Rodzaje pracy: praca fizyczna a praca umysłowa
Gdzie mogę znaleźć dokładny wykaz, co możemy zaliczyć do pracy fizycznej? Czy na stanowisku kasjera (który również musi udzielać różnych informacji o promocjach, cenach itp.) w przypadku przenoszenia czystych, suchych ręczników (do wypożyczenia dla klientów basenu) oraz otwierania szafek ubraniowych za pomocą tzw. elektronicznego klucza, też można mówić o pracy fizycznej?
Dokładnego wykazu prac fizycznych, ani prawnych kryteriów takiej klasyfikacji po prostu nie ma.
Sposób podziału prac na fizyczne i umysłowe jest podziałem dość umownym, bowiem w przepisach takie rodzaje pracy nie występują.
W przepisach występuje jednak podział stanowisk pracy na stanowiska robotnicze i administracyjno-biurowe. W domyśle chodzi właśnie o prace fizyczne i prace umysłowe.
Natomiast podział na prace fizyczne i prace umysłowe jest istotny z punku widzenia fizjologii i ergonomii pracy.
Z punktu widzenia metod pracy, należy twierdzić, iż każda praca jest obciążeniem biologicznym organizmu. Powoduje bowiem zmiany czynnościowe w poszczególnych układach, narządach człowieka i w całym jego organizmie.
Obciążenia występujące podczas wykonywania pracy możemy podzielić na obciążenia:
● fizyczne, spowodowane pracą mięśni,
● psychiczne, które są wynikiem zaangażowania procesów myślowych, oraz
● nerwowe, wynikające z samej pracy lub psychicznych i materialnych warunków pracy.
Rodzaje pracy: pojęcie praca fizyczna i umysłowa
Problem jednoznacznego podziału prac na czysto fizyczne i umysłowe pokazują poniższe definicje (wg Zieleniewski J. Organizacja i zarządzanie. Warszawa 1969, PWN):
Praca fizyczna – praca absorbująca głownie układ mięśniowy pracownika, ale także centralny układ nerwowy (w związku z dokonywaniem spostrzeżeń, podejmowaniem decyzji itd.). Udział wysiłku umysłowego w pracy fizycznej rośnie w miarę rozwoju mechanizacji i automatyzacji oraz przejmowania prac wymagających wysiłku fizycznego przez mechanizmy.
Praca umysłowa – praca absorbująca centralny układ nerwowy pracownika. Związany z każdą pracą umysłową wysiłek psychiczny wiąże się głównie z odbiorem informacji, podejmowaniem decyzji i wykonywaniem czynności, z ich ilością, złożonością, zmiennością, dokładnością itd. Praca umysłowa może mieć charakter: twórczy, odtwórczy, pomocniczy.
Przy takim sposobie kategoryzacji można wykonywane prace (a częściej czynności) zakwalifikować do pracy:
● fizycznej, gdy występuje przewaga elementów angażujących pracę mięśni,
● umysłowej, gdy przeważające jest zaangażowania kory i ośrodków mózgowych.
Natomiast, które prace, czy które stanowiska pracy, będą w zakładzie zakwalifikowane, zaliczone do prac fizycznych, a które do umysłowych, decyduje pracodawca. Uwzględnia przy tym kryteria ustalone w wewnętrznych uregulowaniach, ale z uwzględnieniem przeważającego wysiłku umysłu czy mięśni.
Brak podstaw do podziału pracy na fizyczną i umysłową
Proszę zwrócić uwagę na niektóre zapisy z przepisów, pokazujące na brak prawnych podstaw do takiego podziału prac:
- wszystkie osoby zatrudnione w zakładzie są pracownikami, natomiast zakres prac (czynności) wynika z umowy o pracę,
- szkolenia bhp – występuje podział na: stanowiska robotnicze, biurowo-administracyjne, kierownicze (osoby kierujące pracownikami), inżynieryjno-techniczne, pracodawców i służbę bhp.
