Koronawirus – zalecenia PIP nie tylko dla pracodawcy i pracownika

Sebastian Kryczka
Sebastian Kryczka
02.03.2020AKTUALNE

Koronawirus – zalecenia PIP nie tylko dla pracodawcy i pracownika

Główny Inspektorat Pracy opublikował „Wyjaśnienia PIP w związku z koronawirusem”. Znalazły się w nich odpowiedzi na pytania z zakresu stosowania przepisów prawa pracy w relacjach między pracodawcą a pracownikami. Warto uzupełnić, że mają one zastosowanie również względem osób zatrudnionych na podstawie umów prawa cywilnego. Szkoda, że wyjaśnienia PIP nic o tym nie wspominają. Sprawdź, na co jeszcze warto zwrócić uwagę w kontekście praw i obowiązków pracodawcy w odniesieniu do problematyki koronawirusa.

Ostatnio tematem numer jeden jest koronawirus – dla jednych zupełnie nowy wirus niewiadomego pochodzenia, dla innych modyfikowany bojowo wcześniej znany wirus do wywoływania paniki, a dla innych wyłącznie zjawisko medialne. Niezależnie od powyższego, koronawirus oraz wszystkie towarzyszące mu okoliczności mogą mieć znaczenie w zakresie płynności organizacyjnej pracodawców. Wirus może stanowić również spore wyzwanie w zakresie sposobu bezpiecznego organizowania pracy.

Zjawisko koronawirusa zostało dostrzeżone przez Główny Inspektorat Pracy. Na swojej stronie internetowej, w związku z licznymi wątpliwościami, GIP przygotował odpowiedzi na kilka pytań dotyczących zgodnego z prawem postępowania pracodawcy w sytuacji zagrożenia koronawirusem.

Pracownik może odmówić wyjazdu w delegację

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że zdaniem Głównego Inspektoratu Pracy pracownik, którego pracodawca wysyła w delegację (wyjazd służbowy) w rejony zagrożone koronawirusem, może odmówić wykonania takiego polecenia. Wystarczy, że powoła się na bezpośrednie zagrożenie swojego życia lub zdrowia oraz ryzyko rozprzestrzenienia choroby w kraju.

Kierując się powyższą zasadą, za jakiś czas może się okazać, że jedynym rozwiązaniem dla pracowników będzie wykonywanie zadań służbowych wyłącznie w formie telepracy. Ta forma wydaje się być najwłaściwszą formą wykonywania pracy w kontekście ryzyka rozprzestrzeniania się wirusa.

Według GIP pracodawca nie może skierować pracownika na dodatkowe badania lekarskie

Główny Inspektorat Pracy odniósł się również do kwestii dodatkowych badań lekarskich pracowników, którzy wracają do pracy po okresie przebywania w rejonach zagrożonych koronawirusem. W ocenie GIP przepisy nie przewidują kierowania pracownika na badania w związku ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na choroby wirusowe.

Zgodnie z art. 229 Kodeksu pracy pracownik podlega badaniom profilaktycznym:

  • wstępnym – przy przyjęciu do pracy,
  • okresowym – w wyznaczonych terminach
  • kontrolnym – po niezdolność pracownika do pracy trwała dłużej niż 30 dni.

Zakres i częstotliwość badań okresowych ustala lekarz zgodnie ze wskazówkami metodycznymi w sprawie przeprowadzania badań  profilaktycznych.

Ważne

Niezależnie od powyższego pamiętaj, że pracodawca nie jest uprawniony do dokonywania samodzielnie oceny stanu zdrowia pracownika. Niedopuszczenie pracownika do pracy, ze względu na potencjalne zarażeniem wirusem może narazić pracodawcę na zarzutu o nękanie, czy stosowanie mobbingu.

Jednak GIP nie wspomina o tym, że pracodawca kierując się zasadą dbałości o zdrowie i życie pracowników ma jednak możliwości skierowania pracownika na wcześniejsze profilaktyczne badania lekarskie. Taka sytuacja może nastąpić gdy uzasadnia to obiektywnie widoczna sytuacja zdrowotna pracownika, która nie musi być wcale stwierdzona orzeczeniem lekarskim.

