Przygotuj pracowników i stanowiska pracy do zimy

Na początku warto przypomnieć, że w zakresie obiektów budowlanych, w których znajdują się pomieszczenia pracy, a także terenów i urządzeń z nimi związanych, pracodawca ma obowiązek zapewnić, aby spełniały one wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy przez cały czas ich użytkowania. Należy więc dokonać przeglądu wszystkich budynków, budowli i instalacji, aby się upewnić, czy faktycznie będą zapewniały bezpieczeństwo pracownikom nawet w najcięższych warunkach zimowych.

Podczas przeglądu budynków, budowli i instalacji szczegółowym sprawdzeniem należy objąć stan techniczny:

• warstw fakturowych i elementów ścian zewnętrznych (attyki, filary, gzymsy) oraz balustrad, loggii i balkonów,

• urządzeń zamocowanych do ścian i dachu obiektu (rynny i rury spustowe, instalacja piorunochronna, anteny, opierzenia, kominy, ławy kominiarskie, włazy i drabiny na dach, parapety zaokienne itp.),

• ociepleń i izolacji,

• przejść przyłączy instalacyjnych przez ściany obiektu,

• okien, świetlików, drzwi, bram,

• pokryć dachowych,

• ramp rozładowczych,

• elementów odwodnienia i obróbek blacharskich,

• przewodów kominowych dymowych oraz grawitacyjnych przewodów spalinowych i wentylacyjnych,

• kominów przemysłowych, kominów wolno stojących oraz kominów i przewodów kominowych, w których ciąg kominowy jest wymuszony pracą urządzeń mechanicznych,

• instalacji centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej,

• instalacji gazowych,

• instalacji elektrycznych,

• instalacji wodnej i kanalizacyjnej odprowadzającej ścieki z obiektu,

• oświetlenia klatek schodowych, korytarzy i holi,

• oświetlenia zewnętrznego obiektu,

• otoczenia budynków, w szczególności drogi, chodniki, dojścia, przejścia, place składowe i manewrowe, parkingi, w tym ich odwodnienie i oświetlenie,

• urządzeń stanowiących zabezpieczenie przeciwpożarowe obiektu, z możliwościami dojazdu służb ratowniczych, a w szczególności straży pożarnej.

Na stanowiskach pracy wewnątrz budynków należy zapewnić temperaturę nie niższą niż 14°C, chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają, a w pomieszczeniach pracy, w których wykonywana jest lekka praca fizyczna, i biurowych – nie niższą niż 18°C (temperatura powinna być odpowiednia do rodzaju wykonywanej pracy – metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania – w pomieszczeniach pracy). Pamiętając, że zima to okres mniejszego i krótszego nasłonecznienia należy zadbać o odpowiednie oświetlenie dzienne i sztuczne (czyste okna oraz świetliki, uzupełnione lampy). Kolejnym elementem, o którym nie można zapomnieć to odpowiednie odzież i obuwie robocze dla pracowników.

Ogrzewając pomieszczenia pracy systemami nawiewu ciepłego powietrza bądź systemami klimatyzacji trzeba zwrócić uwagę na to, aby doprowadzane powietrze było oczyszczone z pyłów i substancji szkodliwych dla zdrowia. Klimatyzacja lub wentylacja nie mogą powodować przeciągów, wyziębienia lub przegrzewania pomieszczeń pracy.

Strumień powietrza pochodzący z urządzeń wentylacji nawiewnej nie powinien być skierowany bezpośrednio na stanowisko pracy, a jego maksymalna temperatura nie powinna przekraczać 70°C przy nawiewie powietrza na wysokości nie mniejszej niż 3,5 m od poziomu podłogi stanowiska pracy i 45°C – w pozostałych przypadkach.

Nie wolno zatykać otworów wentylacji odciągowej mechanicznej czy naturalnej (nawet otworów w dolnych częściach drzwi) w celu zapewnienia prawidłowej wymiany powietrza. W szczególności dotyczy to pomieszczeń, w których mogą występować pyły, gazy czy pary szkodliwe dla zdrowia, łatwo palne i (lub) wybuchowe.

Pracownicy narażeni na zimno to m.in.:

• pracownicy budowlani,

• montażyści konstrukcji zewnętrznych,

• monterzy urządzeń energetycznych, telekomunikacyjnych i wodnych,

• pracownicy transportu drogowego i kolejowego,

• leśnicy i rybacy,

• pracownicy służb komunalnych,

• geodeci,

• strażacy,

• policjanci,

• personel służb ratowniczych,

• inni pracownicy wykonujący tylko dorywczo prace na zewnątrz pomieszczeń.

