Odmowa szczepienia przeciwko COVID-19, a odebranie samochodu służbowego handlowcowi

Na chwilę obecną szczepienia nie mają charakteru obowiązkowego. Tym bardziej nie są więc obowiązkiem pracowniczym, wynikającym z jakiegokolwiek źródła przepisów prawa pracy. W sytuacji, gdy samochód służbowy stanowi narzędzie pracy niezbędne do wykonywania obowiązków pracowniczych, a praca handlowca nie może być zorganizowana w sposób niewymagający korzystania z pojazdu służbowego, wówczas, co do zasady, nie ma możliwości pozbawienia pracowników z prawa korzystania z narzędzi pracy jakimi są pojazdy służbowe. Trudno aby pracownik mógł wykonywać umówioną pracę bez dostępu do niezbędnych narzędzi pracy – w przypadku pracowników mobilnych, umożliwiających przemieszczanie się.

Rolą pracodawcy jest zapewnienie pracownikom sprzętu niezbędnego do wykonywania umówionej pracy. Narzędzia pracy powinny umożliwiać wykonywanie pracy w sposób bezpieczny nie powodując zagrożenia dla zdrowia oraz życia pracowników, jak również korespondować z rodzajem wykonywanych obowiązków. Pracodawca zatrudniający pracowników mobilnych, wykonujących zadania poza stałym miejscem pracy, zwykle wyposaża ich w samochody służbowe.

Samochody służbowe w żadnym razie nie mogą to być pojazdy dowolne. Powinny legitymować się stanem technicznym umożliwiającym dopuszczenie ich do ruchu na drogach publicznych.

Warunki techniczne pojazdów, uregulowane zostały w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z 31 grudnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia. Przywołane rozporządzenie nie uległo zmianom w okresie stanu epidemii COVID-19 - przykładowo w kontekście dodatkowych wymogów technicznych związanych z profilaktyką przeciwwirusową.

Problematyka szczepień ochronnych uregulowana jest w podstawowym zakresie w przepisach ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Zasadą jest, że w celu zapobiegania szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych wśród pracowników narażonych na działanie biologicznych czynników chorobotwórczych przeprowadza się zalecane szczepienia ochronne, wymagane przy wykonywaniu czynności zawodowych.

Wspomniane wyżej rozporządzenie, jak sama nazwa wskazuje ustala wykaz rodzajów czynności zawodowych oraz zalecanych szczepień ochronnych wymaganych u pracowników, funkcjonariuszy, żołnierzy lub podwładnych podejmujących pracę, zatrudnionych lub wyznaczonych do wykonywania tych czynności, stanowiący załącznik do rozporządzenia. Do chwili obecnej (tj. do końca maja 2021 r.) wśród zalecanych w rozporządzeniu szczepień ochronnych nie ma szczepienia przeciwko koronawirusowi.

Odnosząc się bezpośrednio do możliwości pozbawienia pracowników dostępu do samochodów służbowych należy wskazać, że jeżeli samochód ten jest koniecznym i niezbędnym narzędziem pracy, umożliwiającym wykonywanie umówionych obowiązków, wówczas pracodawca, niezależnie od braku zaszczepienia się, nie powinien pozbawiać pracownika dostępu do pojazdu służbowego. W przeciwnym razie nie ma możliwości wykonywania umówionej pracy, i jednocześnie nie ma podstawy do rozwiązania z pracownikiem stosunku pracy. Oczywiście można wówczas rozważyć poruszanie się pracownika środkami transportu zbiorowego. Jednak w sytuacji gdy jest on nie zaszczepiony jest to jeszcze bardziej ryzykowne. Jeżeli jednak praca handlowca może być realizowana bez konieczności dojazdu do klientów i poruszania się tym samym pojazdem służbowym – np. z wykorzystaniem środków porozumiewania się na odległość oraz Internetu – wówczas nic nie stoi na przeszkodzie do modyfikacji zakresu obowiązków pracownika, tak aby nie musiał on korzystać z samochodów służbowych.

Jednocześnie należy pamiętać, że zgodnie z opinią ekspertów zajmujących się problematyką koronawirusa, zaszczepienie się – chociaż jak najbardziej zalecane – nie jest równoznaczne z gwarancją niemożności zarażania od osoby zaszczepionej, która miała wcześniej kontakt z koronawirusem.