Teoretyczne powstrzymanie się od pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej

Mimo działań pracodawcy zmierzających do zapewnienia właściwych warunków w obrębie technicznego bezpieczeństwa pracy nie zawsze wykonywanie bezpiecznej pracy jest możliwe. Warunki wykonywania pracy z bezpiecznych na niebezpieczne mogą zmienić się w ułamku sekundy – w sytuacjach podyktowanych siłą wyższą. W sytuacji gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracowników albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.

Powyższe uprawnienie w zakresie powstrzymania się od pracy dotyczy nie tylko pracownika na stanowisku robotniczym, ale każdego pracownika niezależnie od tego jaką pracę wykonuje.

Przepisy Kodeksu pracy przewidują jeszcze jeden przypadek możliwości powstrzymania się od wykonywania obowiązków, dotyczy on wyłącznie pracowników wykonując prace wymagające szczególnej sprawności psychofizycznej. Zgodnie z kodeksową zasadą, pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób.

Do prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej zaliczają się m.in. prace:

• przy obsłudze żurawi wieżowych i samojezdnych,

• kierowców autobusów czy trolejbusów,

• związane z oczyszczaniem terenu z przedmiotów wybuchowych i niebezpiecznych.

Polecamy także:

• Co zrobić z pracownikiem, który zgłasza niedyspozycję z uwagi na stan psychofizyczny?

Czym jest stan psychofizyczny nie zapewniający bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób – tego przepisy oczywiście nie definiują (pozostawiają to uznaniu samego pracownika).

Niewłaściwy stan psychofizyczny może wiązać się z silnym napięciem nerwowym, złym samopoczuciem fizycznym lub psychicznym czy przemęczeniem.

Mimo tego, że w typowych sytuacjach niewłaściwy stan psychiczny nie jest okolicznością wykluczającą gotowość do świadczenia pracy – w przypadku pracowników wykonujących prace wymagające szczególnej sprawności w tym zakresie, naruszenie swoistej równowagi stanu psychicznego może być okolicznością wyłączającą zdolność do bezpiecznego wykonywania obowiązków.

Kodeksowa regulacja dotycząca możliwości powstrzymania się od pracy przez pracowników wykonujących prace wymagające szczególnej sprawności psychofizycznej jest niestety daleka od ideału i może skutecznie powstrzymywać zainteresowanych od korzystania z omawianego przywileju.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że pracownik powstrzymujący się od pracy w związku ze złym stanem psychofizycznym nie ma zapewnionej bezpośredniej, wynikającej z przepisów, ochrony przed niekorzystnymi konsekwencjami z powodu skorzystania ze swojego prawa.

Nawet jeżeli pracownik znajdował się w stanie w pełni uzasadniającym powstrzymanie się od pracy i skorzysta ze swojego uprawnienia w żadnym razie nie będzie miał prawa do wynagrodzenia za czas powstrzymania się od pracy. Nie pomoże tu nawet skarga do Państwowej Inspekcji Pracy.

Przeczytaj także:

• Co uzasadnia powstrzymanie się od pracy?

Obowiązujący stan prawny powoduje, że pracownik znajdujący się w stanie, w którym pracować nie powinien ma następujące opcje wyboru:

1. skorzystać z płatnego urlopu na żądanie,

2. powstrzymać się od pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia

3. wykonywać obowiązki z narażeniem siebie oraz innych osób.

Domyślać się należy, że trzecie rozwiązanie będzie najczęściej praktykowane.

Uwzględniając ułomność obowiązujących przepisów wydaje się, że dobrym rozwiązaniem jest przyjęcie na gruncie przepisów zakładowych rozwiązań prawnych, które zmienią teoretycznie prawo powstrzymania się od pracy, w coś co będzie można w praktyce stosować – oczywiście bez nadużywania przywileju jakim jest powstrzymanie się od pracy.

Czytaj także:

Optymalny stan psychofizyczny pracownika to wymierna korzyść dla pracodawcy

W sytuacji gdyby przepisy zakładowe przewidywały powyższe rozwiązanie a pracodawca powstrzymał by się z wypłatą wynagrodzenia za pracę w związku z powstrzymaniem się od pracy, wówczas pracownik miałby jak najbardziej możliwość złożenia skargi do PIP, a inspektor pełne prawo do wydania nakazu płacowego wypłacenia zaległego wynagrodzenia.