Kontrole PIP bez zawiadomienia - już niebawem możliwe u przedsiębiorców

Kontrola oraz nadzór w zakresie prawa pracy, w szczególności technicznego bezpieczeństwa pracy, sprawuje PIP opierając się na przepisach ustawy z 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy. Obok przepisów ustawowych, w okresie epidemii COVID-19 obowiązują zasady pozaustawowe, opracowane przez Główny Inspektorat Pracy. Mowa tutaj o kontrolach zdalnych oraz kontrolach hybrydowych. W ramach kontroli hybrydowych części zadań realizowanych jest w siedzibie jednostki organizacyjnej PIP, a w pozostałym zakresie w siedzibie podmiotu kontrolowanego.

Zasady kontroli PIP w czasie epidemii przewidują wcześniejszy kontakt telefoniczny inspektora, z podmiotem który ma być kontrolowany. Jego celem jest ustalenie obowiązujących zasad sanitarnych, co jest niezbędne inspektorowi do właściwego przygotowania się do kontroli.

Kontakt telefoniczny z pracodawcami nie jest standardem wynikającym z przepisów rangi ustawowej. Od lat zarówno w doktrynie, orzecznictwie sądowym oraz w uzasadnieniach do decyzji okręgowych inspektorów pracy toczy się spór w zakresie tego czy inspektorzy mają zapowiadać kontrolę czy też nie.

W powyższym zakresie w pierwszej kolejności należy odwołać się do art. 24 ustawy o PIP. Zgodnie z tym przepisem inspektorzy pracy są uprawnieni do przeprowadzania, bez uprzedzenia i o każdej porze dnia i nocy, kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, kontroli przestrzegania przepisów dotyczących legalności zatrudnienia (…), kontroli wypłacania wynagrodzenia w wysokości wynikającej z wysokości minimalnej stawki godzinowej, (…).

Z drugiej jednak strony należy zauważyć, że przepis art. 48 ustawy prawo przedsiębiorców zawiera regulację, zgodnie z którą organ kontroli zawiadamia przedsiębiorcę o zamiarze wszczęcia kontroli.

Jak więc widać, kwestia zawiadomienia przedsiębiorców o zamiarze wszczęcia kontroli od lat jest dyskusyjna. Inspektorzy twierdzą, że nie mają obowiązku zawiadamiać, a przedsiębiorcy twierdzą, że jak najbardziej zawiadamiać powinni.

Niezależnie od powyższego wielokrotnie spotkałem się z praktyką, w ramach której inspektor pracy z odpowiednim wyprzedzeniem telefonicznie informował podmiot kontrolowany o przyszłej kontroli. Dzwoniąc, prosili o przygotowanie konkretnych materiałów, które będą weryfikowane. Z jednej strony dawało to podmiotowi kontrolowanemu czas na przygotowanie się do kontroli, wyprostowanie ewentualnych nieprawidłowości. Z drugiej strony inspektor pracy oszczędzał czas, dzięki czemu kontrola przebiegała szybko i sprawnie.

Uwzględniając sporny stan prawny w zakresie zawiadamiania o zamiarze wszczęcia kontroli opracowany został poselski projekt ustawy o zmianie ustawy prawo przedsiębiorców. Projektowana zmiana dotyczy likwidacji sprzeczności między przepisami ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy, a przepisami ustawy prawo przedsiębiorców.

Jeżeli projektowane przepisy przejdą proces legislacyjny pomyślnie zakończony zostanie wieloletni spór w zakresie obowiązku (lub braku obowiązku) zawiadamiania przedsiębiorców o zamiarze wszczęcia kontroli. Inspektorzy nie będą mieli obowiązku zawiadamiać przedsiębiorców o planowanej kontroli PIP.

Nie oznacza to, iż praktyka taka nie będzie w sposób nieformalny stosowana – w myśl starej zasady kontaktów telefonicznych z przedsiębiorcami: „kontrola rozumiem, ale żeby niezapowiedziana?” Ponadto uwzględniając obowiązującą zasadę „szybkości i prostoty postępowania” będzie to korzystne działanie. Oczywiście praktyka stosowana przez inspektorów kontaktów telefonicznych w okresie epidemii COVID-19 pozostanie raczej normą.