Poznaj wnioski z kontroli PIP przeprowadzonych w 2019 roku

Jak wynika z raportu PIP w 2019 roku inspektorzy pracy przeprowadzili ponad 73 tys. kontroli. 40% z nich były to kontrole podjęte w związku ze skargami kierowanymi do PIP. Kontrole obejmowały przede wszystkim obszary związane z wypłatą wynagrodzenia za pracę, stosunkiem pracy, czasem pracy, legalnością i bezpieczeństwem pracy.

Najwięcej poszkodowanych w wypadkach przy pracy, w sprawach zbadanych przez inspektorów pracy, to pracownicy branż:

• przetwórstwa przemysłowego – 35,4% (w 2018 r. – 37,5%),

• budowlanej – 24,9% (w 2018 r. – 24,9%),

• handlowej – 9,5% (w 2018 r. – 9,3%),

• transportowej i gosp. magazynowej – 4,9% (w 2018 r. – 5,5%) oraz

• usług administrowania i działalności wspierającej – 3,5% (w 2018 r. – 4,5%).

Najliczniejsze grupy poszkodowanych pracowały w zakładach należących do następujących klas identyfikowanych w ramach polskiej klasyfikacji działalności gospodarczej PKD 2007:

• produkcja mebli – ogółem 51 poszkodowanych, w tym 27 ciężko (dominuje tutaj produkcja pozostałych mebli);

• obróbka metali i nakładanie powłok na metale; obróbka mechaniczna elementów metalowych – ogółem 49, w tym 14 ciężko;

• produkcja wyrobów tartacznych – ogółem 43 poszkodowanych, w tym 20 ciężko;

• produkcja konstrukcji metalowych i ich części – ogółem 43 poszkodowanych, w tym 16 ciężko;

• produkcja pozostałych wyrobów stolarskich i ciesielskich dla budownictwa – ogółem 30 poszkodowanych, w tym 12 ciężko.

Wśród poszkodowanych śmiertelnie, w zbadanych wypadkach przy pracy dominowały osoby pracujące w branżach:

1. budowlanej (38,2% ogółu poszkodowanych śmiertelnie),

2. przemysłowej (18,4%),

3. transportowej i magazynowej (8,6%),

w rolnictwie, leśnictwie, łowiectwie i rybactwie oraz w górnictwie i wydobywaniu (w obu sekcjach po 7,5%).

W ubiegłym roku inspektorzy pracy przeprowadzili ponad 5,8 tys. tzw. pierwszych kontroli, które mają charakter audytu i – z założenia – są bezsankcyjne. Największa liczba takich kontroli dotyczyła zakładów zakwalifikowanych zgodnie z PKD do sekcji:

• handel i naprawy (25%),

• budownictwo (16%),

• przetwórstwo przemysłowe (15%).

Dominującą grupę stanowiły mikroprzedsiębiorstwa (75%).

Następnie, by ocenić skuteczność tej formy działań inspekcji, przeprowadzono 1,1 tys. kontroli sprawdzających. W większości przypadków nieprawidłowości się nie powtórzyły, co wskazuje, że przyjęta strategia przynosi skutek i sprzyja zapewnieniu odpowiednich standardów prawnych w kontrolowanych firmach.

W ramach kontroli zagadnień bezpieczeństwa i higieny pracy, inspektorzy zbadali przestrzeganie podstawowych obowiązków, dotyczących m.in.:

• przygotowania pracowników do pracy (tj. profilaktycznych badań lekarskich, szkoleń w dziedzinie bhp, oceny ryzyka zawodowego, wyposażenia pracowników w odzież i obuwie robocze oraz środki ochrony indywidualnej),

• organizacji stanowisk i procesów pracy,

• maszyn i urządzeń technicznych,

• transportu wewnątrzzakładowego,

• służby bhp itd.

Struktura ujawnionych nieprawidłowości była analogiczna jak w latach ubiegłych. Poważnym problemem okazało się nieprzestrzeganie, przez co drugiego przedsiębiorcę przepisów, dotyczących oceny i dokumentowania ryzyka zawodowego.

Ujawnione nieprawidłowości polegały głownie na:

• nieuwzględnieniu w ocenie wszystkich czynników środowiska pracy (np. czynników chemicznych, biologicznych, niebezpiecznych, uciążliwych) bądź

• przeprowadzaniu oceny w sposób nierzetelny, np. bez ujęcia w ocenie ryzyka wszystkich stanowisk.

