Procedura zgłaszania podejrzenia choroby zawodowej pielęgniarki na kontrakcie

Już na wstępie zaznaczmy, że procedura zgłaszania podejrzenia wystąpienia choroby zawodowej i postępowania wobec pielęgniarek i lekarzy kontraltowych będzie przebiegała według przepisów rozporządzenia  Rady Ministrów z 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach wydanego na podstawie ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (dalej Kodeks pracy). Ponadto powyższe czynności będą także uzależnione od aktualnych zapisów umowy cywilnoprawnej z pielęgniarką/lekarzem odnośnie sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej.

Jeśli według umowy kontraktowej pielęgniarka/lekarz jest zobowiązana/y do posiadania i przeprowadzenia aktualnych badań profilaktycznych i okresowych we własnym zakresie i na własny koszt, wówczas podejrzenie wystąpienia choroby zawodowej współpracownik zgłasza także za pośrednictwem lekarza sprawującego nad nim profilaktyczną opiekę zdrowotną.

Zaznaczmy jeszcze, że rozpatrujemy tu przypadek podejrzenia choroby zawodowej pielęgniarki/lekarza zatrudnionych na umowę kontraktową, czyli umowę cywilnoprawną – umowę zlecenia zawieraną ze współpracownikiem.

Pojęcie choroby zawodowej zostało zdefiniowane w przepisach prawa pracy w art. 235¹ Kodeksu pracy. Za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych „narażeniem zawodowym. Definiując chorobę zawodową w przepisach Kodeksu pracy przyjęto także zamknięty wykaz chorób zawodowych zamieszczonych w rozporządzeniu Rady Ministrów 30 czerwca 2009 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 1367; dalej rozporządzenie w sprawie chorób zawodowych) oraz ustalono procedurę ich stwierdzania (art. 235 – 235² Kodeksu pracy).

Rozpoznanie choroby zawodowej może nastąpić u współpracownika w okresie zatrudnienia lub byłego współpracownika pod warunkiem wystąpienia udokumentowanych objawów chorobowych w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych (art. 235² Kodeksu pracy). Przepis ten wprowadza wymóg udokumentowania choroby zawodowej oraz uzależnia od tego stwierdzenie choroby u byłego współpracownika, a więc po ustaniu zatrudnienia w warunkach narażenia, od czasu zgłoszenia udokumentowanych objawów chorobowych.

Spełnienie pierwszego warunku następuje poprzez znalezienie rozpoznanej u pracownika choroby wskazanej na liście chorób zawodowych, zamieszczonej w załączniku do rozporządzenia w sprawie chorób zawodowych.

Ustalenie drugiej przesłanki wymaga dokonania oceny narażenia zawodowego. Kto i na jakim etapie postępowania o stwierdzenie choroby zawodowej dokonuje tej oceny również określają przepisy rozporządzenia w sprawie chorób zawodowych. I tak:

1)        w związku z podejrzeniem choroby zawodowej jest to lekarz zgłaszający podejrzenie, jeżeli sprawuje profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikiem, którego dotyczy podejrzenie,

2)        w toku ustalania rozpoznania choroby zawodowej jest to lekarz zatrudniony w jednostce orzeczniczej I lub II stopnia,

3)        w toku podejmowania decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej lub decyzji o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej jest to państwowy powiatowy inspektor sanitarny.

W przypadku, gdy osoba, na której ciąży obowiązek zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej, z jakichkolwiek przyczyn zaniecha jego wykonania, naraża się na odpowiedzialność z tego tytułu. Na istnienie obowiązku zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej nie ma bowiem wpływu fakt, iż osoba, której podejrzenie dotyczy, nie wyraża zgody na jej zgłoszenie. Niewypełnienie obowiązku zgłoszenia choroby zawodowej stanowi jedno z wykroczeń przeciwko prawom pracownika. 

Obowiązki pracodawcy w zakresie bhp w stosunku do osób wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, np. umowy kontraktowej, umowy zlecenia wynikają z zapisu art. 304 § 1 Kodeksu pracy mówiącego, że:

Pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy, pracownikom, osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, a także osobom prowadzącym w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę na własny rachunek działalność gospodarczą. Natomiast w myśl art. 207§ 2 Kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie zleceniobiorców, wykonujących prace na terenie zakładu lub innym wskazanym miejscu, w takim samym zakresie i takimi samymi metodami, środkami jak pracowników własnych.

Pracodawca podejrzewający wystąpienie u swojego pracownika choroby zawodowej oraz lekarz właściwy do rozpoznania choroby zawodowej – lekarz zatrudniony w jednostce orzeczniczej I stopnia – mają obowiązek dokonania zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej u pracownika właściwemu:

a)      państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu, właściwemu państwowemu granicznemu inspektorowi sanitarnemu, właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu, właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu;

b)      właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy,

których właściwość ustala się według miejsca, w którym praca jest lub była wykonywana przez pracownika, lub według krajowej siedziby pracodawcy, w przypadku gdy dokumentacja dotycząca narażenia zawodowego jest gromadzona w tej siedzibie.

Takiego zgłoszenia może także dokonać pracownik lub były pracownik, który podejrzewa, że występujące u niego objawy wskazują na taką chorobę.

Współpracownik kontraktowy aktualnie zatrudniony zgłasza podejrzenie za pośrednictwem lekarza sprawującego nad nim profilaktyczną opiekę zdrowotną.

Zgłoszenie wymaga wypełnienia formularza, którego wzór określony został w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z 1 sierpnia 2002 r. w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób.

W punkcie 7 formularza wymagane jest podanie miejsca zatrudnienia lub wykonywania pracy, w którym wystąpiło narażenie zawodowe będące powodem zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej. Natomiast punkt 12 formularza wymaga podania okresu narażenia zawodowego na czynniki, które wskazuje się jako przyczynę choroby zawodowej.

Trzeba mieć na uwadze, ze zgodnie z ustawą z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz.U. z 2017 r., poz. 1773)  w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących, oraz członkom ich rodzin świadczenia z tytułu chorób zawodowych nie przysługują w razie wystąpienia w dniu złożenia wniosku o przyznanie świadczeń z tytułu choroby zawodowej zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne do czasu spłaty całości zadłużenia.

Podkreślmy również, że Sąd Najwyższy w wyroku z 4 grudnia 1987 r. stwierdził, że pracownik, który doznał uszczerbku na zdrowiu wskutek spowodowanej warunkami pracy choroby niebędącej chorobą zawodową (tzn. nie znajdującej się w wykazie chorób zawodowych zwanej inaczej chorobą pracowniczą lub para zawodową – dopisek autorki) może dochodzić od pracodawcy roszczeń odszkodowawczych na podstawie art. 415 lub art. 445 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz.U z 2017 r., poz. 459 ze zm.). Oznacza to, że pracownik będzie musiał przeprowadzić dowód na okoliczność związku przyczynowego między wykonywaną pracą i jej wpływem na powstanie choroby.

Piśmiennictwo:

Baran  W.K. i inni „Kodeks pracy komentarz” Wydawnictwo Wolter Kluwer, Warszawa 2016

Słowińska A. „ Bhp w podmiotach leczniczych” Wydawnictwo Oddk sp. z o.o., Gdańsk 2016