Powodem skierowania pracownika na przyspieszone badania profilaktyczne mogą być w szczególności przypadki zmiany stanu zdrowia pracownika. Mogą one bowiem mieć wpływ nie tylko na jakość i ilość świadczonej pracy, ale również kwestie związane z bezpieczeństwem – zarówno samego pracownika, jak również współpracowników. Na taką możliwość wskazał Sąd Najwyższy w jednym ze swoich wyroków.

Cytat
 - Orzeczenie (lekarskie – dopis. red.) wydane przed dopuszczeniem pracownika do pracy zachowuje aktualność w okresie wymienionym w tym orzeczeniu, jednak staje się nieaktualne w przypadku wystąpienia w tym okresie zdarzeń, które mogą wskazywać na zmianę w stanie zdrowia (wyrok Sądu Najwyższego z 18 grudnia 2002 r., sygn. akt: I PK 44/02).

Pracownika można poddać kwarantannie stosując pracę zdalną

Komunikat GIP odniósł się również do kwestii możliwości stosowania „kwarantanny” w ramach pracy w domu, względem pracowników powracających z regionów zagrożonych. W ocenie Głównego Inspektoratu Pracy, jeżeli pracodawca uzyskał informacje, że pracownik przebywał w strefie gdzie mógł zostać zarażony koronawirusem, może zaproponować pracownikowi świadczenie pracy zdalnej. Warunki świadczenia pracy w domu powinny zostać uzgodnione w porozumieniu stron stosunku pracy. Nie mogą one naruszać powszechnie obowiązujących przepisów prawa pracy np.  norm czasu pracy.

Szkoda, że przy okazji GIP nie zamieścił rekomendacji dla pracodawców dotyczącej kobiet w ciąży – w sprawie możliwości wykonywania pracy zdalnej.

Ważne

Pamiętaj, że wyjaśnienia PIP w związku z koronawirusem mają charakter zaleceń, a nie bezwzględnie obowiązujących przepisów prawnych. Dobrze, że są. Stanowią one próbę wypracowania pewnych schematów postępowania w sytuacji gdy przepisy prawa pracy nie rozstrzygają kwestii związanych z obecną postępującą sytuacją.

Pewną ułomnością zaleceń GIP jest fakt, iż odnoszą się bezpośrednio wyłącznie do relacji pracodawca pracownik. Trudno jednak przyjąć, iż koronawirus w pierwszej kolejności identyfikuje podstawę prawną zatrudnienia i omija szerokim łukiem tysiące osób zatrudnionych na podstawie umów prawa cywilnego. Należy tym samym przyjąć, że wyjaśnienia PIP w związku z koronawirusem, niezależnie od ich dosłownego brzmienia, mają jak najbardziej zastosowanie do relacji między podmiotami zatrudniającymi a pracobiorcami zatrudnionymi na innej podstawie niż stosunek pracy.

Autor: 

Sebastian Kryczka

Prawnik, ekspert prawa pracy oraz kontroli jego przestrzegania

Autor
Sebastian Kryczka
Absolwent Wydziału Prawa Administracji i Ekonomii (Zakład Prawa Pracy) Uniwersytetu Wrocławskiego. Od 2002 r. zawodowo zajmuje się problematyką prawa pracy, jak również w zagadnieniami związanymi z działalnością kontrolno-nadzorczą sprawowaną przez Państwową Inspekcję Pracy. Były pracownik merytoryczny Państwowej Inspekcji Pracy, jak również współpracownik Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Ekspert współpracujący z największymi i najbardziej opiniotwórczymi podmiotami w kraju, zajmującymi się problematyką prawa pracy. Autor komentarza do kodeksu pracy, ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy, kilkunastu rozporządzeń wykonawczych do kodeksu pracy, jak również kilkuset publikacji poświęconych problematyce prawa pracy oraz bhp. Jako były pracownik PIP posiada bogate doświadczenie w zakresie między innymi poradnictwa, w ramach którego ocenia wątpliwości prawne przez pryzmat zarówno szeroko rozumianego prawa pracy ale i kompetencji kontrolno-nadzorczych inspektorów pracy.