Istotne nieprawidłowości w 43 % kontroli stwierdzono w zakresie szkoleń w dziedzinie bhp. Niestety 11% kontrolowanych pracodawców nie przeprowadziło szkoleń wstępnych (instruktażu ogólnego i stanowiskowego) w dziedzinie bhp, a 26% szkoleń okresowych.

Zastrzeżenia budziła zarówno terminowość prowadzenia szkoleń, jak i jakość szkoleń bhp. Zdarzało się, że szkolenia były organizowane w czasie wolnym od pracy.

Nieprawidłowości ujawniono również w zakresie profilaktycznych badań lekarskich. Stwierdzono je u 41% kontrolowanych przedsiębiorstw i dotyczyły co czwartego kontrolowanego pracownika. Najczęściej polegały one na:

• dopuszczaniu pracowników do pracy, bez uzyskania zaświadczeń lekarskich o braku przeciwwskazań do pracy na zajmowanym stanowisku,

• nieterminowym poddawaniu pracowników ww. badaniom.

Problemem stwierdzonym w 12% kontrolowanych zakładów było również niewłaściwie wypełnienie przez pracodawców skierowań na profilaktyczne badania lekarskie. Często nie zawierały one istotnych dla lekarza informacji, dotyczących warunków zatrudnienia, np. nie wskazywano konieczności wykonywania ręcznych prac transportowych. Zdarzały się również przypadki przeprowadzenia badań lekarskich bez skierowania od pracodawców.

Inspektorzy pracy przeprowadzili 4.288 kontroli na placach budów (głównie nowych obiektów, tj. budynków mieszkalnych, hal produkcyjnych, budynków handlowo-usługowych, biurowców) oraz podczas prowadzenia remontów i rozbiórek budynków. Objęte kontrolą 3.702 podmioty zatrudniały łącznie ponad 33,5 tys. osób, w tym ponad 26,9 tys. pracowników (80%). Dominowały mikroprzedsiębiorstwa, czyli firmy o kilkuosobowym zatrudnieniu (79%) oraz małe zakłady zatrudniające od 10 do 49 osób (19%).

Istotny problem stanowi też brak odpowiedzialności prawnej inwestora w zakresie bezpieczeństwa pracy zarówno na etapie projektowania inwestycji, jak i w trakcie jej realizacji. Obniżanie wartości kosztorysowej robót budowlanych leżące w interesie inwestora, a przy tym brak jakiejkolwiek odpowiedzialności po jego stronie za bezpieczeństwo robót, wymusza szukanie przez wykonawców oszczędności. Skutkuje to obniżeniem poziomu ochrony pracujących na budowie, a w konsekwencji wpływa na poziom wypadkowości.

PIP w ubiegłym roku przeprowadziła ponad 1.150 kompleksowych kontroli czasu pracy oraz wypłaty wynagrodzeń i innych świadczeń za pracę. Najczęściej stwierdzane uchybienia dotyczyły prowadzenia ewidencji czasu pracy, co bezpośrednio przekłada się na nieprawidłowości związane z ustaleniem wysokości należnego pracownikowi wynagrodzenia za pracę.

Jak zauważają inspektorzy PIP problemem istniejącym od lat i mającym wpływ na przestrzeganie przepisów zarówno dotyczących czasu pracy, jak i wypłaty wynagrodzeń i innych świadczeń należnych ze stosunku pracy, jest nieznajomość przepisów prawa lub ich błędna interpretacja. Dotyczy to w większości przypadków małych przedsiębiorców, którzy ze względu na ograniczone koszty sami dokonują rozliczeń czasu pracy, niekoniecznie posiadając wiedzę z tego zakresu.

Ponad 54,7 tys. skarg wpłynęło w ubiegłym roku do Państwowej Inspekcji Pracy. Największą liczbę skarg skierowano do OIP w:

1. Warszawie (10.952),

2. Katowicach (6.633),

3. Poznaniu (5.510).

Najczęściej poruszane zagadnienia w skargach dotyczyły:

• wypłaty wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń związanych z pracą (36,6 tys.),

• spraw związanych ze stosunkiem pracy (19,2 tys.),

• czasu pracy (7,1 tys.).

Przedmiotem skarg były też szeroko rozumiane warunki pracy, m.in. dotyczące:

• przygotowania do pracy (4,6 tys.),

• pomieszczeń pracy, urządzeń higienicznosanitarnych, wentylacji, ogrzewania i oświetlenia (4,5 tys.),

• środków ochrony indywidualnej (2,8 tys.).

Poza tym liczna grupa skarg (5 tys.) dotyczyła legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej.