Podstawą będzie opracowanie szczegółowych list zagrożeń przy poszczególnych pracach w energetyce

Na początek uwaga ogólna – nowe rozporządzenie zawiera ponad dwa razy mniej paragrafów (35 a dotychczasowe 88), a co za tym idzie, zajmuje dużą mniejszą liczbę stron. Mimo to, normalizuje znacznie szerszy zakres zagadnień, porządkując i precyzyjniej określając niektóre wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy odnoszące się do niebezpiecznych prac eksploatacyjnych w energetyce. Stało się tak, ponieważ zapisy rozporządzenia podają w zasadzie wymagania i definicje, które wynikają z zapisów Kodeksu pracy, rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp, Prawa energetycznego i wydanych na jego podstawie rozporządzeń, Prawa budowlanego i wydanych na jego podstawie rozporządzeń, Prawa atomowego itd., natomiast sposób zorganizowania eksploatacji (poszczególnych prac, czynności) powierzają prowadzącemu eksploatację.

W zakładach, w których prawidłowo funkcjonował system oceny ryzyka zawodowego, prawidłowo funkcjonował proces opracowywania instrukcji eksploatacji i bhp, były opracowane (i funkcjonowały) procedury dotyczące prac szczególnie niebezpiecznych przy urządzeniach i instalacjach energetycznych zmiany będą niewielkie, a w niektórych nieodczuwalne. Wystarczy porównać zapisy w dotychczasowych instrukcjach czy procedurach z wymaganiami nowego rozporządzenia i innych rozporządzeń związanych z wykonywaną pracą, odpowiednio je zaktualizować, a w razie potrzeby opracować nowe instrukcje.

Podstawą działań będzie opracowanie (zweryfikowanie) szczegółowych list zagrożeń występujących przy poszczególnych pracach, czynnościach i ustalenie dla każdego zagrożenia wymaganych środków bezpieczeństwa technicznych i organizacyjnych, w tym środków ochrony zbiorowej i indywidualnej.

Zgodnie z nowymi przepisami może być jednostka organizacyjna, osoba prawna lub osoba fizyczna zajmującą się eksploatacją własnych lub powierzonych jej, na podstawie zawartej umowy, urządzeń energetycznych.

Prowadzący eksploatację, czy to własnych czy powierzonych mu, urządzeń energetycznych ma w szczególności obowiązek:

• opracować i zapewnić bieżącą aktualizację instrukcji prac eksploatacyjnych,

• prowadzić prace zgodnie z instrukcjami eksploatacji,

• prowadzić wykaz osób upoważnionych, tj. osób wyznaczonych przez prowadzącego eksploatację do wykonywania określonych czynności lub prac eksploatacyjnych,

• zapewnić, aby prace eksploatacyjne wykonywały osoby uprawnione i upoważnione.

Istotne jest, że prowadzący eksploatację może upoważnić osobę lub osoby do wykonywania w jego imieniu określonych działań związanych z:

1) wydawaniem poleceń,

2) koordynacją prac,

3) dopuszczeniem do prac.

Odpowiedzialnym za opracowanie i aktualizacje instrukcji bhp prac eksploatacyjnych jest prowadzący eksploatację urządzeń energetycznych. Instrukcja powinna zawierać w szczególności:

1. charakterystykę urządzeń energetycznych;

2. opis w niezbędnym zakresie układów automatyki, pomiarów, sygnalizacji, zabezpieczeń i sterowań;

3. zestaw rysunków, schematów i wykresów z opisami zgodnymi z obowiązującym nazewnictwem;

4. opis czynności związanych z uruchomieniem, obsługą w czasie pracy i zatrzymaniem urządzenia energetycznego w warunkach normalnej pracy tego urządzenia;

5. zasady postępowania w razie awarii oraz zakłóceń w pracy urządzenia;

6. wymagania w zakresie konserwacji, napraw, remontów urządzeń energetycznych oraz terminy przeprowadzania przeglądów, prób i pomiarów;

7. wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy i przepisów przeciwpożarowych dla danej grupy urządzeń energetycznych, obiektów oraz wymagania kwalifikacyjne dla osób zajmujących się eksploatacją danego urządzenia;

8. identyfikację zagrożeń dla zdrowia i życia ludzkiego oraz dla środowiska naturalnego związanych z eksploatacją danego urządzenia energetycznego;

9. organizację prac eksploatacyjnych;

10. wymagania dotyczące środków ochrony zbiorowej lub indywidualnej, zapewnienia asekuracji, łączności oraz innych technicznych lub organizacyjnych środków ochrony stosowanych w celu ograniczenia ryzyka zawodowego, zwanych dalej "środkami ochronnymi".

