Pokontrolne środki prawne inspektora pracy

Sebastian Kryczka
Sebastian Kryczka
05.01.2018AKTUALNE

Pokontrolne środki prawne inspektora pracy

Państwowa Inspekcja Pracy każdego roku przeprowadza kilkadziesiąt tysięcy kontroli, na 2018 rok ma ich w planie 72 tys. Po większości przeprowadzanych kontroli, szczególnie wówczas, jeżeli inspektor stwierdzi nieprawidłowości, należy spodziewać się reakcji inspektora w postaci pokontrolnego środka prawnego. Sprawdź, zatem czego możesz spodziewać się po zakończonej kontroli. Poznaj też moc prawną stosowanych przez inspektorów środków prawnych.

Korzyści 

Dzięki informacją zawartym w tym tekście:

  • Będziesz przygotowany do kontroli PIP w Twoim zakładzie;
  • Poznasz możliwe reakcje inspektora na wykryte nieprawidłowości
  • Właściwie zareagujesz na zastosowane przez inspektora środki prawne

Inspektor pracy, który w toku kontroli problematyki bezpieczeństwa i higieny pracy oraz prawnej ochrony pracy stwierdzi nieprawidłowości, zobowiązany jest zastosować w ramach nadzoru właściwe środki prawne. Mają one na celu zobowiązanie podmiotu kontrolowanego do wyeliminowania uchybień wykazanych przez inspektora. W zależności od rodzaju stwierdzonego uchybienia w praktyce stosowane są nakazy, wystąpienia oraz polecenia ustne.

Nie tylko kontrola

Państwowa Inspekcja Pracy, jako organ kontroli i nadzoru nad przestrzeganiem prawa pracy – zwłaszcza zagadnień związanych z bezpieczeństwem, każdego roku przeprowadza kilkadziesiąt tysięcy kontroli wykazujących rozmaite nieprawidłowości. Są one opisywane w protokołach kontroli które wraz z załącznikami stanowią bazę dla wydawanych w następstwie kontroli środków prawnych. Rolą inspektora pracy nie jest bowiem tylko wykazać, że u kontrolowanego podmiotu konkretne uchybienia miały miejsce. Inspektor jest uprawniony – a nawet wręcz zobowiązany – do podjęcia działań nadzorczych, które sprawią, że pracodawca usunie stwierdzone w czasie kontroli nieprawidłowości oraz będzie podejmował starania zapobiegawcze. Gdyby inspektor pracy, który stwierdził naruszenia przepisów – zwłaszcza tych ciężkiego kalibru – nie zareagował, wówczas mógłby zostać sam pociągnięty do odpowiedzialności (w tym karnej) za niedopełnienie swoich ustawowych obowiązków.

Ważne

Kontrola inspektora pracy w trakcie której zbierane są informacje na podstawie analizy stanu faktycznego zastanego przez inspektora, nie jest zakończeniem działań inspektora względem kontrolowanego pracodawcy. Jeżeli zostaną ujawnione nieprawidłowości – a w ogromnie przeważającej części przypadków tak jest, to należy spodziewać się reakcji inspektora wynikającej z przepisów ustawy o PIP. W typowych przypadkach może ona mieć formę nakazu, wystąpienia oraz polecenia ustnego.

Nakaz lub zakaz

Uwzględniając charakter działalności kontrolnej PIP oraz to, że jest ona nastawiona w pierwszej kolejności na zagadnienia bezpieczeństwa pracy, podstawowym środkiem prawnym stosowanym przez inspektorów jest nakaz. Warto mieć świadomość, że otrzymanie od inspektora nakazu wiąże się z obowiązkiem jego realizacji – zagrożonym możliwością skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego.

Ważne

Przepisy nie definiują pojęcia nakazu. Przyjmuje się, że pod tym pojęciem kryje się każde wydane przez inspektora pracy władcze rozstrzygnięcie będące decyzją administracyjną.

W praktyce najczęściej stosowane są następujące rodzaje nakazów (zakazów):

  • Nakaz usunięcia stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie w przypadku gdy naruszenie dotyczy przepisów i zasad bhp.
  • Nakaz wstrzymania prac lub działalności, gdy stwierdzone naruszenie powoduje bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia pracowników lub innych osób wykonujących te prace lub prowadzących działalność.
  • Nakaz wstrzymania eksploatacji maszyn i urządzeń, w sytuacji gdy ich eksploatacja powoduje bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi.
  • Zakaz wykonywania pracy lub prowadzenia działalności w miejscach, w których stan warunków pracy stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi.
  • Nakaz ustalenia w określonym terminie okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy.
  • Nakaz wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę.

