Nakaz inspektora pracy – kiedy może być wydany

Kontrole realizowane przez inspektorów pracy w głównej mierze nastawione są na problematykę technicznego bezpieczeństwa pracy, czyli w skrócie bhp. Wynika to z tego, że ochrona życia i zdrowia pracowników powinna być dla każdego zatrudniającego priorytetem. Nie ma w końcu w relacjach pracowniczych większej wartości niż zdrowie i życie oraz związane z tym kwestie bezpieczeństwa.

Czytaj także: Pokontrolne środki prawne inspektora pracy>>>

W sytuacji gdy w trakcie kontroli inspektor pracy ustali nieprawidłowości musi działać. Przed laty wydałem się spór z jednym z wieloletnich pracowników PIP, następnie kandydatem na inspektora pracy, który po nieudanym pierwszym podejściu do egzaminu na inspektora (nie znając definicji wypadku przy pracy) próbował mi uświadomić, że inspektor nie jest zobowiązany tylko uprawniony do działań pokontrolnych. Mój były kolega kierował się przepisem art. 11 ustawy z 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (dalej ustawa o PIP), zgodnie z którym w razie stwierdzenia naruszenia przepisów prawa pracy lub przepisów dotyczących legalności zatrudnienia właściwe organy Państwowej Inspekcji Pracy są uprawnione odpowiednio do nakazania usunięcia stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie w przypadku, gdy naruszenie dotyczy przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Uświadomiłem mu wówczas, że istnieją dalsze przepisy ustawy o PIP , regulujące postępowanie kontrolne, a w szczególności art. 33 ustawy o PIP, zgodnie z którym w wyniku ustaleń dokonanych w toku kontroli właściwy inspektor wydaje decyzje, o których mowa w art. 11 pkt 1-4 i pkt 6-7 oraz art. 11a ustawy o PIP.

Czytaj także: Jak powinna wyglądać dokumentacja z kontroli PIP?>>>

Dlaczego właściwie opowiedziałem powyższą historię? Oczywiście nie tylko po to aby pokazać, że w PIP obok bardzo szerokiego grona profesjonalistów pracują ludzie, którzy mogą się mylić w podstawowych sprawach, ale dlatego, że przypadek ten odwołuje się do przywołanego art. 33 ustawy o PIP, który ma specjalne znaczenie. Należy bowiem zauważyć, że wielu komentatorów, ekspertów opisując działania kontrolne i nadzorcze inspektorów stosuje uproszczoną tezę, zgodnie z którą na podstawie ustaleń zawartych w protokole kontroli inspektor wydaje środki prawne – najczęściej nakazy i wystąpienia. W dużej części jest to zgodne z prawdą, jednak w pewnych przypadkach stanowi bardzo mocne uproszczenie – czasem prowadzące do błędnych zarzutów względem organów PIP.

Czytaj także: Jak poinformować o zrealizowaniu nakazu inspektora pracy?>>>

Jak wiadomo inspektor pracy ma prawo w zasadzie nieskrępowanego poruszania się po terenie zakładu pracy. Może wizytować stanowiska pracy, obserwować procesy technologiczne. W sytuacji gdy w wyniku takich bezpośrednich działań kontrolnych zostanie stwierdzony stan bezpośredniego zagrożenia zdrowia i życia inspektor wydaje przykładowo nakaz wstrzymania eksploatacji maszyn i urządzeń. Nakaz taki podlega natychmiastowemu wykonaniu.

Należy w tym miejscu zauważyć, że nakaz wydawany nie jest na podstawie ustaleń zawartych w protokole z kontroli, tylko na podstawie ustaleń, o których mowa w art. 33 ustawy o PIP, gdzie mowa jest o ustaleniach dokonanych w toku kontroli. Trudno bowiem aby inspektor pracy czekał z wydaniem nakazu, w sytuacji bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia do formalnego sfinalizowania protokołu pokontrolnego - licząc po cichu, że w międzyczasie nie dojdzie do wypadku ze skutkiem ciężkim lub śmiertelnym

W praktyce spotykałem się z sytuacjami, kiedy to pracodawcy próbowali kwestionować zasadność i legalność wydanych nakazów. Zarówno w ramach procedury odwoławczej przed okręgowym inspektorem pracy, którą wielokrotnie miałem możliwość prowadzić, jak również przed sądami administracyjnymi – przywołując argument, że nakazy nie zostały wydane na podstawie ustaleń zawartych w protokole, tylko na podstawie wstępnych ustaleń, jeszcze nie udokumentowanych.

Oczywiście racja w takim przypadku była po stronie inspektorów, a zarówno okręgowy inspektor pracy, jak również sądy administracyjne w żadnym razie nie podzielały argumentacji pracodawców. Tym samym, jeżeli inspektor pracy wydaje nakaz w sytuacji bezpośredniego zagrożenia – na podstawie ustaleń kontroli, bez ich wcześniejszego udokumentowania – zarzut naruszenia procedury kontrolnej będzie zupełnie bezpodstawny. Nie warto go w praktyce stosować przed organami PIP czy w ramach kwestionowania legalności działania inspektorów przed sądem administracyjnym.

Czytaj także: Czy nakaz inspektora pracy musi mieć uzasadnienie?>>>