Osoba skazana wykonująca prace użytecznie społeczne to nie pracownik firmy ale może ulec wypadkowi przy pracy i co wówczas?

Osoby skazane wyrokiem sądu na wykonywanie nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne lub pracy społecznie użytecznej, choć nie są pracownikami organizacji, w której realizują orzeczenie sądu, mogą tak jak każdy jej pracownik ulec wypadkowi podczas wykonywania zleconych zadań. Rodzi się wówczas pytanie, jak postąpić, według jakich przepisów działać?

Zacznijmy zatem od tego, że problematyka wypadku związanego z wykonywaniem prac społecznie użytecznych przez osobę skazaną na podstawie wyroku sądu uregulowana jest szczegółowo w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 27 maja 2010 r. w sprawie trybu postępowania przy zawieraniu przez podmioty uprawnione umowy ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków skazanych wykonujących nieodpłatną, kontrolowaną pracę na cele społeczne oraz pracę społecznie użyteczną. Przepisy przywołanego rozporządzenia nie odwołują się jednak do świadczeń wypłacanych przez ZUS w związku z wypadkiem tylko do świadczeń wynikających z ubezpieczenia skazanego, który powinien być ubezpieczony na minimalną sumę 250% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Skazanie wyrokiem sądu może wiązać się z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne. Praca taka nie może być wykonywana w dowolnym miejscu na rzecz dowolnego podmiotu. Rolą właściwego wójta, burmistrza czy prezydenta miasta jest wyznaczenie miejsc, w których istnieje możliwość wykonywana nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne. Najczęściej są to:

• podmioty dla których organ gminy, powiatu lub województwa jest organem założycielskim, a także
• państwowe lub samorządowe jednostki organizacyjne oraz
• spółki prawa handlowego, których obowiązkiem jest umożliwienie osobom skazanym wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne.

Praca osoby skazanej, wykonującej nieodpłatną, kontrolowaną pracę na cele społeczne oraz pracę społecznie użyteczną, mimo iż zachowuje pewne elementy stosunku pracy (świadczenie pracy podporządkowanej, w wyznaczonym miejscu i czasie) w żadnym razie nie jest pracą wykonywaną w ramach form zatrudnienia przewidzianych kodeksem pracy. Wynika to z faktu, iż umowa o pracę czy inna forma świadczenia pracy na podstawie stosunku pracy wiąże się z dobrowolnością w zakresie podejmowania obowiązków pracowniczych. W przypadku umów prawa pracy nie ma przymusu świadczenia pracy. Inaczej wygląda to w przypadku osób skazanych. W takim przypadku wykonywanie pracy nie wiąże się z zasadą dobrowolności – tylko z obowiązkiem prawnym wynikającym z decyzji sądu.

Wypadek osoby wykonującej prace społecznie użyteczne na podstawie wyroku sądowego w kwestii świadczeń jakie się z nim wiążą podlega, jak już to zostało wspomniane na początku, regulacjom rozporządzenia w sprawie trybu postępowania przy zawieraniu przez podmioty uprawnione umowy ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków skazanych wykonujących nieodpłatną, kontrolowaną pracę na cele społeczne oraz pracę społecznie użyteczną. Przywołane rozporządzenie reguluje:

• tryb postępowania przy zawieraniu, przez podmioty uprawnione, umowy ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków skazanych wykonujących nieodpłatną, kontrolowaną pracę na cele społeczne oraz pracę społecznie użyteczną,
• minimalną i maksymalną sumę ubezpieczenia, na którą umowa taka może zostać zawarta,
• podmioty uprawnione do zawierania umów ubezpieczenia oraz
• termin zawierania umów.

Przepisy powyższego rozporządzenia nie przewidują świadczeń – wypłacanych np. przez ZUS w związku z nieszczęśliwym wypadkiem skazanego, tylko wypłatę z ubezpieczenia skazanego. Minimalna suma wypłaty w odniesieniu do jednego zdarzenia objętego ubezpieczeniem od następstw nieszczęśliwych wypadków stanowi 250 % minimalnego wynagrodzenia za pracę – w dniu zawarcia umowy.

Jeszcze jedna bardzo ważna kwestia, na która należy zwrócić uwagę. Przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadku przy pracy i chorób zawodowych za wypadek przy pracy uznają nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas wykonywania odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania. W takim przypadku możemy mówić o świadczeniach wypadkowych z ZUS, jak w przypadku pracownika.

Niezależnie od powyższego, dobrym rozwiązaniem może okazać się – mimo przysługujących uprawnień wynikających z ubezpieczenia NNW odbywającego karę – zwrócenie się w omawianej sprawie do właściwej miejscowo jednostki organizacyjnej ZUS. Pamiętajmy jednak, że w celu zajęcia przez ZUS niebudzącego stanowiska w sprawie niezbędne będzie:

• dokładne określenie rodzaju zatrudnienia skazanego (ze wskazaniem na jego nieodpłatność lub odpłatność),
• poruszenie kwestii ewentualnego ubezpieczenia wypadkowego osoby skazanej oraz
• opisanie okoliczności nieszczęśliwego wypadku jakiemu uległ skazany.