraz niebezpiecznych,
• wypadkach przy pracy i chorobach zawodowych, jakie miały miejsce na danym lub podobnym stanowisku pracy,
• przyczynach i skutkach tych wypadków i chorób.

Pracownik powinien być także poinstruowany o środkach zapobiegających zagrożeniom, w tym w szczególności o sposobach stosowania środków ochrony indywidualnej i zbiorowej.

Realizacja drugiego nakazu obejmuje powinność szacowania skali, rozmiaru ryzyka zawodowego, rozumianego jako prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy § 2 pkt 7 rbhp ., oraz jego dokumentowania.

Jako pracodawca powinieneś uwzględnić, że obowiązek oceny ryzyka zawodowego, dokumentowania i informowania o ryzyku zawodowym nie jest jednorazowy. Wykonywanie tych trzech czynności będzie się aktualizowało zawsze w momencie dopuszczenia pracownika do pracy w związku z nawiązaniem stosunku, jak również wtedy gdy jako pracodawca uzyskasz nowe informacje na temat zagrożeń związanych z wykonywaniem pracy. Wykonanie obowiązku oceny ryzyka zawodowego decyduje bowiem wprost o poziomie bezpieczeństwa i ochronie zdrowia każdego, indywidualnie oznaczonego pracownika.

Przepisy bhp wymagają od pracodawcy dokumentowania oceny ryzyka zawodowego. Dokument zawierający wspomnianą ocenę powinien zawierać:

• szczegółowy opis ocenianego stanowiska,
• wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego oraz
• wyszczególnienie niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających ryzyko,
• datę przeprowadzenia oceny.

W dokumencie powinien znaleźć się także wykaz osób dokonujących oceny. 

Zwróć uwagę, że ustawodawca nie precyzuje ani formy informacji o ryzyku zawodowym ani czasu i częstotliwości jej przekazywania pracownikom. Przywiązuje jednak dużą wagę do tego, aby pracownicy informację uzyskali. Wyrazem tego jest art. 104¹ § 1 pkt 8 Kodeksu Pracy, mówiący, że w regulaminie pracy należy określić sposób informowania o ryzyku zawodowym.

Oznacza to, że regulamin pracy nie może zawierać informacji o ryzyku zawodowym, bo taka informacja powinna trafić do każdego pracownika z osobna, zgodnie ze wskazanym sposobem jej przekazania. U pracodawcy, u którego nie ma obowiązku ustalania regulaminu pracy (takiego obowiązku nie mają pracodawcy zatrudniający mniej niż 20 pracowników art.104 Kodeksu Pracy) on sam określa sposób informowania o ryzyku zawodowym bądź informację tę bezpośrednio przekazuje każdemu  pracownikowi. Fakt ten pracownik powinien potwierdzić pisemnie, a następnie potwierdzenie powinno zostać włączone do akt osobowych pracownika do części A.

BIBLIOGRAFIA

Baran K. red. i inni, Kodeks Pracy Komentarz, Wydawnictwo  Wolters Kluwer, Warszawa  2016