Kary i działania poprawiające bezpieczeństwo w górnictwie mimo mniejszej liczy wypadków

Wyższy Urząd Górniczy przedstawił coroczny raport „Ocena stanu bezpieczeństwa pracy, ratownictwa górniczego oraz bezpieczeństwa powszechnego w związku z działalnością górniczo-geologiczną w 2015 r.” Wynika z niego, że w ciągu ostatnich lat w polskim górnictwie obserwuje się spadkowy trend liczby wypadków ogółem.

Jak podaje raport w 2015 r. w górnictwie miało miejsce 2 158 wypadków ogółem. Jest to o 116 (tj. 5,1%) mniej wypadku w porównaniu do 2014 r. i aż o 817 (tj. 27,5%) mniej niż w roku 2011.

Według raportu główne przyczyny wypadków w 2015 r. w całym górnictwie to:

• potknięcie, poślizgnięcie lub przewrócenie się osób (28,2%);
• spadnięcie, stoczenie, osunięcie się mas i brył skalnych oraz opad skał ze stropu i ociosu (19,6%);
• uderzenie się narzędziami pracy oraz o inne przedmioty (13,9%);
• upadek, stoczenie lub obsunięcie się przedmiotów lub materiałów (13,6%)

W 2015 r. w całym górnictwie wydarzyło się:

• 19 wypadków śmiertelnych (o 11 wypadków mniej niż w 2014 r.) i
• 12 wypadków ciężkich (o 17 mniej niż w roku poprzednim).

Jak podaje raport główne przyczyny wypadków śmiertelnych i ciężkich w 2015 r. w górnictwie to:

• oberwanie się skał ze stropu i ociosów;
• przebywanie w zasięgu pracy maszyn i urządzeń;
• wykonywanie prac przy przenośnikach taśmowych będących w ruchu bądź przy braku zabezpieczenia stanu wyłączenia;
• tąpnięcie;
• uderzenie elementami obudowy uszkodzonej wskutek oberwania skał ze stropu;
• awaria mechanizmu podnoszenia urządzeń z napędem mechanicznym;
• upadek z wysokości;
• praca pod wpływem alkoholu;
• uderzenie narzędziami pracy;
• spadnięcie, stoczenie, osunięcie się mas i brył skalnych;
• odprężenie;
• niewłaściwe wykonywanie robót strzałowych;
• niewłaściwa organizacja pracy;
• nieprzestrzeganie procedur, instrukcji, ustaleń technologii i wymogów przepisów przy wykonywaniu robót.

Mimo zmniejszenia liczby wypadków przy pracy w 2015 r. organy nadzoru górniczego wydały  1 884 decyzje wstrzymujące roboty górnicze oraz ruch maszyn i urządzeń. Najwięcej zatrzymań w kopalniach węgla kamiennego spowodowanych było nieprawidłowym stanem urządzeń energomechanicznych, których zatrzymano 1 207.

Oprócz tego Wyższy Urząd Górniczy wydał:

• 13 decyzji przewidujących możliwość zakazania wykonywania czynności zawodowych. Decyzje te odnosiły się do osób, z kwalifikacjami z zakresu górnictwa i ratownictwa górniczego (np. kierownika oraz zastępcy kierownika ruchu zakładu górniczego, mierniczego górniczego; geologa górniczego) oraz geologii ( w zakresie wykonywania, dozorowania i kierowania pracami geologicznymi). Osoby te bowiem wykonywały swoje obowiązki z rażącym niedbalstwem lub z naruszeniem przepisów;
• 5 decyzji, w których Prezes Wyższego Urzędu Górniczego nałożył karę pieniężną na przedsiębiorcę w łącznej wysokości 28 299 zł;
• 2 decyzje na podstawie, w których Prezes Wyższego Urzędu Górniczego nałożył kary pieniężne na kierowników ruchu zakładu górniczego – średnia wysokość kary pieniężnej wyniosła 1 300 zł.

Ponadto w 2015 r. inspektorzy  OUG i SUG oraz WUG:

• skierowali do sądów rejonowych 228 wniosków o ukaranie osób naruszających przepisy;
• wystąpili z 1 329 wnioskami do przedsiębiorców o zastosowanie środków oddziaływania wychowawczego (pouczenia, zwrócenia uwagi, ostrzeżenia);
• ukarali 1 211 osób mandatami karnymi na łączną kwotę 504 550 zł.

Biorąc pod uwagę przyczyny wypadków górniczych w latach ubiegłych nadzór górniczy zapowiedział, że w 2016 r. podczas kontroli będzie zwracał uwagę na:

• sposób udzielania upoważnień do wykonywania prac związanych z eksploatacją urządzeń energetycznych osobom z podmiotów zewnętrznych;
• zagrożenie metanowe, m.in. dokładny monitoring w celu uniknięcia katastrof górniczych;
• zagrożenie związane z opadem skał ze stropu i ociosów;
• ocenę ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy związanych z eksploatacją urządzeń i  instalacji energomaszynowych;
• funkcjonowanie kopalń objętych restrukturyzacją.

Raport WUG wskazuje również działania, które mają poprawić stan bezpieczeństwa i warunków pracy w zakładach górniczych.  Jednym z takich działań jest dążenie do poprawy efektywności odmetanowania wyrobisk eksploatacyjnych poprzez odpowiednią rozcinkę złoża i wykorzystanie skutecznych technologii prowadzenia tego procesu. Dodatkowo nadzór postuluje zwiększenie możliwości jazdy ludzi przenośnikami taśmowymi oraz kolejkami w celu obniżenia wydatku energetycznego pracowników oraz eliminacji przemieszczania się osób urządzeniami do tego nieprzystosowanymi.  Natomiast służby ratownicze w zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny powinny dostać nowe aparaty regeneracyjne znacznie bardziej zaawansowane technologicznie i nowszego typu.  Bardzo ważne jest także kontynuowanie prac mających na celu zaprojektowanie aparatu ucieczkowego wyposażonego w butlę tlenową, posiadającego techniczną możliwość wykonywania pełnej kontroli podczas jego użytkowania. Konieczne jest także propagowanie dobrych praktyk i rozwiązań stosowanych w górnictwie przez przedsiębiorców z różnych gałęzi tego sektora.  

Natomiast działania prewencyjne powinny zmierzać do obniżania udziału „czynnika ludzkiego” w przyczynach wypadków przy pracy poprzez:

• skuteczne egzekwowanie przestrzegania wymogów przepisów i ustaleń dokumentacji technicznych i technologii, a także odpowiedniej organizacji i dyscypliny pracy;
• eliminowanie ryzykownych zachowań oraz egzekwowanie współodpowiedzialności pracowników;
• zapewnienie wysokiej jakości szkoleń pracowników zakładów górniczych, ze szczególnym uwzględnieniem pracowników podmiotów wykonujących czynności w ruchu zakładu górniczego, które powinny być kończone egzaminem sprawdzającym;
• weryfikowanie oceny ryzyka zawodowego, zwłaszcza w miejscach i na stanowiskach pracy związanych z eksploatacją urządzeń i instalacji elektrycznych.

Raport został przesłany m.in. ministrom odpowiedzialnym za politykę państwa w zakresie racjonalnego i bezpiecznego wydobywania kopalin, Radzie Ochrony Pracy i Państwowej Inspekcji Pracy oraz zarządom największych spółek górnictwa podziemnego.