Zmiany w przepisach dot. ryzyka wystąpienia i zapobiegania poważnej awarii przemysłowej

Kinga Grodzicka-Lisek
Kinga Grodzicka-Lisek
27.07.2015AKTUALNE

Zmiany w przepisach dot. ryzyka wystąpienia i zapobiegania poważnej awarii przemysłowej

Sejm przyjął nowelizację ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw. Uchwalone przepisy dostosowują obecny system klasyfikacji zakładów o dużym albo zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej do nowego systemu klasyfikacji substancji chemicznych. Zakłady te będą musiały wdrożyć programy zarządzania bezpieczeństwem, które będą musiały być stale aktualizowane.

23 lipca 2015 r. Sejm uchwalił zmiany do ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw. Nowela wdraża przepisy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (2012/18/UE) w sprawie kontroli zagrożeń poważnymi awariami związanymi z substancjami niebezpiecznymi – dyrektywa Seveso III. Termin wprowadzenia w życie przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych niezbędnych do wykonania dyrektywy Seveso III wyznaczony był do dnia 31 maja 2015 r. Zatem należy jak najszybciej wprowadzić zmiany na gruncie prawa polskiego.

Zmiany w zakresie sporządzania programu zapobiegania poważnym awariom przemysłowym

Jedną z ważniejszych zmian z punktu widzenia przepisów bhp jest wprowadzenie zmian w zakresie sporządzania programu zapobiegania poważnym awariom przemysłowym. Program ten ma być wdrażany poprzez system zarządzania bezpieczeństwem. Zgodnie z uchwalonym przez sejm projektem art. 251 nabiera nowego brzmienia:

„Art. 251. 1. Prowadzący zakład o zwiększonym ryzyku lub zakład o dużym ryzyku sporządza program zapobiegania poważnym awariom przemysłowym, zwany dalej „programem zapobiegania awariom”.

2. Prowadzący zakład o zwiększonym ryzyku lub zakład o dużym ryzyku, wdraża program zapobiegania awariom za pomocą systemu zarządzania bezpieczeństwem, gwarantującego odpowiedni do zagrożeń poziom ochrony ludzi i środowiska, stanowiącego element ogólnego systemu zarządzania zakładem.

3. Program zapobiegania awariom uwzględnia zagrożenia awariami przemysłowymi i złożoność organizacji w zakładzie.

4. Program zapobiegania awariom zawiera:

  1. ogólne cele i zasady działania prowadzącego zakład;
  2. wskazanie zadań i odpowiedzialności kierownictwa zakładu, w zakresie kontroli zagrożeń awariami przemysłowymi oraz zapewnienia odpowiedniego do zagrożeń poziomu ochrony ludzi i środowiska;
  3. określenie prawdopodobieństwa zagrożenia awarią przemysłową;
  4. zasady zapobiegania awarii przemysłowej w celu poprawy bezpieczeństwa;
  5. zasady zwalczania skutków awarii przemysłowej;
  6. określenie sposobów ograniczenia skutków awarii przemysłowej dla ludzi i środowiska w przypadku jej zaistnienia;
  7. określenie częstotliwości przeprowadzania analiz programu zapobiegania awariom w celu oceny jego aktualności i skuteczności.

5. Prowadzący zakład o zwiększonym ryzyku lub zakład o dużym ryzyku przedkłada program zapobiegania awariom właściwemu organowi Państwowej Straży Pożarnej oraz wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska w następujących terminach:

  1. co najmniej na 30 dni przed dniem uruchomienia zakładu nowego lub jego części;
  2. roku od dnia zaliczenia zakładu innego do zakładu o zwiększonym ryzyku lub zakładu o dużym ryzyku.

6. Program zapobiegania awariom podlega zmianom, jeżeli potrzebę zmiany uzasadniają względy bezpieczeństwa wynikające ze zmiany stanu faktycznego, postępu naukowo-technicznego lub analizy zaistniałych awarii przemysłowych.