- ocena ryzyka zawodowego – wszystkie stanowiska w zakładzie, na których występują zagrożenia podlegają takiemu samemu systemowi oceny,
- przydział odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej – zasady nie zależą od rodzaju pracy (fizyczna, umysłowa), lecz od zagrożeń i warunków jej wykonywania,
- badania lekarskie – dotyczą w jednakowym stopniu wszystkich pracowników.
- wypadki przy pracy i choroby zawodowe – sposób postępowania, analizowania – jednakowy dla wszystkich pracowników,
- wydawania napojów i posiłków profilaktycznych. Przy posiłkach – kryterium jest ciężkość pracy, czyli wykonywanie pracy fizycznej (ale posiłki otrzymują również wszyscy zatrudnieni pod ziemią), a przy napojach kryterium są warunki środowiska pracy, a nie rodzaj pracy.
Jeszcze jednym argumentem na brak prawnych i praktycznych podstaw do systematyzowania prac jako fizyczne i umysłowe są zapisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 7 sierpnia 2014 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. z 2014 r. poz. 1145), które podaje w załączniku kody nazw zawodów, a nie stanowisk pracy, a także nie dzieli pracowników na fizycznych i umysłowych. Niemniej jednak, przy niektórych numerach kodów można się spotkać z takimi opisami, jak:
- 933xxx – Robotnicy wykonujący prace proste w transporcie i proste prace magazynowe – czyli będą to typowi tzw. pracownicy fizyczni,
- 523xxx – Kasjerzy i sprzedawcy biletów – bez dodatkowego objaśnienia,
- 432101 Ekspedient wypożyczalni – bez dodatkowego objaśnienia.
Prawidłowe klasyfikowanie wymaga uwzględniania zasad zapisanych w „Objaśnieniach do struktury klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy”. Potwierdzają one brak podziału na pracowników fizycznych i umysłowych.
Odpowiedź na pytanie o rodzaje pracy
Wracając do pytania (nie wchodząc w szczegóły celu takiego podziału prac), należy powiedzieć, że wyżej przedstawiony tok rozumowania uzasadnia takie stwierdzenie:
− jeżeli osoba zatrudniona na stanowisku kasjera przez przeważającą część dnia pracy wykonuje prace związane ze sprzedażą biletów i udzielaniem informacji – to będzie tzw. pracownikiem umysłowym,
− jeżeli przez większość dnia pracy otwiera i zamyka drzwiczki szafek, wydaje ręczniki – to będzie tzw. pracownikiem fizycznym.
Natomiast biorąc pod uwagę tylko wymagane od pracownika kwalifikacje (praca związana ze sprzedażą biletów i udzielaniem informacji wymaga wyższych kwalifikacji niż pozostałe czynności) – to kasjer zawsze powinien być uznany za pracownika tzw. umysłowego.
Lesław Zieliński
były główny inżynier zarządzania
bezpieczeństwem pracy, rejestrowany
audytor pomocniczy SZBP wg ISRS
Od 1997 roku zajmuje się tematyką oceny ryzyka zawodowego, zarządzania bhp, pracy służby bhp. Były główny inżynier zarządzania bezpieczeństwem pracy w KGHM Polska Miedź SA - O/ZG ”Lubin” . Rejestrowany audytor pomocniczy SZBP wg ISRS. Autor wielu opracowań kart oceny ryzyka zawodowego, instrukcji i programów szkoleń bhp dla różnych stanowisk pracy w przemyśle i usługach. Prowadzi szkolenia otwarte oraz dedykowane z zagadnień bhp.
Inne artykuły w kategorii Warunki pracy
Powiązane treści
Poradnia 48 Portalu BHP
Jeśli masz jakiekolwiek pytania skorzystaj z indywidualnej porady grona naszych wybitnych Ekspertów.
Popularne
Badania kontrolne w trakcie zwolnienia lekarskiego »
Ile minut trwa przerwa w pracy pracownicy w ciąży pracującej przy komputerze? »
Rodzaje pracy: praca fizyczna a praca umysłowa »
Skierowanie pracownika na badanie kontrolne przed czy po urlopie wypoczynkowym? »
Ręczne prace transportowe – zasady bhp »
Bądź codziennie na bieżąco ze zmianami w branży BHP, dzięki aplikacji stworzonej przez najlepszych Ekspertów.