Nie zawsze ukaranie za brak maseczki może dojść do skutku

Obowiązkowe stosowanie maseczek lub innych środków ochronnych zasłaniających twarz (w szczególności usta i nos) w czasie epidemii wynika z obowiązujących przepisów prawa – aktualnie reguluje tą kwestię kolejne już rozporządzenie Rady Ministrów z 19 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. z 2020 r. poz. 1066), które w § 19 określa kiedy należy nosić maseczkę lub zasłaniać twarz.

Naruszenie tego obowiązku może skutkować nałożeniem przez sąd kary grzywny za wykroczenie określone w art. 54 Kodeksu wykroczeń, w myśl którego karalne jest wykroczenie przeciwko wydanym z upoważnienia ustawy przepisom porządkowym o zachowaniu się w miejscach publicznych.

Jednak nie zawsze ukaranie może dojść do skutku. Tak było w przypadku Sebastiana N., przeciwko któremu Policja skierowała do sądu wniosek o ukaranie za nieprzestrzeganie zakazu przemieszczania się i niezastosowanie się do obowiązku noszenia maseczki względnie osłaniania twarzy w miejscach publicznych (do wykroczenia miało dojść w połowie kwietnia br., kiedy to ograniczenia związane z epidemią były jeszcze bardzo surowe i panował tzw. lockdown).

Rozpoznający sprawę Sąd Rejonowy w Kościanie postanowieniem z 3 czerwca 2020 r., sygn. II W 71/20 odmówił jednak przyjęcia sprawy do rozpoznania i tym samym pozostawił czyn jakiego miał się dopuścić Sebastian N. – bezkarnym.

Kościański SR wskazał bowiem w uzasadnieniu orzeczenia, iż zakazy i nakazy związane z epidemią są wydawane na podstawie przepisów art. 46a i art. 46b pkt 1-6 i 8-12 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Obowiązek stosowania środków profilaktycznych, czy poddawania się badaniom lekarskim, zdaniem sądu dotyczy jedynie osób chorych i podejrzanych o zachorowanie. Tymczasem w obowiązującym stanie prawnym uregulowanym rozporządzeniem obowiązki i ograniczenia mają charakter powszechny. W efekcie doszło – zdaniem sądu – do przekroczenia przez organ wydający rozporządzenie ustawowej delegacji do wydawania takich przepisów i tym samym do naruszenia Konstytucji. Co więcej SR stwierdził także, że warunkiem formalnym zgodnego z Konstytucją ograniczania praw jest ustanawianie ich tylko w ustawie. W ten sposób Konstytucja wprowadza zasadę wyłączności ustawy przy ograniczaniu konstytucyjnych praw obywatelskich.

W konsekwencji doszło więc do wniosku o nałożenie kary za zachowanie nieobjęte bezpośrednio dyspozycją przepisu Kodeksu wykroczeń. KW karze bowiem wykroczenia przeciwko przepisom porządkowym. Zaś przepisy kompetencyjne zawarte w ustawie o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi nie mają charakteru upoważnień do stanowienia przepisów porządkowych (nie wskazują bowiem dóbr, czy wartości, które mają być prawnie chronione, lecz określają zakres przedmiotowy delegowanej regulacji). Wydane na ich podstawie akty są aktami wykonawczymi sensu stricto, a nie przepisami porządkowymi. Tym samym, zdaniem SR, brak jest podstaw prawnych umożliwiających tak ustanowienie zakazu przemieszczania się po terytorium Polski bez wprowadzenia stanu nadzwyczajnego (z czym mieliśmy do czynienia do maja br.) oraz umożliwiających ustanowienie powszechnego obowiązku zakrywania ust i nosa.

Kościański Sąd Rejonowy dotknął w swoim orzeczeniu istotnej kwestii – czy przepisy nakazujące określone zachowanie (np. zasłanianie ust i nosa, noszenie maseczek) są przepisami porządkowymi, na które wskazuje KW i tym samym, czy ich przekroczenie przez daną osobę skutkuje odpowiedzialnością karną za wykroczenie. Z przytoczonych argumentów wynika odpowiedź negatywna, co w praktyce oznacza zasadniczą trudność w ściganiu osób, które – mimo obowiązku – nie założą maseczki.

Nie oznacza to jednak zupełnej „bezkarności” osób, które zrezygnują z zakładania maseczek. Przede wszystkim o ile sam brak maseczki niekoniecznie będzie karany, to już zupełnie inna sytuacja nastąpi, gdy dana osoba będzie chora lub zwłaszcza zakażona koronawirusem i zarazi inne osoby. Takiej osobie grozi odpowiedzialność za wykroczenie z art. 116 § 1 pkt 1 lub 3 KW polegające na lekceważeniu zarządzeń i wskazań leczniczych i kara grzywny lub nagany.

Dla tej odpowiedzialności istotna jest jednak świadomość sprawcy – jeżeli dana osoba nie wie jeszcze o tym, że jest zakażona, nie można jej postawić zarzutów. Jednak w aktualnej sytuacji – nawet mimo wątpliwości co do bezpośrednich sankcji prawnych i braku przez to oficjalnego i dotkliwego karania zaniechań lub czynów – wiele osób mimo to powinno jednak się zabezpieczyć odpowiednio. Wynika to z konkretnego, ale niekiedy wręcz śmiertelnego zagrożenia poważną chorobą.