Konkretne instrukcje dotyczące poszczególnych rodzajów urządzeń powinny być opracowane (napisane) przez osobę posiadającą odpowiednią wiedzę w zakresie technologii prac i występujących zagrożeń, zatwierdzone przez prowadzącego eksploatację a ich treść powinna być uzgodniona ze służbą bhp i przedstawicielem pracowników, których dotyczy.

Środki ochronne wymagane przy urządzeniach energetycznych wynikają z instrukcji ich producenta (DTR). Powinny być również opisane w instrukcjach eksploatacji poszczególnych urządzeń, a także w poleceniach na wykonywanie prac szczególnie niebezpiecznych.

Rodzaj stosowanych środków ochrony indywidualnej i zbiorowej w zakresie ich doboru i sposobu stosowania powinien wynikać z kart oceny ryzyka zawodowego i być przyporządkowany poszczególnym zagrożeniom, a w instrukcjach bhp dotyczących poszczególnych prac czy czynności należy zapisać wymagane środki ochronne (techniczne, proceduralne oraz oddzielnie środki ochrony indywidualnej) podając warunki stosowania, przeglądów i konserwacji. W wielu sytuacjach zaistnieje konieczność każdorazowego zapisania w poleceniu pisemnym, jakie środki i w jakich sytuacjach muszą być zastosowane. Dla środków ochrony indywidualnej stosowanych przy pracach w pobliżu, czy pod napięciem prowadzi się kartoteki z podaniem rodzaju i numeru środka oraz terminem ważności badań.

Zapisy rozporządzenia nie odnoszą się do sposobu uzyskiwania upoważnień i kwalifikacji osób prowadzących prace przy eksploatacji sieci i urządzeń energetycznych. W związku z tym obowiązują w tym zakresie wymagania wynikające z zapisów rozporządzenia ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z 28 kwietnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci (Dz.U. nr 89, poz. 828 ze zm.). Niemniej jednak, należy skorzystać z okazji i dokonać sprawdzenia, weryfikacji osób zajmujących się eksploatacją w zakresie posiadania odpowiednich kwalifikacji.

Należy wyjaśnić, że PIP nie ustanawia prawa pracy ani przepisów bhp, ale kontroluje i egzekwuje przestrzeganie obowiązujących wymagań.

Obiekty z zainstalowanymi urządzeniami energetycznymi oraz urządzenia energetyczne powinny być oznakowane w sposób umożliwiający ich identyfikację, np. nazwa obiektu i numer i ewidencyjny oraz właściciel. Dodatkowo urządzenia energetyczne stwarzające zagrożenie dla zdrowia i życia ludzkiego należy zabezpieczyć przed dostępem osób nieupoważnionych.

Stosowanie oznakowań obiektów czy urządzeń energetycznych stwarzających zagrożenia musi być adekwatne do występujących zagrożeń. Inne oznakowania będą dotyczyły stacji transformatorowych, inne ciepłowni, a inne elektrowni. Konkretne obiekty, strefy niebezpieczne oznakowuje się znakami zakazu, ostrzegawczymi, nakazu, ewakuacyjnymi, informacyjnymi, przeciwpożarowymi. Na przykład dla stacji transformatorowej oprócz opisów identyfikacyjnych stosuje się znak ostrzegawczy „Ostrzeżenie przed porażeniem prądem elektrycznym” i znak zakazu „Nieupoważnionym wstęp wzbroniony”.

Szczegółowe wymagania dotyczące znaków bezpieczeństwa, w tym ich wzory, znajdują się w Polskich Normach, np.:

• PN-EN ISO 7010:2012E Symbole graficzne -- Barwy bezpieczeństwa i znaki bezpieczeństwa -- Zarejestrowane znaki bezpieczeństwa.

• PN-E-08501:1988P Urządzenia elektryczne -- Tablice i znaki bezpieczeństwa.

Wszystkie znaki i napisy muszą być w języku polskim i wykonane w sposób trwały zapewniający czytelność w czasie całego okresu eksploatacji obiektu, urządzenia.