RPO interweniuje ws. zmiany przepisów w zakresie kontroli trzeźwości pracowników

04.12.2020AKTUALNE

RPO interweniuje ws. zmiany przepisów w zakresie kontroli trzeźwości pracowników

Rzecznik Praw Obywatelskich dopytuje wicepremiera Jarosława Gowina o zmianę przepisów w zakresie prewencyjnej kontroli trzeźwości pracownika. Zdaniem RPO pracodawcy powinni mieć możliwość samodzielnej kontroli pracowników na obecność alkoholu czy substancji psychotropowych. Poznaj argumenty w tej kwestii wysuwane przez Rzecznika.

Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do ministra rozwoju, pracy i  technologii Jarosława Gowina o przyspieszenie prac nad wprowadzeniem kompleksowej regulacji umożliwiającej przeprowadzanie samodzielnej kontroli pracowników na obecność alkoholu, a także innych środków psychoaktywnych i odurzających. W tej kwestii to już druga taka interwencja. Efektem poprzedniej była zapowiedź podjęcia stosownych działań nad przygotowaniem odpowiedniej regulacji prawnej, o której  RPO poinformował Departament Prawa Pracy Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki w odpowiedzi z 24 września 2020 r. Rzecznik interweniował w tej sprawie w związku z wpływającymi do niego skargami pracowników, kwestionującymi uprawnienia pracodawców do przeprowadzania kontroli.

UODO: pracodawcy nie mogą samodzielnie kontrolować stanu trzeźwości pracowników

Obecnie pracodawcy mają problemy z kwestią samodzielnej prewencyjnej kontroli trzeźwości pracownika. Według UODO (Urzędu Ochrony Danych Osobowych) w obecnym stanie prawnym pracodawcy nie mogą samodzielnie kontrolować stanu trzeźwości pracowników, nawet wyrywkowo. Zgodnie bowiem z art. 221b Kodeksu pracy, który obowiązuje od 4 maja 2019 r. określa, że tzw. dane szczególnych kategorii, w tym te o zdrowiu, pracodawca może przetwarzać, gdy pracownik bądź kandydat do pracy wyrazi na to zgodę i z własnej inicjatywy przekaże takie dane. Tak więc, pracodawca nie może proponować pracownikowi udziału w badania trzeźwości wykonanym na podstawie zgody pracownika. W takim przypadku dane te nie będą wówczas przekazane przez pracownika z jego inicjatywy, a z inicjatywy pracodawcy.

Także przepisy ustawy z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. z 2019 r. poz. 2217 ze zm.) nie pozwalają pracodawcy samodzielnie wykonywać badań trzeźwości pracownika.  W myśl art. 17 tej ustawy dopuszczalna jest możliwość poddania badaniu trzeźwości pracownika wyłącznie w przypadku powzięcia uzasadnionego podejrzenia, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu lub spożywał alkohol w czasie pracy. Jednocześnie badanie to może być wykonane wyłącznie przez przedstawiciela uprawnionego organu powołanego do ochrony porządku publicznego.

Jeżeli pracodawca ma uzasadnione podejrzenie, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo spożywał alkohol w czasie wykonywania obowiązków służbowych może wezwać przedstawiciela organu powołanego do ochrony porządku publicznego (np. policję), w celu sprawdzenia stanu trzeźwości pracownika.

SN: dopuścił stosowanie wyrywkowych kontroli trzeźwości w określonej sytuacji

Warto zaznaczyć, że również Sąd Najwyższy dołożył cegiełkę do kwestii spornych w zakresie badania trzeźwości pracowników.  W jednym z wyroków Sąd Najwyższy dopuścił bowiem stosowanie wyrywkowych kontroli trzeźwości.

Ważne

Wyrywkowa kontrola trzeźwości jest możliwa w sytuacjach, w których z uwagi na charakter pracy lub zakładu pracy istnieje ryzyko zagrożenia dla życia i zdrowia.

Wskazał zarazem, że poddanie się profilaktycznym badaniom na trzeźwość należy zakwalifikować do podstawowych obowiązków pracownika, a uchylenie się od tego należy traktować jako ich naruszenie.

RPO: niezbędne jest szybkie stworzenie podstaw prawnych do przeprowadzania kontroli trzeźwości przez pracodawcę

Jak podkreśla RPO, w wystąpieniu do ministra, problem badania trzeźwości dotyczy wielu zawodów i branż. W bardzo wielu sytuacjach stan trzeźwości pracowników ma decydujący wpływ na bezpieczeństwo innych osób, jak choćby w przypadku kierowców komunikacji miejskiej, czy w przewozach pasażerskich. Podobnie, gdy chodzi na przykład o lekarzy, pracowników zatrudnionych przy obsłudze maszyn i urządzeń budowlanych, czy przy też obsłudze ruchu lotniczego.

Ponadto zdaniem Rzecznika istnieje jeszcze jeden problem, który należy uwzględnić regulując kwestie badania trzeźwości, takie regulacje nie powinny odnosić się tylko pracowników, ale również do osób wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy oraz prowadzących na własny rachunek działalność gospodarczą. Według RPO powinna również zostać stworzona definicji oraz katalog środków odurzających, substancji psychoaktywnych czy substancji psychotropowych.

Przede wszystkim jednak konieczne jest, jak podkreśla Rzecznik szybkie stworzenie podstaw prawnych do weryfikowania przez pracodawcę stanu, w jakim znajduje się pracownik nie tylko przed dopuszczeniem go do pracy, ale i w trakcie wykonywania pracy. Taka zmian przepisów pozwoli pracodawcy na realizacje obowiązków zapewnienia bezpieczeństwa pracy nałożonych na niego w art. 66 ust. 1 Konstytucji oraz w art. 207 i art. 212 Kodeksu pracy.

Z tego względu potrzebne jest stworzenie regulacji prawnej usuwającej wątpliwości co do podstaw prawnych badania prewencyjnego trzeźwości pracownika i zażywania przez niego substancji psychotropowych oraz respektującej jego prawo do prywatności podkreśla RPO.

Mając powyższe na uwadze RPO poprosił ministra Jarosława Gowina o przedstawienie informacji o stanie prac nad przygotowaniem odpowiedniej regulacji ustawowej i przewidywanym terminie ich zakończenia. Być może niebawem doczekamy się zmiany w zakresie badania trzeźwości pracowników.

Opr. Red.

Źródło: https://www.rpo.gov.pl/ - Wystąpienie RPO do ministra RPiT ws. kontroli trzeźwości pracowników