7. Program zapobiegania awariom podlega, co najmniej raz na 5 lat, analizie i uzasadnionym zmianom.

8. Jeżeli prowadzący zakład o zwiększonym ryzyku lub zakład o dużym ryzyku nie dokonuje zmian, o których mowa w ust. 6 i 7, właściwy organ Państwowej Straży Pożarnej wzywa do zmiany programu zapobiegania awariom, wyznaczając termin dokonania zmian.

Wprowadzane zmiany zawierają więc uregulowania określające szczegóły dotyczące zakresu programu zapobiegania poważnym awariom sporządzanego przez prowadzącego zakład o dużym i zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej.

Ważne

Ciężar wprowadzenia programu zapobiegania poważnym awariom dotyczy obowiązków prowadzącego zakład. Zatem po zmianach to na prowadzącym zakład spoczywać będzie ten obowiązek.

Wskazówki w zakresie opracowania i wdrożenia systemu zarządzania bezpieczeństwem

W celu ugruntowania powyższego sposobu wdraża programu zapobiegania awariom znowelizowane przepisy zobowiązują prowadzącego zakład o zwiększonym ryzyku lub zakład o dużym ryzyku do opracowania i wdrożenia systemu zarządzania bezpieczeństwem, gwarantującego odpowiedni do zagrożeń poziom ochrony ludzi i środowiska, stanowiącego element ogólnego systemu zarządzania zakładem. Nowe brzmienie art. 252 ustawy zawiera szczegóły dotyczące zakresu systemu zarządzania bezpieczeństwem opracowywanego przez prowadzącego zakład o dużym albo zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej.

1. System zarządzania bezpieczeństwem uwzględnia zagrożenia awariami przemysłowymi i złożoność organizacji w zakładzie oraz jest oparty na ocenie ryzyka.

2. System zarządzania bezpieczeństwem obejmuje strukturę organizacyjną, zakres odpowiedzialności, procedury, procesy oraz zasoby konieczne do określenia oraz wdrożenia programu zapobiegania awariom.

3. W systemie zarządzania bezpieczeństwem należy uwzględnić:

  1. określenie, na wszystkich poziomach organizacji, obowiązków pracowników odpowiedzialnych za działania na wypadek awarii przemysłowej, a także środków podjętych w celu uświadomienia potrzeby ciągłego doskonalenia;
  2. określenie programu szkoleniowego oraz zapewnienie szkoleń dla pracowników, o których mowa w pkt 1, oraz dla innych osób pracujących w zakładzie, w tym podwykonawców;
  3. funkcjonowanie mechanizmów umożliwiających systematyczną analizę zagrożeń awarią przemysłową oraz prawdopodobieństwa jej wystąpienia;
  4. instrukcje bezpiecznego funkcjonowania instalacji, w której znajduje się substancja niebezpieczna, przewidziane dla normalnej eksploatacji instalacji, a także konserwacji i czasowych przerw w ruchu;
  5. instrukcje sposobu postępowania w razie konieczności dokonania zmian w procesie przemysłowym;
  6. systematyczną analizę przewidywanych sytuacji mogących prowadzić do awarii przemysłowych;
  7. prowadzenie, z uwzględnieniem najlepszych dostępnych praktyk, monitoringu funkcjonowania instalacji, w której znajduje się substancja niebezpieczna, umożliwiającego podejmowanie działań korekcyjnych w przypadku wystąpienia zjawisk stanowiących odstępstwo od normalnej eksploatacji instalacji, w tym związanych ze zużyciem instalacji i korozją jej elementów;
  8. systematyczną ocenę programu zapobiegania awariom oraz systemu zarządzania bezpieczeństwem, prowadzoną z punktu widzenia ich aktualności i skuteczności ze wskazaniem sposobu jej dokumentowania i zatwierdzania;
  9. analizę wewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego – w przypadku zakładu o dużym ryzyku.

Trzeba zwrócić uwagę, że zmiany wynikają również z rozszerzenia obowiązku opracowania systemu zarządzania bezpieczeństwem na zakłady o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowej, które dotychczas nie są obowiązane do opracowywania wewnętrznych planów operacyjno-ratowniczych.