Patrząc na powyższe zestawienie przypadków, w których inspektorzy wydają nakazy warto zauważyć, że wydawane są one gdy kontrola wykaże nieprawidłowości z zakresu technicznego bezpieczeństwa pracy. Wyjątkiem jest nakaz dotyczący wypłaty wynagrodzenia.

Należy pamiętać, że realizacja nakazów nie jest prywatną sprawą pracodawcy, do którego zostały one skierowane. Pracodawcy oni obowiązek poinformowania inspektora pracy o fakcie wykonania dyspozycji zawartych w nakazach – w terminie wskazanym przez inspektora.

Wystąpienie

W toku kontroli stwierdzane jest często całe spektrum nieprawidłowości, które mogą dotyczyć nie tylko zagadnień bezpośrednio regulowanych przepisami z zakresu bhp – ale i również kwestii szeroko rozumianej prawnej ochrony pracy. W przypadku tych drugich, stosowane są tzw. wystąpienia.

Problem w tym, że wystąpienie wygląda często bardzo podobnie jak nakaz – ma formę pisemną, pieczątki inspektora pracy oraz jego podpis. Jednak na tym podobieństwa się kończą.

Wystąpienie inspektora pracy mimo, iż ma formę pisemną nie jest środkiem władczym – nie rodzi analogicznych konsekwencji jak nakaz. Wskazał na to wyraźnie Najwyższy Sąd Administracyjny w postanowieniu z 29 maja 2009 r., I OSK 626/09, w którym podkreślił cyt.: Wystąpienie właściwego organu Państwowej Inspekcji Pracy jako niemające charakteru aktu władczego, a ograniczające się wyłącznie do stwierdzenia faktu naruszenia przepisów prawa pracy i wezwania do jego usunięcia w wyznaczonym terminie, nie jest decyzją administracyjną”.

W typowych przypadkach wystąpienia dotyczą nieprawidłowości związanych z:

  • umowami o pracę,
  • dokumentacją pracowniczą,
  • uprawnieniami urlopowymi czy
  • uprawnieniami związanymi z rodzicielstwem.

Warto jednak pamiętać, że wystąpieniem reguluje się również problematykę czasu i organizacji pracy – która ma istotne znaczenie w kontekście bezpieczeństwa zatrudnionych.

Podobnie jak w przypadku nakazu, podmiot kontrolowany do którego zostało skierowane wystąpienie ma obowiązek poinformować inspektora pracy, w terminie przez niego wyznaczonym o fakcie i sposobie realizacji wniosków zawartych w omawianym środku prawnym.

Polecenie ustne

Ustawa o PIP nie definiuje polecenia ustnego, zawierając jedynie wskazanie okoliczności w jakich jest ono wydawane. Inspektor może zatem wydać polecenie ustne w razie stwierdzenia naruszenia przepisów prawa pracy lub przepisów dotyczących legalności zatrudnienia (w przypadku zaistnienia naruszeń innych niż te, które wymagają uregulowania nakazem).

Katalog konkretnych naruszeń uzasadniających wydanie polecenia nie został w przepisach sprecyzowany. Przyjmuje się jednak, że środek ten ma zastosowanie w przypadku gdy stwierdzone przez inspektora nieprawidłowości są na tyle drobne, że można je usunąć w czasie kontroli.

Autor: 

Sebastian Kryczka

Prawnik, ekspert prawa pracy

Autor
Sebastian Kryczka
Absolwent Wydziału Prawa Administracji i Ekonomii (Zakład Prawa Pracy) Uniwersytetu Wrocławskiego. Od 2002 r. zawodowo zajmuje się problematyką prawa pracy, jak również w zagadnieniami związanymi z działalnością kontrolno-nadzorczą sprawowaną przez Państwową Inspekcję Pracy. Były pracownik merytoryczny Państwowej Inspekcji Pracy, jak również współpracownik Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Ekspert współpracujący z największymi i najbardziej opiniotwórczymi podmiotami w kraju, zajmującymi się problematyką prawa pracy. Autor komentarza do kodeksu pracy, ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy, kilkunastu rozporządzeń wykonawczych do kodeksu pracy, jak również kilkuset publikacji poświęconych problematyce prawa pracy oraz bhp. Jako były pracownik PIP posiada bogate doświadczenie w zakresie między innymi poradnictwa, w ramach którego ocenia wątpliwości prawne przez pryzmat zarówno szeroko rozumianego prawa pracy ale i kompetencji kontrolno-nadzorczych inspektorów pracy.