Niekonwencjonalne zachowania pracownika przyczyną przyspieszonych badań profilaktycznych?

Obowiązkiem pracodawcy jest chronić zdrowie i życie pracowników. Jednym z elementów tej ochrony są profilaktyczne badania lekarskie, stanowiący swoisty monitoring zdolności do wykonywania pracy. Same kwalifikacje merytoryczne nie wystarczają bowiem do świadczenia danej pracy – niezbędny jest również należyty stan zdrowia, potwierdzony orzeczeniem o braku przeciwwskazań do pracy na danym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie. Badania profilaktyczne nie są kategorią jednolitą – wśród nich można wyróżnić badania wstępne, okresowe oraz przeprowadzane w specyficznych sytuacjach – badania kontrolne oraz końcowe.

Badania profilaktyczne przeprowadzane są zgodnie z częstotliwością wynikającą z przepisów – w zależności od konkretnych warunków środowiska pracy oraz wykonywanych prac. Termin kolejnego badania profilaktycznego jest wskazywany przez lekarza medycyny pracy wystawiającego orzeczenie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy.

Nie można jednak wykluczyć przypadku, kiedy to badanie profilaktyczne będzie musiało być przeprowadzona wcześniej – bez względu na termin wyznaczony przez lekarza w treści orzeczenia. Taka sytuacja występuje w przypadku badań kontrolnych, kiedy to niezdolność do pracy spowodowana jest chorobą trwającą dłużej niż 30 dni.

Rodzi się jednak pytanie: czy choroba trwająca dłużej niż 30 dni stwierdzona orzeczeniem lekarskim to jedyny przypadek, w ramach którego istnieje możliwość skierowania pracownika na badania profilaktyczne poza kolejnością?

Odnosząc się do kwestii możliwości kierowania pracowników na badania profilaktyczne poza kolejnością (nie licząc badań kontrolnych) można uznać, że pracodawca ma możliwość skierowania zatrudnionych na takie badania w każdym przypadku, gdy uzasadnia to obiektywnie widoczna sytuacja zdrowotna pracownika - która nie musi być wcale stwierdzona orzeczeniem lekarskim.

Powodem skierowania pracownika na przyspieszone badania profilaktyczne mogą być w szczególności przypadki nieoczekiwanych niekonwencjonalnych zachowań pracownika. Mogą one bowiem mieć wpływ nie tylko na jakość i ilość świadczonej pracy, ale również kwestie związane z bezpieczeństwem – zarówno samego pracownika jak również współpracowników.

Problem pojawia się wówczas gdy pracownik nie znajduje się pod wpływem alkoholu lub innych substancji wprowadzających człowieka w „stan zmienionej świadomości”, a mimo to jego zachowanie budzi duże obawy w zakresie zdolności do wykonywania pracy – w szczególności w kontekście pracy szczególnie niebezpiecznej czy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej.

Jak wiadomo wysłanie pracownika na badania poprzedza sporządzenie skierowania. Ponieważ przyspieszone badanie nie jest inspirowane chorobą potwierdzoną orzeczeniem lekarskim (tak jak ma to miejsce w przypadku badań kontrolnych) pracodawca może mieć wątpliwość, co wpisać w treści skierowania. Problem leży nie tyle w kontekście charakterystyki stanowiska pracy czy warunków jej wykonywania, co powodów przyspieszonego badania.

W praktyce nie można wykluczyć, że pracodawca będzie chciał w treści skierowania zamieścić sugestię odnośnie stanu zdrowia pracownika, który jest powodem skierowania na wcześniejsze badania profilaktyczne. Osobiście spotkałem się z sytuacją kiedy to pracodawca, a właściwie osoba odpowiedzialna za wypełnianie skierowanie na badania, naniosła adnotację o treści „podejrzenie choroby psychicznej pracownika”. Z całą pewnością powyższy zapis może stanowić zarówno naruszenie:

• przepisów rozporządzenia RODO, w zakresie ochrony danych dotyczących stanu zdrowia pracownika,
• godności pracowniczej, na gruncie podstawowych zasad prawa pracy, jak również
• pozostałych dóbr osobistych pracownika – w tym prawa do prywatności (w zakresie stanu zdrowia).

Tak jak przepisy prawa pracy nie przewidują w sposób bezpośredni możliwości kierowania pracownika na przedterminowe badania poza badaniami kontrolnymi, tak również nie ma szczególnych wymogów dotyczących ujawniania powodów skierowania pracownika na wcześniejsze badania. Uznając zatem, iż nie jest dopuszczalną praktyką ujawnianie informacji dotyczących domniemanych chorób w treści skierowania można przyjąć, że pracodawca nie ma obowiązku uzasadnienia swojej decyzji dotyczącej przedterminowego skierowania pracownika na badania profilaktyczne – w treści skierowania na badania.

Reasumując, skierowanie pracownika na przedterminowe badania lekarskie, poza cyklem badań okresowych oraz kontrolnych, pozostawione jest decyzji pracodawcy. Chcąc uniknąć zarzutu naruszenia danych osobowych pracownika, w tym danych wrażliwych dotyczących stanu zdrowia, jak również zarzutu w zakresie naruszenia dóbr osobistych, pracodawca powinien powstrzymać się z opisywaniem swoich podejrzeń dotyczących sytuacji zdrowotnej pracownika w treści skierowania na badania.