Wytyczne w zakresie raportu o bezpieczeństwie

W nowo uchwalonych przepisach jest również mowa o obowiązku prowadzącego zakład o dużym ryzyku przedłożenia raportu o bezpieczeństwie komendantowi wojewódzkiemu Państwowej Straży Pożarnej i wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska w następujących terminach:

  1. co najmniej na 30 dni przed dniem uruchomienia zakładu nowego lub jego części;
  2. 2 lat od dnia zaliczenia zakładu innego do zakładu o dużym ryzyku.

Ponadto prowadzący zakład o dużym ryzyku, co najmniej raz na 5 lat, dokonuje analizy raportu o bezpieczeństwie i wprowadza w nim uzasadnione zmiany. Zmiana raportu o bezpieczeństwie jest konieczna jeżeli:

  1. potrzebę zmiany uzasadniają względy bezpieczeństwa wynikające ze zmiany stanu faktycznego, postępu naukowo-technicznego lub analizy zaistniałych awarii przemysłowych, z uwzględnieniem awarii przemysłowych, które wystąpiły w danym zakładzie oraz, jeżeli jest to zasadne, zdarzeń mogących prowadzić do awarii przemysłowej;
  2. wynika to z analizy realizacji lub przećwiczenia wewnętrznego lub zewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego.

Ważną kwestią z punktu widzenia bezpieczeństwa i higieny pracy jest również zobowiązanie prowadzącego zakład o dużym ryzyku do zapewnienia możliwość udziału w postępowaniu, którego przedmiotem jest sporządzenie wewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego:

  • pracownikom zakładu, w szczególności narażonym bezpośrednio na skutki awarii przemysłowej oraz
  • pełniącym funkcję społecznych inspektorów pracy lub przedstawicielom związków zawodowych odpowiedzialnym za bezpieczeństwo i higienę pracy
  • oraz, w razie potrzeby, również podmiotom zewnętrznym wykonującym prace na terenie zakładu.

Sporządzanie wewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego

Pracodawca prowadzący zakład sporządzając wewnętrzny plan operacyjno-ratowniczy, z udziałem wymienionych wyżej podmiotów, musi im przekazać informacje:

a) o okolicznościach awarii przemysłowej,
b) o niebezpiecznych substancjach związanych z awarią przemysłową,
c) umożliwiających dokonanie oceny skutków awarii przemysłowej dla ludzi, mienia i środowiska,
d) o podjętych działaniach ratunkowych, a także działaniach mających na celu ograniczenie skutków awarii przemysłowej i zapobieżenie jej powtórzeniu się.

Uchwalone zmiany w ustawie Prawo ochrony środowiska zakładają m.in. uściślenie definicji „właściwego organu Państwowej Straży Pożarnej”. Doprecyzowano, że właściwy organ Państwowej Straży Pożarnej, oznacza organ właściwy miejscowo ze względu na lokalizację zakładu. Zmiana ta jest szczególnie istotna z uwagi na fakt, że istnieje wielu prowadzących zakłady, których lokalizacja jest inna niż lokalizacja zakładu.

Ponadto wprowadzono definicję zakładów stwarzających zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej w celu uporządkowania i zapewnienia przejrzystości przepisów dotyczących tych zakładów i wyeliminowania ewentualnych trudności interpretacyjnych.

Wyjaśnienie pojęć stosowanych w zakresie przeciwdziałania poważymy awariom

Nowelizacja zakłada również wyjaśnienie pojęć, które stosowane są w przepisach w zakresie przeciwdziałania poważnym awariom:

  1. efekcie domina – rozumie się przez to potencjalne oddziaływanie instalacji lub zakładów, których zlokalizowanie może zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia awarii lub pogłębić jej skutki, w szczególności ze względu na skoncentrowanie posiadanych rodzajów i ilości składowanych substancji niebezpiecznych, a także ze względu na położenie geograficzne;
  2. składowanej substancji niebezpiecznej – rozumie się przez to substancję niebezpieczną pozostającą pod nadzorem zakładu lub przechowywaną na jego terenie;
  3. uruchomieniu zakładu lub jego części – rozumie się przez to moment rozpoczęcia eksploatacji położonych na terenie zakładu instalacji lub urządzeń, w których znajduje się lub może znajdować się substancja niebezpieczna w ilości decydującej o zaliczeniu zakładu do zakładu o zwiększonym ryzyku lub zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej;
  4. zakładzie nowym – rozumie się przez to:
    a) zakład o zwiększonym ryzyku lub zakład o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, uruchomiony dnia 1 czerwca 2015 r. albo po tej dacie,
    b) zakład niebędący zakładem o zwiększonym ryzyku lub zakładem o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej lub zakład o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, który z dniem 1 czerwca 2015 r. albo po tej dacie staje się zakładem o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej ze względu na zmiany w instalacjach lub działalności powodujące zmianę w ilości lub rodzaju substancji niebezpiecznych,
    c) zakład niebędący zakładem o zwiększonym ryzyku lub zakładem o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej lub zakład o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, który z dniem 1 czerwca 2015 r. albo po tej dacie staje się zakładem o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej ze względu na zmiany w instalacjach lub działalności powodujące zmianę w ilości lub rodzaju substancji niebezpiecznych;
  5. zakładzie innym – rozumie się przez to:
    a) zakład niebędący zakładem o zwiększonym ryzyku lub zakładem o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, który z powodów innych niż określone dla zakładu nowego z dniem 1 czerwca 2015 r. albo po tej dacie staje się zakładem o zwiększonym ryzyku lub zakładem o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej,
    b) zakład o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, który z powodów innych niż określone dla zakładu nowego z dniem 1 czerwca 2015 r. albo po tej dacie staje się zakładem o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej,
    c) zakład o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, który z powodów innych niż określone dla zakładu nowego z dniem 1 czerwca 2015 r. albo po tej dacie staje się zakładem o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej;
  6. zakładzie sąsiednim – rozumie się przez to każdy zakład zlokalizowany w takiej odległości od innego zakładu, która zwiększa prawdopodobieństwo i skutki awarii;
  7. zagrożeniu – rozumie się przez to samoistną właściwość substancji niebezpiecznej lub warunki fizyczne, które mogą spowodować negatywne skutki dla zdrowia ludzi lub środowiska;
  8. znajdowaniu się w zakładzie substancji niebezpiecznych – rozumie się przez to faktyczną lub przewidywaną obecność substancji niebezpiecznych w zakładzie lub substancji niebezpiecznych, które mogą powstać podczas utraty kontroli nad procesami, w tym magazynowaniem, w odniesieniu do każdej instalacji w zakładzie, w ilościach decydujących o zaliczeniu zakładu do zakładu o zwiększonym ryzyku lub zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej.

Jednocześnie w noweli ustawy znalazły się przepisy jasno wskazujące dla jakiego rodzaju działalności nie stosuje się przepisów dotyczących poważnych awarii. Ponieważ dotychczasowa praktyka wskazuje na niejednolitą interpretację przepisów dotyczących zakresu ich stosowania, to uszczegółowienie tych przepisów jest niezbędne.

Obecnie uchwalony przez Sejm projekt trafił do Senatu i teraz senatorowie wypowiedzą się na jego temat.

Autor: 

Kinga Grodzicka-Lisek

Autor
Kinga Grodzicka-Lisek
Prawnik, specjalizujący się w zagadnieniach prawa pracy oraz bezpieczeństwa i higieny pracy. Kilkuletni pracownik kancelarii adwokackiej. Autorka wielu tekstów i porad w zakresie prawa pracy oraz bhp. Redaktor „Portalu bhp” i była redaktor naczelna „Bhp w firmie” w 2011 r., redaktor prowadząca poradnik „Szkolenia bhp w firmie” w latach 2007-2009.