Ustawa o Ochronie Sygnalistów Podpisana – poznaj działania Biura RPO w zakresie wdrożenia nowych przepisów

- W marcu br. w Biurze RPO został powołany Zespół roboczy do spraw wypracowania rozwiązań wynikających z projektowanej ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa. Zespół pracuje nad opracowaniem odpowiednich narzędzi informatycznych, regulacji wewnętrznych i organizacyjnych, które umożliwią należyte wykonywanie obowiązków wynikających z ustawy o ochronie sygnalistów. Zespół ten będzie również odpowiedzialny za przygotowanie procedury rozpatrywania zgłoszeń zewnętrznych oraz strony internetowej i materiałów edukacyjnych, które w przystępny sposób będą informowały zarówno sygnalistów, jak i osoby, których dotyczy zgłoszenie naruszenia prawa, o przysługujących im uprawnieniach.

- Należy zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 64 ustawy z 23 maja 2024 r. o ochronie sygnalistów przepisy dotyczące rozpatrywania zgłoszeń zewnętrznych przez RPO i inne organy publiczne wejdą w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy.  Uruchomienie procedury rozpatrywania zgłoszeń zewnętrznych przed tym terminem nie jest możliwe z uwagi na konieczność działania przez RPO wyłącznie w oparciu o kompetencje przyznane mu przez obowiązujące przepisy prawa, tj. przepisy, które weszły w życie. W okresie przygotowawczym Biuro RPO będzie musiało m.in. zatrudnić nowych pracowników, uruchomić  system elektroniczny oraz kanały zgłoszeń elektronicznych, a także zakupić potrzebny sprzęt. Środki na ten cel, pochodzące z rezerwy budżetowej, zostaną uruchomione dopiero po ogłoszeniu ustawy. Niemniej Biuro RPO podejmie wszelkie starania, aby jak najszybciej rozpocząć działania wspierające sygnalistów. W najbliższych miesiącach zostaną upowszechnione informacje na temat ochrony sygnalistów wynikającej z ustawy. RPO będzie odpowiadał również na wszelkie kierowane do niego wnioski i zapytania obywateli.

- Kwestia bezpośrednio stosowania dyrektywy to zagadnienie złożone. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości UE i stanowiskiem doktryny prawniczej  dla wywołania bezpośredniego skutku po upływie terminu implementacji dyrektywy jej przepis musi spełniać następujące warunki: być jasny, precyzyjny i bezwarunkowy, a ponadto przyznawać jednostkom określone prawa. Każda tego typu sprawa będzie więc w Biurze RPO analizowana indywidualnie. Należy zwrócić uwagę, że do czasu uruchomienia procedury zgłoszeń zewnętrznych i specjalnych kanałów dokonywania takich zgłoszeń przez sygnalistów, wnioski obywateli będą kierowane do RPO wyłącznie kanałami przewidzianymi dla zgłoszeń w trybie ustawy o RPO. W związku z tym będą one analizowane w pierwszej kolejności pod kątem możliwości podjęcia działań w trybie ustawy o RPO.

Na chwilę obecną w Biurze RPO nie były udzielane jeszcze porady w rozumieniu ustawy o ochronie sygnalistów i dyrektywy (UE) 2019/1937 w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa UE. Należy jednak pamiętać, że RPO, realizując swój konstytucyjny mandat, stale odpowiada na wnioski obywateli, w tym wnioski dotyczące różnego rodzaju naruszeń prawa. Zgodnie z art. 11 ust. 1 pkt 2 ustawy o RPO po zapoznaniu się w wnioskiem Rzecznik może wskazać wnioskodawcy przysługujące mu środki działania. 

- Do tej pory w Biurze został powołany Główny Koordynator do spraw wdrożenia w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich ustawy o ochronie sygnalistów https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/glowny-koordynator-do-spraw-wdrozenia-ustawy-o-ochronie-sygnalistow. Po ogłoszeniu ustawy w Dzienniku Ustaw zostanie powołany Zespół do Spraw Sygnalistów jako statutowa jednostka organizacyjna Biura.

Z Panem Marcinem Malecko – Głównym Koordynatorem do spraw wdrożenia w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich rozmawiała Magdalena Pokrzycka-Walczak