Co powie inspektor pracy, podczas kontroli PIP, na brak badań lekarskich zleceniobiorcy?

Standardem jest wykonywanie pracy na podstawie tzw. stosunku pracy, np. w oparciu o umowę o pracę. Nie jest to jednak jedyna możliwość świadczenia pracy. Można ją wykonywać również na podstawie cywilnoprawnych form zatrudnienia, np. umowy zlecenie.

Uprawnienia pracownika i powiązane z tym obowiązki pracodawcy reguluje kompleksowo kodeks pracy. Szczególnie ważną kwestią są zagadnienia technicznego bezpieczeństwa pracy, takie jak:

• badania lekarskie pracowników pozwalające monitorować zdolność zdrowotną do pracy

• szkolenia bhp, które zapewniają znajomość problematyki bezpiecznego wykonywania pracy.

Co do zasady pracodawca nie ma prawa dopuścić do pracy pracowników bez ważnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na danym stanowisku oraz bez jego uprzedniego przeszkolenia z zakresu bhp. W przypadku zleceniobiorców nie ma identycznych bezpośrednich regulacji. Może to dawać wrażenie, iż w stosunku do tej grupy pracobiorców przepisy o badaniach profilaktycznych nie mają zupełnie zastosowania.

Odnosząc się do problemu kierowania zleceniobiorców na badania lekarskie oraz możliwej reakcji inspektora pracy w przypadku kontroli należy zauważyć, że zleceniobiorcy często wykonują pracę o zbliżonym charakterze i warunkach jak pracownicy. W takim przypadku trzeba przywołać przepis art. 304 kp. Zobowiązuje on pracodawcę do zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy także osobom fizycznym wykonującym pracę:

• na innej podstawie niż stosunek pracy (np. zleceniobiorcom),

• w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę.

Powyższa regulacja może być podstawą kierowania zleceniobiorców na badania profilaktyczne. Jeżeli zatem zleceniodawca uzna, że z uwagi na charakter pracy, która będzie wykonywana w ramach takiej umowy albo warunki występujące w miejscu jej świadczenia, badania są zasadne, może skierować na nie zatrudnianego zleceniobiorcę. W przypadku prac, w których występuje wysoki poziom zagrożeń, wówczas uwzględniając przywołany wcześniej przepis można nawet uznać, że kierowanie na badania jest więcej niż zasadne.

Niestety inspektor PIP może różnie oceniać brak badań profilaktycznych osoby zatrudnionej na podstawie umowy zlecenia. Szczególnie w razie wypadku przy pracy. Tam gdzie praca nie odznacza się szczególnymi zagrożeniami zawodowymi, inspektor może uznać, że możliwe jest dopuszczenie zleceniobiorcy do pracy bez badań wstępnych. Inna może być jednak ocena sytuacji inspektora, jeżeli praca wykonywana przez zleceniobiorcę odznacza się szczególnie istotnymi zagrożeniami.

W takim przypadku inspektor pracy może wydać nakaz, na podstawie którego nie tyle zobowiąże pracodawcę (zleceniodawcę) do zapewnienia zleceniobiorcy badań profilaktycznych, co zobowiąże zleceniodawcę do dopuszczenia do pracy zleceniobiorcę posiadającego brak przeciwwskazań do pracy. To zaś powinno być potwierdzone w wyniku badań profilaktycznych. Nakaz taki nie będzie wskazywał w sposób bezpośredni zleceniodawcy do zrealizowania badań. Niestety nie ułatwiają sprawy nie do końca przejrzyste przepisy, odnoszące się do badań profilaktycznych względem osób zatrudnionych na podstawie umów prawa cywilnego.