Niektóre przepisy określają warunki, przy jakich niedopuszczalne jest prowadzenie prac. Na przykład § 12 rozporządzenia ministra środowiska w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu niektórych prac z zakresu gospodarki leśnej zakazuje prowadzenia prac podczas:

• obfitych opadów atmosferycznych,

• silnego wiatru,

• burz,

• minus 20°C temperatury powietrza,

• minus 5°C w przypadku prac na drzewach stojących

oraz:

• w warunkach ograniczonej widoczności,

• z wyłączeniem prac z użyciem maszyn, które można prowadzić w warunkach zapadającego zmroku i warunkach nocnych przy oświetleniu sztucznym zapewniającym dobrą widoczność.

Osoby pracujące na otwartej przestrzeni powinny mieć zapewnione:

• odzież i obuwie zimowe,

• ochronę głowy, twarzy i rąk,

• miejsce do ogrzewania się i spożywania posiłków,

• zadaszenia stanowisk do wykonywania niektórych prac (np. prace spawalnicze),

• ciepłe posiłki i napoje.

Jedynym postanowieniem w powyższym zakresie jest nałożony na pracodawcę obowiązek zapewnienia pracownikom w pobliżu miejsc pracy pomieszczenia umożliwiającego im schronienie się przed opadami atmosferycznymi, ogrzanie się oraz zmianę odzieży i odpowiednich środków ochrony indywidualnej.

Przy pracach wykonywanych na otwartej przestrzeni lub w nieogrzewanych pomieszczeniach należy zapewnić pracownikom w pobliżu miejsc ich pracy pomieszczenia umożliwiające im schronienie się przed opadami atmosferycznymi, ogrzanie się i zmianę odzieży. Pomieszczenia te powinny być zaopatrzone w urządzenia do podgrzewania posiłków.

Ponadto w pomieszczeniach do ogrzewania się pracowników powinna być zapewniona temperatura co najmniej 16°C, a na każdego pracownika najliczniejszej zmiany powinno przypadać co najmniej 0,1 m2 powierzchni, przy czym całkowita powierzchnia pomieszczenia nie może być mniejsza niż 8 m2.

Jeżeli ze względu na rodzaje prac wykonywanych na otwartej przestrzeni w okresie zimowym nie jest możliwe zapewnienie ww. pomieszczenia, należy zapewnić pracownikom w pobliżu miejsca ich pracy odpowiednio urządzone źródła ciepła (np. tzw. koksowniki, grzejniki na propan-butan), przy zachowaniu wymagań ochrony przeciwpożarowej.

Posiłki profilaktyczne wydawane są pracownikom wykonującym prace związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i powyżej 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet, wykonywane na otwartej przestrzeni w okresie zimowym. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów za okres zimowy uważa się okres od 1 listopada do 31 marca.

Posiłki powinny być wydawane w formie jednego dania gorącego w czasie regulaminowych przerw w pracy, w zasadzie po 3–4 godz. pracy, natomiast napoje powinny być dostępne dla pracowników w ciągu całej zmiany roboczej.

Napoje gorące pracodawca zapewnia pracownikom pracującym przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej 10°C i są to najczęściej różnego rodzaje herbaty, kawa zbożowa, mleko itp.

Należy pamiętać, że posiłki i napoje wydawane są pracownikom w dniach wykonywania prac uzasadniających ich wydawanie.

Stanowiska pracy, na których zatrudnieni pracownicy powinni otrzymywać posiłki i napoje, oraz szczegółowe zasady ich wydawania, a także warunki uzasadniające zapewnienie posiłków, ustala pracodawca w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi, a jeżeli u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa – pracodawca po uzyskaniu opinii przedstawicieli pracowników.

Bardzo istotne jest, że pracownikom nie przysługuje ekwiwalent pieniężny za posiłki i napoje. Otrzymywanie posiłków i (lub) napojów jest związane nie tyle ze stanowiskiem pracy, ile z warunkami, w jakich pracownik wykonuje pracę, oraz wydatkiem energetycznym podczas jej wykonywania.

Pracownik, który powinien przestrzegać swoich obowiązków, ma także prawo wymagać (domagać się) zapewnienia mu bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Ma również prawo (przez swoich przedstawicieli) wpływać na działania pracodawcy w celu zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy w firmie.

Zima to okres, w którym powinny być w szczególności wykorzystane uprawnienia pracowników do konsultacji z pracodawcą wszystkich działań związanych z bhp – począwszy od przygotowawczych, do doraźnych, wynikających chociażby z nagłych zmian pogody czy pojawiania się warunków ekstremalnych, mających bezpośredni lub pośredni wpływ na warunki pracy.

Zima to także czas na przeanalizowania oceny ryzyka zawodowego dotyczącego zagrożeń, które wynikają z zupełnie innych warunków pracy, przede wszystkim w miejscach na otwartej przestrzeni, ale również dodatkowych zadań dla niektórych pracowników, na przykład tych, którzy będą zaangażowani w odśnieżanie czy usuwanie skutków awarii powodowanych silnymi mrozami, burzami śnieżnymi lub okresowymi roztopami itp.