Jak pomóc pracownikom w radzeniu sobie ze stresem?

Służba bhp obserwuje pracowników, warunki pracy. To często pracownik służby bhp jest pierwszą osobą, która zauważa problem stresu w zakładzie pracy. W takim przypadku powinien wiedzieć jak poradzić sobie w sytuacjach subiektywnie trudnych? Wiedzą taką należy podzielić się z pracownikami podczas szkoleń bhp.

Co można zrobić od razu w przypadkach silnego, wręcz paraliżującego niepokoju, lęku czy zalewającej złości?

Przede wszystkim należy uruchomić racjonalną ocenę sytuacji, którą jest:

• ocena i interpretacja sytuacji, czyli poznanie odpowiedzi na pytania:
  - jakie wymagania są stawiane?
  - czy rzeczywiście jest to problem?

• ocena własnych możliwości i zasobów, czyli poznanie odpowiedzi na pytania:
  - czy jest możliwe sprostanie zadaniu?
  - czy umiejętności, cechy charakteru i warunki fizyczne nie zawiodą w określonej sytuacji?

Od odpowiedź na te pytania zależy, czy daną sytuację należy zinterpretować jako:

• trudną, ale możliwą do opanowania,
• szczególnie trudną – na granicy możliwości,
• beznadziejną.

A zatem od osobistej postawy w dużej mierze zależy, czy stan stresu w ogóle się pojawi i jakie będą podejmowane próby radzenia sobie ze stresem.

Osoby z adekwatnym, stałym poczuciem własnej wartości, znające swoje mocne i słabe strony, mające przekonanie co do swoich kwalifikacji zawodowych i życiowych często interpretują sytuację jako trudną, ale „do poradzenia sobie”.

Wszystkie pozytywne myśli na własny temat pomogą opanować paraliżujące emocje. Można przypomnieć sobie, jak świetnie poradzono sobie z innym trudnym subiektywnie przeżyciem czy zadaniem. Doradzamy przypomnienie sobie wydarzenia związanego z doświadczeniem dumy i radości ze zwycięstwa nad problemem. Każdy na pewno ma takie przeżycie – należy go tylko poszukać w pamięci. Może pochodzić z dzieciństwa lub dorosłości. Ważne jest, aby był to osobisty sukces.

Do konstruktywnych sposobów radzenia sobie ze stresem należą:

1) koncentracja na problemie:

• poszukiwanie nowych źródeł informacji, co pozwala zmienić interpretację zdarzenia na zadanie możliwe do wykonania lub nabyć nowe sposoby przezwyciężenia trudności,
• poszukiwanie alternatywnych sposobów rozwiązań,
• nabywanie koniecznych umiejętności (np. dotyczących zarządzania czasem i przestrzenią),
• zmiana strategii postępowania, gdy dotychczasowa okazuje się nieskuteczna,
• podział sytuacji problemowej na części i stopniowe ich rozwiązywanie,
• odłożenie na określony czas myślenia o problemie, aby nasza strona intuicyjna, twórcza mogła poszukać rozwiązań, czyli „pomyślę o tym jutro” (nie ma to jednak być odkładanie w nieskończoność konfrontacji z problemem),
• jeżeli powyższe sposoby nie dają efektów, należy zastanowić się, czy nie warto wycofać się z sytuacji stresowej (np. zmienić pracę na bardziej odpowiadającą naszej osobowości, możliwościom, celom życiowym lub mającą środowisko pracy przychylne emocjonalnie, zgodne z preferowanymi przez nas wartościami);

2) umiejętność zachowania kontroli nad emocjami:

• wyrażenie pozytywnych i negatywnych emocji (np. rozmowa na temat stresu oraz przeżywanych uczuć),
• uruchomienie adaptacyjnych schematów poznawczych omówionych powyżej,
• rozpoznanie u siebie symptomów zmęczenia, stresu i przeciwdziałanie im (np. przez aktywność fizyczną, techniki relaksacyjne – głębokie oddychanie, medytację, wizualizację, trening rozluźniania mięśni, autohipnozę, a także zdrową dietę, zajęcie się czynnościami sprawiającymi przyjemność),
• wzmocnienie poczucia własnej wartości (np. przez przypomnienie sobie swoich sukcesów),
• rozwijanie poczucia humoru i dystansu do siebie,
• obniżanie rangi zdarzenia, trudności (np. przez zadanie sobie pytania, jak ten problem będzie wyglądał za rok czy 5 lat),
• obniżenie stopnia niepewności (np. zdobycie informacji na temat oczekiwań w stosunku do nas kierowanych, opinii na temat naszej pracy, umiejętności, jakie cenią u nas inni),
• planowanie (np. przez wyobrażenie sobie sytuacji problemowej i swojego konstruktywnego w niej zachowania);

3) umiejętność korzystania z zasobów otoczenia, czyli aktywne inicjowanie pomocy ze strony innych:

• poszukiwanie wsparcia emocjonalnego (pocieszenia, poczucia oparcia, zrozumienia, bliskości), praktycznej pomocy (np. finansowej) lub rady u rodziny, przyjaciół czy współpracowników,
• poszukiwanie wsparcia instytucjonalnego, czyli pomocy u terapeutów, psychologów, prawników lub lekarzy.

W przypadku problemów w pracy szczególnie ważne jest uzyskanie wsparcia od przełożonych i współpracowników. Jeżeli go brakuje, ryzyko wystąpienia syndromu wypalenia zawodowego wzrasta. Pracownik ma prawo oczekiwać, że przełożony oprócz postawienia wymagań pomoże w sytuacjach nowych, złożonych, trudnych. Pomocą może być rozmowa o zadaniu, wspólne poszukiwanie rozwiązań, wysłuchanie wątpliwości czy niepokojów danego pracownika. Może to być również zorganizowanie szkolenia zawodowego lub treningu psychologicznego, na przykład dotyczącego radzenia sobie ze stresem, z problemowym klientem, umiejętności przywódczych lub interpersonalnych, czyli wsparcie instytucjonalne.